روز نو :طالبان روز گذشته بدون اینکه هزینه زیادی را پرداخت کند، وارد کابل شد. شاید هیچکس در یک سال گذشته فکرش را نمی‌کرد که گروه طالبان به این سرعت بتواند تنها در چند روز تمام ولایت‌های افغانستان را تسخیر کند. حال با ورود طالبان به افغانستان تنها مردمان مظلوم آنها بیشتر از گذشته آواره و بی سرپناه و به سمت ایران سرازیر خواهند شد. حال سوال اینجاست که چرا دولت آمریکا در هنگام ورود طالبان به افغانستان از مردم حمایت نکرد و دستور داد تا نیروهای آمریکایی از افغانستان خارج شوند. در این راستا برای بررسی تحولات اخیر افغانستان  با فیاض زاهد تحلیلگر مسائل بین‌الملل و استاد دانشگاه به گفت و گو پرداخته است که در ادامه می‌خوانید.

با توجــه به اتفاقات و تحولات اخیر در افغانستان و روی آوردن افغانی‌های مهاجر به سمت ایران موضع کشورمان را در این خصوص چگونه ارزیابی می‌کنید؟

با توجه به شــرایط اقتصادی نامناسب و شیوع ویروس کرونا مــا در روزهـای آینده شاهد موج افسارگسیخته مردم افغانستان به سمت مرزهای ایران هستیــم. حمــله طالبان به ولایت‌های افغانستان یک بحران بین‌المللی است که باعث آواره شدن مردم مظلوم افغانستــان شده است. جمهوری اسلامی ایران باید به مردمی که از افغانستان به سمت مرزهای شرقــی ایــران حرکت می‌کنند، کمک‌های بشر دوستـــانه کند و اجازه ندهد این مردم مظلوم به خاطر نداشتن سرپناه آواره شوند. وضعیت مــردم افغانستان به خاطــر حملـــه طالبان بسیار دردناک و شـکننده شده اســت و باید سازمان ملل به ایــران کمـک کند تا مسئولان ایران با وجود همه ضعف‌ها و مشکلاتی که خود ایــران با آن دست و پنجه نــرم می‌کند، اما ایران باید تعدادی کمپ با حداقل امکانات برای مردم افغانستان تهیه کند و اجازه ندهد که مردم افغانستان در گذرگاه‌های مرزی ایران آواره شود. در اوایل انقلاب بود که شوروی به افغانستان حمله کرد و در آن زمان هم ما شاهد مهاجرت 3 میلیون نفر از مــردم افغانستــان به ایــران بـودیــم. البــته در آن زمـــان شرایــط اقتــصـــادی و سیاسی ایــران متفـاوت بود و ایران شرایط بهتری را برای کمک رسانی به مردم داشت. با این حال من مسئولان درخواست دارم با کمک گرفتن از انجمن‌های انسان دوستانه حتما تا حد امکان به مردم مظلوم افغانستان کمک کنند. اساسا سازمان ملل متحد در طول سالیان گذشته به دولت ایران کرده تا بتواند بخشی از هزینه مردم افغانستان را تامین کند. مسئولان حقوق بشر این وظیفه مهم را بر عهده دارند که برای کمک به مردم افغانستان گفت وگو کنند و وظیفه انسان دوستانه ما این است که مردم افغانستان را به این حالت رها نکنیم.

چرا دولت آمریکا از برخورد با طالبان خودداری کرد و به نیروهای نظامی خود دستور داد تا از افغانستان خارج شوند؟

دولت آمریکا ‌شرم‌آورترین رفتار ممکن را در رابطه با حمله طالبان به افغانستان از خود نشان داد و بدون اینکه به فکر مردم مظلوم آنها باشد به نیروهای نظامی خود دستور داد تا از افغانستان عقب نشینی کنند. دولت آمریکا در طول سال‌های زیادی که نیروهای خود را در افغانستان مستقر کرده هزینه‌های زیادی را برای مردم افغانستان درست کرده است. حال چرا باید در شرایطی که طالبان به افغانستان حمله‌ور شده و نیروهای نظامی دولت افغانستان توانایی دفاع از خود را ندارد، نیروهای خود را افغانستان خارج کند. آمریکا با خروج خود از افغانستان ملتی را گرفتار یک مشت انسان‌های متوحش قرار داد که قطعا می‌تواند در سال‌های دور برای مرزهای جمهوری اسلامی ایران هم خطرناک شود.

فکر می‌کنید مقامات ایرانی با گروه طالبان در چارچوب منافع دو طرف به یک توافقاتی رسیدند؟

ایران در جریان مذاکرات دوحه قرار داشت و حتی برخی از اعضای طالبان هم با مسئولان ایرانی به مذاکره پرداختند و مقامات ایرانی می‌دانستند که قرار است در مذاکرات دوحه یکسری توافقاتی صورت گیرد و لذا ایران سعی و تلاش کرد تا از تحولات افغانستان عقب نماند. اما مساله مهم این است که مقامات ایران فکر می‌کنند که طالبان به دلیل مواضع ضد آمریکایی خود می‌تواند متحد خوبی برای جمهوری اسلامی باشد. من معتقدم که سیاست ایران در برخورد با طالبان خیلی منطقی نیســت و ایـران باید تمام احتمــالات را در برخورد با طالبــان در نظر داشته باشد.

کشورهــای منطقه واکنش‌های متفاوتی را در رابطه با حضور طالبان در افغانستــان از خود نشان داده اند. از دیدگاه شما چرا ملت‌های منطقه به صـورت یکپــارچه حضــور طالبــان در افغانستــان را محکوم نمی‌کنند؟
طالبان به صورت سنتی مورد حمایت پاکستان قرار داشته و پاکستان هم یکی از متحدین استراتژیک چین است. لذا یک سردرگمی در این مساله وجود دارد که اگر آمریکایی‌ها با تقویت طالبان به دنبال اختلال در مسیر کمربندی جاده هستند، آیا می‌خواهند از طالبان یک اهرمی برای اختلال در ارتباط با پروژه استراتژیک چین استفاده کنند. در آن طرف هم پاکستان روابط بسیار خوبی با چین دارد و از طالبان هم حمایت می‌کند. سوال اینجاست که ما شاهد چه دسته بندی در این تحولات منطقه هستیم؟ به نظر می‌آید که چین در ارتباط با طالبان رفتار منفعلانه‌ای را داشته و در شرایط کنونی که طالبان توانسته اکثریت افغانستان را در اختیار خود بگیرد، سیاست‌های خود را تغییر داده‌اند. از طرفی پاکستان متحد استراتژیک چین است و از سویی هم آمریکایی‌ها طالبان را تقویت می‌کنند و در استراتژی یک جاده، یک کمربند اختلال ایجاد کنند. به نظر می‌آید که چینی‌ها تحلیل دقیق و به روزی از مسائل افغانستان ندارند و متوجه نیستند که چه خطری در افغانستان در حال شکل گیری است. اما در آن سمت از دیدگاه بنده عربستان سعودی بخاطر علمای مذهبی در درازمدت از تغییر و تحولات در افغانستان حمایت خواهد کرد و افغانستان برای عربستان همان نقشی را می تواند ایفا کند که یمن برای ایران در مقابله با عربستان ایفا می‌کند. یک سناریو پیچیده در افغانستان باعث شد که طالبان به این سرعت ولایت‌های افغانستان را در اختیار خود قرار گیرد. حضور طالبان در افغانستان می‌تواند یأس و نا امیدی را بر روی گروه‌های اجتماعی در ایران ایجاد کند.