فرافکنی و بزرگ نمایی از اقدامات معمول در فرهنگ سیاسی ایرانی است/در فرهنگ سیاسی ایران اقرار به اشتباه منجر به از دست دادن اقتدار فرد می شود | روزنو

Roozno | پایگاه خبری تحلیلی روزنو

به روز شده در: ۱۰ فروردين ۱۴۰۳ - ۰۹:۴۴
"محمود سریع القلم" استاد دانشگاه و نظریه پرداز سیاسی در مقاله ای در اندیشکده "کارنگی" طرح کرد
دکتر "محمود سریع القلم" استاد روابط بین الملل دانشگاه شهید بهشتی در مقاله ای در سایت اندیشکده "کارنگی" درباره فرهنگ و الگوهای رفتار سیاسی در ایران اشاره می کند که به نظر می رسد در ایران پس از انقلاب الگوی رفتار سیاسی دچار تحول و تفاوت چندانی در مقایسه با دوره پیش از انقلاب نشده و به نقاط ضعف فرهنگ سیاسی ایران که کماکان در بستر تاریخ تداوم یافته اشاره می کند.

فرافکنی و بزرگ نمایی از اقدامات معمول در فرهنگ سیاسی ایرانی است/در فرهنگ سیاسی ایران اقرار به اشتباه منجر به از دست دادن اقتدار فرد می شود

به گزارش سایت روزنو،این استاد دانشگاه می نویسد:"چهار پرسش اساسی از اواخر دهه 90 میلادی درباره چگونگی الگوهای رفتار سیاسی در ایران اساس پژوهش من را شکل داده اند: چه عاملی منجر به تصور اغراق آمیز ایرانیان درباره خود و نقش شان در نظام بین الملل شد؟ چه فرایندهایی منجر به ارزیابی نادرست ایرانیان از واقعیت های نظام بین الملل شده است؟ چرا ایرانیان به طور مداوم در ایجاد اجماع سیاسی ملی با موانع عمده مواجه بوده اند؟

با وجود گذشت بیش از یک قرن از مواجهه با غرب چرا ایرانیان نتوانسته اند جنبه هایی از مدرنیته مانند رقابت احزاب سیاسی، چرخش قدرت و آزادی های سیاسی را در کشور خود نهادینه سازند؟ اکنون در حال کار بر روی پروژه "زیرساخت های روانشناختی اقتدارگرایی ایرانی" هستم.

آن چه من کشف کردم تداوم چشمگیر فرهنگ سیاسی قدیمی در ایران امروز است. واقعیت آن است که در جوامع باستانی چون ایران فرهنگ سیاسی به سختی مورد ارزیابی و تجدیدنظر قرار می گیرد و از حالتی از صلبیت برخوردار است که حتی رگه های مدرنیزاسیون و خصوصی سازی اقتصادی نیز نمی توانند آن را تغییر دهند.

علیرغم آن که در جهان جهانی شده امروز سبک زندگی بسیاری از افراد تغییر شکل یافته اما عادات قدیمی به ویژه در عرصه سیاسی به همان شکل باقی مانده است. فرض نظریه های مدرنیزاسیون در دهه 60 میلادی مبتنی بر آن بود که باورهای اجتماعی و سیاسی با بهبود وضعیت اقتصادی تغییر می کنند در بسیاری از کشورهای باستانی صدق نکرده است. به عنوان مثال، این تصور وجود داشت که در دهه 90 میلادی با عضویت چین در سازمان تجارت جهانی و ورود نیرومند آن کشور به اقتصاد جهانی جامعه مدنی چین پرتحرک تر از قبل شده و نظام حزبی و رقابتی در آن کشور همراه با پاسخگویی سیاسی خواهد شد اما در عمل چنین گمانه ای تحقق نیافت.

تاریخ ایران مظهر دولت چندین هزار ساله خشن و حاکمیت استبدادی بوده است. این حضور قدرتمندانه تاریخی کار را برای ساختارشکنی فرهنگی در ایران مشکل می سازد. مولفه هایی در فرهنگ سیاسی ایران از گذشته تا به امروز باقی مانده اند: قربانی شدن، قبیله و طایفه گرایی سیاسی و تفسیری منسوخ از حاکمیت ملی.

در فرهنگ سیاسی ایران تجدیدنظر در باور و خود انتقادی معمولا خودتخریبی و تحقیرآمیز قلمداد می شود در چنین فرهنگ سیاسی ای معمولا فرد یا افراد دیگری قربانی شده و مقصر دانستن خود جایی ندارد بلکه باید سایرین را سرزنش کرد. اقتدارگرایی ریشه دار در فرهنگ سیاسی ایران فرد را به سوی پنهان کاری و استتار سوق می دهد. فرافکنی و بزرگ نمایی از رفتارهای معمول در فرهنگ سیاسی ایرانی است.

در چنین فرهنگی ابهام نوعی ارزش است و وضوح و صراحت ساده لوحی قلمداد می شود و تقریبا همه امور به عمد در حالتی از سردرگمی و ابهام به سر می برند. در فرهنگ سیاسی ایران اقرار به اشتباه منجر به از دست دادن اقتدار فرد می شود و مورد پذیرش نیست.

در این جامعه مردم نیز یاد می گیرند که از پذیرش مسئولیت اقدامات شان اجتناب ورزند. در چین وضعیتی انتزاعی بودن تفکر بسیار راحت تر از پذیرش حقایق، مشاهده کردن و کار علمی است. در ایران تخیل ورزی و تقلید کردن مهم تر از پذیرش مسئولیت و تعهد قلمداد می شود. در نتیجه، ایرانیان برای پی بردن به دلیل یک خطا، یک مشکل، یک فاجعه یا فروپاشی به دنبال یافتن علل و عوامل بیرونی چون سرنوشت انسان، دست های پنهان و پشت پرده، نقش دولت های دیگر و البته امپریالیست ها و ابر قدرت ها هستند".

"سریع القلم" درباره اهمیت "قبیله گرایی سیاسی" در فرهنگ سیاسی ایران می نویسد:"در دوران بی اعتمادی و غیر قابل پیش بینی بودن، فرد می آموزد که همه تلاش هایش را بر روی منافع کوتاه مدت و قبیله ای متمرکز کند. در چنین بستری است که یک ضرب المثل به اصل اساسی رفتار اجتماعی در میان ایرانیان تبدیل می شود: سه چیز را در زندگی تان پنهان نگه دارید: عقاید، ثروت و مذهب تان.

پیامدهای روانشناختی این احساس عمیق، عدم امنیت شخصی و احساس فقدان اعتماد است. چنین سطح بالایی از سوء ظن نمی تواند باعث شود تا اقدام جمعی، احزاب سیاسی رقابت پذیر و یا قراردادی اجتماعی شکل گیرد. در نتیجه، ساختار سیاسی می تواند به شکل گروه های کوچک کاملا محافظت شده در قالب قبایل سیاسی و یک الیگارشی باقی بماند. در چنین فضایی در صورت عدم وجود روندهای اجماع ساز بین گروه های سیاسی رقیب انسداد، شورش و مداخله خارجی به وجود می آید. در چنین وضعیتی تنوع شکل نمی گیرد و انطباق با اراده صاحبان قدرت به هنجار اجتماعی و سیاسی تبدیل می شود".

"سریع القلم" در ادامه با اشاره به "برداشت منسوخ از حاکمیت ملی" در فرهنگ سیاسی ایران می نویسد:"فضای تاریخی استبدادی در ایران جهان بینی دو انگارانه ای را ایجاد کرده است که در آن نتیجه کار یا موفقیت کامل است و یا شکست و باخت کامل. چنین دوگانه ای در رویکرد ایرانیان نسبت به خارجی ها نیز دیده می شد. حاکمیت ملی به مثابه "ما" در برابر "آنها" تفسیر می شود که خود منجر به انزوای ایران می شود و این که از دید ایرانیان دیگران باید مجبور شوند تا در برابر خواسته های ایران تسلیم شوند. در چنین فضایی امتیاز دادن و مصالحه به عنوان فقدان شخصیت و دعوت به تسلیم قلمداد می شود. برداشت بنیادگرایانه و ذات گرایانه از ملت و دولت سبب می شود تا در برابر پذیرش طبیعی بودن وابستگی اقتصادی به دیگر کشورها، در برابر ایجاد ائتلاف و اتحاد سیاسی و در برابر پذیرش تنوع فرهنگی جبهه گیری و موانع بسیار وجود داشته باشند. در ناخودآگاه ایرانی شرکت در چارچوب های منطقه ای و بین المللی معادل ترک حاکمیت و از دست دادن عزت و شکوه قلمداد می شود. در چنین فرهنگی خودسری در سطح بین المللی ارزشمند قلمداد می شود".

این استاد دانشگاه می افزاید:"در زمینه مذاکرات هسته ای ایران می توان تاثیر مولفه های فرهنگ های سیاسی ایرانی را مشاهده کرد. ایران از ارزیابی انتقادی تناقضات احتمالی در جهت گیری سیاست خارجی خود که باعث نگرانی سایر کشورها شده طفره می رود. در چنین فضایی که بن بست در رابطه با غرب ایجاد شده ایران از شفافیت و صراحت پرهیز می کند و از هرگونه ارتباط طولانی مدت با سایر کشورها خودداری ورزیده است. در صورت عدم خودانتقادی و ارزیابی خود، عدم تلاش برای ایجاد اجماع داخلی و عدم مشارکت داخلی و خارجی پیش بینی تحقق ثبات و سعادت برای جامعه باستانی ای چون ایران به سختی قابل تصور است".

نظر شما
نظراتی كه حاوی توهین و مغایر قوانین کشور باشد منتشر نمی شود
لطفا از نوشتن نظرات خود به صورت حروف لاتین (فینگلیش) خودداری نمایید
نام:
ایمیل:
* نظر:
عکس روز
خبر های روز