به گزارش سایت روزنو، پس از ظریف معمار توافق هسته ای، اکنون غرب باید دست کم در چهار سال آینده با جانشین او "حسین امیرعبداللهیان" مذاکره کند. "امیرعبداللهیان" در غرب چندان شناخته شده نیست اما در سیاست خارجی ایران به ویژه در منطقه در سالیان اخیر شخصیتی تاثیرگذار بوده است.

اگرچه او هرگز عضو کامل و رسمی نهاد خاص نبوده اما مستقیما از حمایت آن نهاد برخوردار بوده و همین نزدیکی بسیار به آن نهاد به او اجازه داده تا در دو دوره ریاست جمهوری متضاد یعنی در دوران احمدی نژاد پوپولیست و روحانی میانه رو در وزارت خارجه به عنوان معاون وزیر فعالیت کند.

این دیپلمات 56 ساله دارای مدرک دکترای روابط بین الملل از دانشگاه تهران است و به زبان های عربی و انگلیسی مسلط است اما در مصاحبه با خبرنگاران تنها از زبان فارسی استفاده می کند. او در سنین جوانی در اولین مذاکرات با امریکا پس از پیروزی انقلاب در مورد وضعیت عراق حضور داشت که به نتیجه نرسید.

در سال های پس از آن، او همواره به عنوان چهره در سایه باقی ماند در حالی که تاثیر و نفوذش را بر سیاستگذاری ها افزایش داد. او یکی از معماران حضور ایران در سوریه برای حمایت از حکومت "بشار اسد" بود. هم چنین، او از تامین مالی نیروهای نیابتی ایران در منطقه حمایت می کند.

طرفداران رئیسی امیرعبداللهیان را "محافظه کاری میانه رو" توصیف می کنند اما در اروپا او به عنوان چهره ای "ضد غربی" قلمداد می شود. قدرت گیری اصولگرایان و اصولگرایان افراطی در ایران از سرگیری مذاکرات هسته ای را بسیار پیچیده تر می سازد.

تنها لغو تحریم ها می تواند فضا را برای سرمایه گذاری در ایران باز کرده و تا حدی باعث تنفس راحت تر ایرانیان و احیای ثبات دولت در آن کشور شود. حتی روسیه و چین نزدیک ترین متحدان ایران که به تجارت خود با ایران در دوران تحریم ها ادامه دادند نیز از این موضوع آگاه هستند.

با این وجود، انتصاب "امیرعبداللهیان" که لحن سرسختانه و غیر قابل سازشی دارد کار را برای دولت بایدن به منظور ادامه مذاکرات با ایران بسیار دشوارتر می سازد. باید منتظر ماند و دید وزیر تازه تا چه اندازه قدرت دارد و چه میزان خواسته شورای عالی امنیت ملی و شخص مقام عالی رهبری بر پرونده هسته ای تعیین کننده خواهد بود. البته انتخاب رئیسی نشان می دهد که دولت او اهمیت زیادی برای روابط با کشورهای منطقه قائل است چرا که "امیرعبداللهیان" تمام عمر حرفه ای خود را در منطقه گذرانده است".

"مراد یشیلتاش" پژوهشگر بنیاد تحقیقات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی ترکیه در مقاله ای با عنوان "دستور کار دوره رئیسی در ایران" درباره رویکرد احتمالی دولت او در چهار سال پیش رو می نویسد:"رئیسی در کنفرانس مطبوعاتی اعلام کرد که هیچ مانعی در مسیر بهبود روابط ایران با عربستان سعودی وجود ندارد.

روند عادی سازی روابط دو کشور با میانجی گری عراق در حال انجام است. رئیسی پیش تر نیز در طول کارزار انتخاباتی بر لزوم داشتن روابط خوب با همسایگان تاکید کرده بود. به موازات آن، اخیرا تحرکات شبه نظامیان شیعه مورد حمایت ایران در سوریه و عراق افزایش یافته است.

این موضوع نشان دهنده افزایش اقدامات ایران در سوریه در دوره ریاست جمهوری رئیسی خواهد بود. بدون شک، ابتکارعمل روسیه برای نوسازی سامانه های دفاع هوایی سوریه به نفع نیروهای ایرانی و مورد حمایت آن کشور در سوریه است که در جریان حملات سالیان اخیر اسرائیل آسیب دیده اند.

هم چنین، تحرکات نیروهای شبه نظامی شیعه در عراق نیز افزایش یافته است. اقدامات و اظهارات اخیر گروه حشدالشعبی نشان می دهد که آن گروه درصدد پر کردن خلاء قدرت ناشی از خروج سربازان امریکایی از عراق است. از سوی دیگر، باید انتظار افزایش فعالیت گروه های مورد حمایت ایران پیش از انتخابات پارلمانی در عراق را داشت".

این تحلیلگر ترک مسائل امنیتی می افزاید:"رئیسی برخلاف روحانی تمرکز سیاست خارجی ایران را از مذاکره با امریکا و کشورهای اتحادیه اروپا به توسعه روابط با همسایگان تغییر می دهد. این واقعیت که دولت بایدن هنوز سیاستی متفاوت از دوران ترامپ را اجرا نکرده یکی از انگیزه های رئیسی برای پیگیری چنین سیاستی است. رئیسی در مورد مذاکرات هسته ای موضع شفافی اتخاذ نکرده اما بدیهی است که در رویکرد نگاهی بسیار متفاوت از روحانی به موضوع مذاکره خواهد داشت.

این وضعیت به طور قابل ملاحظه ای امکان دستیابی به توافق را تضعیف می کند و در صورت ادامه تنش در منطقه آشتی در خاورمیانه تقریبا غیر ممکن خواهد شد. اگر فردی مانند "حسین امیرعبداللهیان" که نزدیکی زیادی به نهاد خاص دارد وزیر خارجه ایران شود شاهد دورانی خواهیم بود که روابط نزدیک ایران با روسیه و چین در چشم انداز قرار خواهد داشت".

"هدی الحسینی" تحلیلگر شناخته شده نشریات عرب زبان در مقاله ای در روزنامه عرب زبان "الشرق الاوسط" چاپ لندن تحت عنوان "کنترل طالبان بر افغانستان ایران را نگران می سازد" می نویسد:"مذاکرات هسته ای ایران و قدرت های جهانی متوقف شده است اما این رخداد چگونه اتفاق افتاد؟ ایران زمانی به توافق هسته ای باز می گردد که به این نتیجه برسد که امتیازی را از غرب گرفته تا از اقتصاد خود در برابر تحریم محافظت کند.

هم چنین، ایران به دنبال آن است که به توانایی امریکا در اعمال دوباره تحریم ها در چارچوب توافق هسته ای لطمه جدی وارد سازد. دولت بایدن متعهد شده که به توافق هسته ای بازگردد و به سیاست فشار حداکثری ترامپ پایان دهد و سیاست موسوم به "تغییر رژیم" را در دستور کار خود قرار ندهد. علاوه بر آن، امریکا از قصد خود برای کاهش حضور نظامی در منطقه و حمایت از تعامل منطقه ای با ایران خبر داده است.

برخی معتقدند دولت بایدن برای نشان دادن حسن نیت به تهران بر روی خرید نفت ایران از چین چشم بسته است. اگر تصمیم گیرندگان در ایران منطقی بودند تمام این موارد باید منجر به بازگشت زودهنگام به توافق هسته ای می شد.

ایران اما در عوض بازگشت سریع به توافق هسته ای، آن چه که تمام اعضای برجام با آن موافقت کردند را خواسته های نامعقول دانست. در نتیجه، در این مرحله شرایط برای بازگشت ایران به توافق هسته ای در کوتاه مدت محقق نمی شود.

هدف نخست تهران در توافق هسته ی 2015 آن بود که در مقابل پذیرش محدودیت بر برنامه هسته ای غیر نظامی، آن کشور بتواند از اقتصادش در برابر تحریم ها محافظت کند اما مشخص شد که پایان دادن به تحریم هسته ای مشکلات اقتصادی ایران را حل نمی کند و هم چنین اعمال تحریم بقای نظام را تهدید نمی کند.

تحریم توانایی ایران در حمایت از گروه های نیابتی در منطقه را محدود ساخته اما این موضوع برای نظام سیاسی ایران قابل قبول بود. اقتصاد ایران هنوز در تنگنا قرار دارد اما وضعیت آن قدر بد نیست که بقای نظام در خطر باشد. از سوی دیگر، حمایت از توافق هسته ای ممکن است امریکا را به روسیه و چین نزدیک کند اما شرکای منطقه ای امریکا را به این باور می رساند که آن کشور منافع امنیتی آنان را نادیده گرفته چرا که هیچ دلیل موجهی وجود ندارد که بتوان باور کرد ایران رفتارهای غیر هسته ای خود را تعدیل خواهد کرد.

مخالفت احتمالی بایدن با مذاکرات هسته ای ممکن است مورد حمایت اسرائیل و دولت های عربی منطقه باشد اما باعث اصطکاک در روابط امریکا با اروپا، روسیه وچین خواهد شد. این کشورها به طور کلی فشارهای غیر اقتصادی علیه ایران را رد می کنند و در مورد اقدامات منطقه ای ایران چندان سخنی نمی گویند.

در نتیجه، احتمالا ایران در مذاکرات باقی خواهد ماند اما از هفته های آینده مخالفت ها و حتی تمایل اش به کناره گیری از مذاکرات را مطرح خواهد کرد. تشدید بحران حملات دریایی به نفت کش ها ممکن است منجر به تاخیر در زمان آغاز مذاکرات شود. با این وجود، برای ایران موضوع مذاکرات و صرف وجود آن مثبت است.

مذاکرات علاوه بر کاهش چشمگیر تحریم ها به ایران کشوری با ابعاد متوسط از نظر قدرت اجازه می دهد تا توجه قدرت های جهانی را به خود جلب کرده و سبب بازی بازیگران مختلف در مقابل یکدیگر شود. هم چنین، ادامه مذاکره باعث اعتباربخشی به دولت رئیسی خواهد شد.

در نهایت آن که مذاکرات به دولت رئیسی اجازه لفاظی های تحقیرآمیز علیه مخالفان داخلی آن دولت را داده و هواداران رئیسی را راضی می سازد. در نتیجه، پرسش آن است شرایطی که ایران مجبور به بازگشت به توافق هسته ای خواهد شد چیست؟ در دو صورت این اتفاق رخ خواهد داد.

یا آن که ایران متقاعد شود که عدم توافق هسته ای و ادامه فعالیت های منطقه ای آن کشور جامعه بین المللی را به سوی اجماعی سوق می دهد که سبب حمایت جمعی از اعمال فشار اقتصادی تازه بر ایران خواهد شد و یا اقتصاد ایران دچار چنان رکودی شود که مقام های تصمیم گیرنده آن را تهدیدی برای بقای نظام قلمداد کنند. در این دو صورت ایران متقاعد به اعطای امتیازی نجات بخش خواهد شد".

ستون نویس "الشرق الاوسط" می افزاید:"درباره ناآرامی های اخیر در ایران زیاد صحبت می شود اما این ناارامی ها هیچ شواهدی را از وجود تهدید جدی برای نظام سیاسی ایران به دست نمی دهند. به نظر می رسد میزان جمعیت معترضان قابل کنترل است و نیروهای امنیتی نسبتا خوب و سازماندهی شده با اعتراضات برخورد کرده اند.

اعتراضات فاقد رهبری و فاقد جهت است و این نقطه ضعف اصلی آن است. هم چنین، هیچ یک از مراکز قدرت داخلی یا خارجی وجود ندارند که بتوانند مقام عالی رهبری را به چالش بکشند. در نتیجه، در 100 روز نخست ریاست جمهوری رئیسی می توان چه انتظاری از سیاست داخلی، منطقه ای و بین المللی ایران داشت؟ در عرصه داخلی رئیسی گام هایی را برخواهد داشت تا نشان دهد روحیه انقلابی در ایران در دوره ای که بسیاری معتقدند دوران انتقالی قدرت به نسل تازه رهبران جوان تر خواهد بود حفظ خواهد شد.

این موضوع را می توان از نحوه چینش کابینه او متوجه شد که اکثر وزرای پیشنهادی افرادی از نظر ایدئولوژیک منطبق با ایدئولوژی رسمی و با سابقه کار در نهاد خاص بوده اند. بعید نیست که رئیسی کارزار مبارزه با فساد را علیه اعضای دولت روحانی آغاز کند.

او اما با معترضان ایرانی همدردی نخواهد کرد. رئیسی احتمالا از کنترل فزاینده بر اینترنت حمایت کرده و طرح مجلس را درباره محدودیت بر اینترنت تایید خواهد کرد. در مورد سیاست خارجی تغییر زیادی انتظار نمی رود. رئیسی به حمایت از گروه های نیابتی ادامه داده و خصومت نسبت به امریکا و کشورهای متحد آن در خلیج فارس را حفظ خواهد کرد.

تهران اجازه نخواهد داد یک توافق تازه جامعه ایران یا روابط ایران با جهان خارج را تغییر دهد. در این میان، امریکا برای بازدارندگی در برابر ایران چه کاری می تواند انجام دهد؟ واقعیت آن است که ایران از ثبات امنیتی ناشی از حضور امریکا در سراسر افغانستان سال ها بهره مند شده بود. اکنون اما با خروج نیروهای امریکا طالبان در افغانستان در نزدیکی مرزهای آن کشور با ایران پیش روی می کند و این موضوع تهدیدی امنیتی برای ایران قلمداد می شود و آن کشور را نگران می سازد".

روزنامه امریکایی "کریستین ساینس مانیتور" در مقاله ای با عنوان "ریاست جمهوری یک فرد تندرو بر ایران چه معنایی برای آن کشور و منطقه خواهد داشت"؟ می نویسد:"مراسم تحلیف رئیسی نشان دهنده اوج گیری سیاست سخت گیرانه ایران در حوزه داخلی و خارجی خواهد بود. رئیسی با کم ترین مشارکت انتخاباتی به پیروزی رسید و دولت او زیر سایه این فقدان مشروعیت خواهد بود.

اکنون اصولگرایان اگر نتوانند اقتصاد ویران شده ایران به دلیل تحریم ها را احیا کرده و احساس ناامیدی ایرانیان را برطرف سازند دیگر نمی تواند گروه و جناحی دیگر را سرزنش کرده و مسئول و مقصر وضعیت ایجاد شده قلمداد کنند. در مورد مذاکرات هسته ای برخلاف بسیاری از اصولگرایان، رئیسی هرگز بازگشت به برجام را رد نکرده است.

او احتمالا مذاکرات هسته ای را از سر خواهد گرفت اما به احتمال زیادی پیشرفت در مذاکرات دشوار خواهد بود. حتی اگر امریکا تمام تحریم های مربوط به برنامه هسته ای ایران را لغو کند احتمالا تحریم های مربوط به تروریسم و سایر مسائل باقی خواهند ماند. ایران نیز میزان غنی سازی اورانیوم خود را بیش از میزان ذکر شده در برجام انجام داده و این سطح از اورانیوم غنی شده را حفظ خواهد کرد".

این روزنامه می افزاید:"تحلیلگران معتقدند که با در اختیار داشتن کنترل قوه مجریه در دست اصولگرایان باید منتظر افزایش نفود نهاد خاص در سیاست و زندگی روزمره ایران باشیم. این به معنای تشدید برخورد با منتقدان و مخالفان و بسته تر شدن فضا در داخل است که بی شباهت به دوران ریاست جمهوری احمدی نژاد نیست. هم چنین، حمایت از سیاست محور مقاومت برای مقابله با نفوذ امریکا و اسرائیل در دستور کار دولت رئیسی قرار خواهد داشت.

ابزار ایران برای پیشبرد این سیاست شبه نظامیان تحت حمایت آن کشور در منطقه خواهند بود. نفوذ آنان به قدری گسترده شده که امریکا می خواهد در مذاکراتی دیگر به غیر از مذاکرات هسته ای این موضوع در دستور کار گفتگوها قرار گیرد. رهبران این گروه ها از جمله مقام های ارشد حزب الله، حماس و جهاد اسلامی فلسطین و نیروهای بسیج مردمی عراق نیز در مراسم تحلیف رئیسی حضور داشتند و او مقاومت این نیروها را ستود و آنان را منبع امنیت ایران دانست".

"کریستین ساینس مانیتور" می افزاید:"رئیسی چگونه می خواهد با چالش های داخلی مواجه خواهد شد؟ رئیسی به دلیل مهارت های مدیریتی معروف نیست. او اما از سوی مقام های عالی تر نظام حمایت می شود و برخی معتقدند کنار گذاشتن اصلاح طلبان و رقبای اصولگرای رئیسی راه برای او هموار ساخته تا به مقام های عالی تری در آینده دست یابد.

این در حالی است که اعتراضات اقتصادی در ایران ادامه دارد و خشم و نارضایتی عمومی به دلیل عدم واکسیناسیون گسترده در ایران برای مقابله با شیوع کرونا در جریان است".