روز نو :طی دو روز گذشتـــه آتش سوزی، 12 هکتار از اراضـی تالاب انزلی به خاکستر تبدیل کرد. تالابــی ارزشمنــد که از سال‌ها پیش چشــم طمع، زمین خــواران و روستاییان اطراف منطقــه را گرفتــه و آنها به روش‌های مختلف قصد دارند که زمین‌هایشــان را به تالاب نزدیـک کنند. تعدادی از آنها روز دوشنبه، اقدام به آتش‌افروزی در اطراف تالاب انزلی نمودنــد و مدت زمان طولانی نگذشت که دود ناشی از آتش‌سوزی منطقه را فرا گرفت.

دادستان عمومی و انقلاب بندرانزلی، حریق عمدی در تالاب انزلی با هدف گسترش تصرف اراضی را تایید کرده و در این رابطه گفته است:‌ « دو نفر از عوامل آتش‌سوزی دستگیر شدند.» اما این موضوع تازه‌ای در اراضی استان گیلان و انزلی نیست و اکثر منشأ حریق‌های روزها و سال‌ها در این تالاب، عوامل انسانی بوده است، چراکه در اطراف تالاب تیر برق یا منزل مسکونی وجود ندارد که عامل آتش سوزی باشد. همان‌گونه که دادستان انزلی گفته: «سودجویان که زمین آنها در مجاورت تالاب است این نیزارها را آتش می‌زنند تا تصرفات خود را به‌سمت تالاب افزایش دهند. سودجویان به‌عمد اقدام به آتش‌افروزی و اعلام می‌‌کنند سوزاندن خار و خاشاک سبب گسترش حریق شده است که این ادعا بسیار کودکانه است و اقدام عامدانه آنها سبب نابودی سرمایه‌های ملی شده است.» سوم شهریورماه امسال نیز پنج هکتار از نیزارهای روستای شانگ‌های پرده انزلی در آتش سوخت که شواهد حاکی از عمدی بودن این دو آتش‌سوزی‌ با هدف تصرف اراضی است، در آن روزها نیز مهرداد رضاپور، رئیس آتش‌نشانی شهرستان بندرانزلی اذعان کرده بود: «نیمی از آتش سوزی‌های رخ داده در تالاب انزلی توسط کشاورزان به منظور سوزاندن کاه و کلش و نیمی دیگر از سوی زمین خواران و متصرفین تالاب انجام می‌شود. این حریق نیز به‌صورت عمدی و برای تصرف اراضی تالابی ایجاد شد.» این در حالی است که در سال 98 نیز حدود 10 هکتار از نیزارهای تالاب انزلی در آتش طمع زمین‌خواران آتش گرفت. نکته تاسف بار در آتش سوزی روزهای اخیر نابودی پهنه تالاب انزلی بود، در شرایطی که بیش از 12 هکتار در آتش سوخت، بالگردهای اطفای حریق چون پهنه آبی تالاب نابود شده، مجبور بودند تا دریا بروند و با خود آب بیاورند و این زمان اطفای حریق را طولانی‌تر می‌کرد.

عوامل انسانی تهدید کننده تالاب

یک فعال و کارشناس محیـط زیست در استـان گیلان «آرمان ملی» در تشریح عواملی کـه تالاب انزلی را به نابودی می‌کشاند به «آرمان ملی» می‌گوید: در سالیان گذشته مواردی از این نوع اتفاقات و چشم طمع زمین‌خوران به اراضی ملی تالاب انزلی وجود داشته و همواره تصرفاتی در حاشیه تالاب انزلی انجام می‌شده است. ماهان مه‌رو با اشاره به اینکه در گذشته افراد بومی و کشاورزان برای اینکه زمین‌های کشاورزی یا اراضی باغی خود را گسترش دهند، بخش‌هایی از تالاب را خشک می‌کردند و با درخت‌ و سنوبرکاری، اراضی ملی را تصرف می‌کردند. این موضوع با ورود سازمان حفاظت از محیط زیست استان و انجام شکایت و دادرسی قضائی موجب رفع تصرف می‌شد، اما در سالیان اخیر که اکوسیستم تالاب انزلی با چند مشکل عمده روبه‌رو شده است، نوع زمین‌خواری نیز از درختکاری به آتش زدن اراضی تغییر کرده. مشکلاتی که از کم‌آبی و پس‌روی دریا سرچشمه می‌گیرد و با تخلیه فاضلاب و پساب خانگی در سه شهرستان صومعه سرا، انزلی و رشت در کنار پساب بیش از 100 روستای اطراف، به تالاب، موجب نابودی پهنه آبی تالاب گردیده است. تخلیه فاضلاب در تالاب انزلی باعث شده زمین‌های اطراف از لحاظ پوشش گیاهی غنی شوند، یعنی فسفر و نیتراتی که در فاضلاب وجود دارد، وارد تالاب شده، به‌طوری‌که پرغذایی در تالاب به‌وجود آمده و این باعث افزایش رشد گیاهان شده است. اگر در این شرایط سنبل آبی که سطح زیادی از آب را می‌پوشاند و آب تالاب را جذب می‌کند، به این موارد اضافه کنیم، مقصر خشکی تالاب انزلی مشخص می‌شود. همچنین از دیگر مشکلات می‌توان به بالادست تالاب و حوزه‌های آبریز مثل ماسوله رودخانه و شفارود اشاره کرد که تغییر کاربری‌ها مثل سد سازی و ویلاسازی در آنجا صورت گرفته و باعث شده اراضی جنگلی تغییر و فرسایش خاک در آنها رخ بدهد.

نقش شکارچیان در آتش‌سوزی

مشکل دیگر که این کارشناس محیط زیست به آن اشاره دارد، برداشت شن و ماسه از رودخانه‌هاست که موجب تشدید فرسایش خاک شده و با سیلاب‌، رسوب زیادی وارد تالاب شود. مه‌رو در ادامه می‌افزاید: در این شرایط کاسه آبی تالاب پر شده و در کنار رشد بیشتر گیاهان، سبب شده پهنه آبی تالاب از بین برود. از قدیم نیز تصرفات زمین در منطقه وجود داشته و نمی‌توان نقش صید و شکار را در این تخلفات نادیده گرفت. در تالاب انزلی ما سه پناهگاه حیات وحش و یک منطقه حفاظت شده داریم که به غیر از این چهار منطقه بخش‌های دیگر تالاب تحت حفاظت چهارگانه قرار ندارند و اگر تخلقی در آن صورت بگیرد، اداره حفاظت محیط زیست باید با آنها برخورد کند. در فصل پاییز و زمستان، صید و شکار که اتفاق معمول انزلی در منطقه است، کسانی به‌دنبال احیای پهنه‌های آبی هستند،(محلی که پرندگان در زمستان به آنجا می‌روند و صیادان می‌توانند آنها را شکار کنند) حالا به‌دلیل دخالت‌های انسانی آن پهنه‌ها از بین رفته و شکارچیان قصد دارند با آتش زدن گیاهان و درختان پهنه تالاب را احیا کنند. عملا، این موضوع نیز در کنار تصرفات و زمین‌خواری، باید به‌عنوان دلیل دیگر آتش افروزی در تالاب ارزشمند انزلی بدانیم. وی به دستگیری دو نفر در این رابطه اشاره می‌کند و می‌افزاید: متاسفانه مشکل‌ اساسی‌تر حریم و مرز تالاب است که اختلاف نظری میان سازمان آب منطقه‌ای، محیط زیست و منابع طبیعی وجود دارد. خیلی‌ها حریم و مرز تالاب را به کنوانسیون رامسر در سال 1354 استناد می‌کنند که 15 هزار 500 هکتار مساحت دارد، ولی آب منطقه‌ای 24 هزار هکتار مرز هیدرولوژیکی را ملاک قرار داده و خود محیط زیست بنا به اسنادش 19 هزار و 300 هکتار مرز این تالاب را مشخص کرده. همه این مسائل حقوقی در رابطه با مساحت تالاب، سبب شده که هنوز حریم تالاب انزلی تعیین تکلیف نشود و از سوی دیگر بسیاری از زمین‌های کشاورزان و روستاها در داخل تالاب انزلی قرار بگیرند. همین امر موجب شده که افراد سودجو با آتش زدن زمین‌ها یا تصرف اراضی ملی، بخواهند زمین‌هایشان را به تالاب نزدیک‌تر کنند.