نزدیک کردن اقتصاد ایران به غرب در ایدئولوژی رئیسی جایی ندارد /اکنون بخش عمده جمعیت ایران خسته و محروم هستند

از ماه آوریل، ایران و امریکا و دیگر قدرت های های بزرگ در حال مذاکره برای یافتن راهی به منظور احیای توافق هسته ای هستند تا در ازای کاهش تحریم های وضع شده علیه ایران محدودیت هایی بر برنامه هسته ای ایران اعمال شوند. موضع رئیسی برای کسی تعجب آور نیست.

او یک محافظه کار است و از خود سرسختی نشان می دهد. در ایران به محافظه کاران "اصولگرا" گفته می شود کسانی که خواستار بازگشت به اصول اساسی جمهوری اسلامی هستنذ. پیروزی رئیسی در انتخابات ریاست جمهوری 18 ژوئن باعث تسلط اصولگرایان بر تمام نهادهای اصلی در ایران شده است.

بعید به نظر می رسد که انتخاب یک فرد سرسخت اصولگرا به معنای پایان توافق بر سر ادامه مذاکرات هسته ای باشد. در واقع، بعید است که رئیسی روند مذاکره در حال انجام را از خط خارج کند چرا که قدرت رئیس جمهور در ایران به ویژه در مسائل سیاست خارجی محدود است.

در جمهوری اسلامی تصمیمات استراتژیک توسط کل نظام سیاسی اتخاذ می شود بدان معنا که محصول اجماع نهادهای اصلی امنیتی و سیاستگذاری و بیش از هر چیز تایید مقام عالی رهبری است که حرف آخر را می زنند. تا زمانی که نظام از توافق هسته ای پشتیبانی کند رئیسی قادر به متوقف کردن مذاکرات با قدرت های بزرگ نخواهد بود.

با این وجود، انتقال قدرت از یک رئیس جمهوری میانه رو چون "حسن روحانی" به "ابراهیم رئیسی" اصولگرا احتمالا اجرای توافق را در صورت احیای برجام پیچیده و با موانعی مواجه خواهد ساخت. مذاکرات احتمالی بعدی با هدف تمدید مدت زمان توافق هسته ای انجام خواهد شد.

بدیهی است که ماندگاری طولانی مدت توافق و اجماع بر روی آن کار دشواری خواهد بود. علیرغم محدودیت رئیس جمهوری در شکل گیری سیاست خارجی، او با انتخاب وزیر خارجه و سایر مقام های دولت نقش عمده ای در اجرای مذاکرات دارد.

رئیسی علیرغم انتقادی که پیش تر به محتوای توافق هسته ای وارد کرده بود بارها و به صورت علنی حمایت خود را از توافق هسته ای ابراز کرده است چرا که توافق به نفع اقتصاد ایران است. پس از امضای توافق در سال 2015 میلادی، اقتصاد ایران از احیای فعالیت های تجاری و مالی بهره مند شد و نرخ تورم کاهش یافت. تهران توانست نفت بیش تری صادر کند نفتی که منبع اصلی درآمد ایران است.

در آن برهه زمانی، ایران توانست دوباره به نظام مالی بین المللی متصل شود و به ذخایر ارزی دسترسی پیدا کند. با این وجود، خروج امریکا از برجام و اعمال سیاست فشار حداکثری ترامپ، اقتصاد ایران را در رکود اقتصادی عمیقی فرو برد.

این اقدامات تنبیهی توانایی صادرات نفت ایران را فلج کرد و نرخ تورم را به بالاتر از 46 درصد رساند و ارزش ریال پول ملی ایران سقوط کرد. رکود اقتصادی با بحران شیوع کرونا تشدید شد. با این وجود، اگر توافق هسته ای احیا شود و تحریم ها برداشته شوند اقتصاددانان انتظار دارند اقتصاد ایران احیا شود.

رئیسی اگرچه در کوتاه مدت از مزایای رفع تحریم ها بهره مند خواهد شد اما به احتمال زیاد در برابر ادغام اقتصاد ایران با غرب مقاومت خواهد کرد و به دنبال اصلاحات ساختاری و تطبیق دادن قوانین با مقررات موسسات مالی بین المللی چون بانک جهانی و صندوق بین المللی پول نخواهد بود.

برعکس، رئیسی پیرو سرسخت الگوی اقتصاد مقاومتی است و از ظرفیت سازی ملی و خودمختاری اقتصادی برای خنثی سازی تحریم ها حمایت می کند. هم چنین، او تمایل بیش تری به همکاری با چین و روسیه و متحدان منطقه ای ایران دارد. نزدیک کردن اقتصاد ایران به غرب در ایدئولوژی رئیسی جایی ندارد. هم چنین، نزدیک شدن اقتصاد ایران به غرب به ضرر نهاد خاص و نقش آن نهاد در بخش های استراتژیک خواهد بود. در نتیجه، رئیسی با این نزدیکی مخالفت خواهد کرد.

این چشم انداز اقتصادی با دیدگاه روحانی رئیس جمهوری فعلی ایران در تضاد است که خواستار جذب سرمایه گذاری خارجی بود و خواستار دسترسی ایران به سرمایه غرب و فناوری مدرن به ویژه در بخش انرژی و خودروسازی و اصلاحات برای رشد پایدار اقتصادی شده بود. روحانی با هدف تشویق سرمایه گذاران خارجی به همکاری اقتصادی با ایران، انعقاد توافق نامه های تجاری و اصلاح قوانین بانکی ایران به پایتخت های اروپایی سفر کرد. او برای کاهش نقش نهاد خاص در اقتصاد تلاش کرد".

"اهرام ابدو" یا بخش فرانسوی هفته نامه "الاهرام" مصر در ادامه می افزاید:"فراتر از اقتصاد، رئیسی استراتژی منطقه ای را اتخاذ می کند که فرصت اندکی را برای مصالحه با کشورهای عربی خلیج فارس به ویژه عربستان سعودی ایجاد خواهد کرد. او گفته که ایران از گروه های شبه نظامی در منطقه و توسعه برنامه موشکی حمایت می کند و این موضوعات را غیر قابل بحث می داند. در نتیجه، بعید است که دولت "جو بایدن" رئیس جمهوری امریکا و متحدان اروپایی آن کشور بتوانند به هدف گسترده تر خود یعنی تعمیم دامنه مذاکرات با ایران به مواردی غیر از برنامه هسته ای (برنامه موشکی آن کشور و مسائل منطقه ای) دست یابند".

رادیوی ایتالیایی "لایف گیت" در گزارشی با دانشجویانی ایرانی در ایتالیا درباره پیروزی رئیسی در انتخابات و تاثیر آن بر ایران صحبت کرده است.

این رادیو در سایت خود می نویسد:"الیزه (نامی مستعار) دانشجوی هنرهای زیبا که چهار در سال در ایتالیا تحصیل می کند می گوید:"حتی پیش از آغاز کارزار انتخاباتی بسیاری در رسانه های اجتماعی تصمیم گرفته بودند در انتخابات شرکت نکنند".

این رادیو می افزاید:"رئیسی یک دیوان سالار فاقد کاریزما و مجری صرف دستورات نهادهای تصمیم گیرنده دیگر تصور می شود. با این وجود، رئیسی می تواند کم تر از آنچه تصور می شود رادیکال باشد. سنت گرایان مذهبی در ایران از بعد قوی ای از عملگرایی برخوردار هستند. حتی در ژانویه سال 2020 میلادی، زمانی که ژنرال سلیمانی توسط پهپاد امریکایی هدف حمله قرار گرفت نیز ایران واکنشی عقلانی و عملگرایانه به این اقدام تحریک آمیز امریکا از خود نشان داد.

در شرایط کنونی، رئیسی با چالش احیای اقتصاد در حال فروپاشی ایران و ضرورت آغاز کارزار موثر واکسیناسیون برای مقابله با کرونا مواجه است. مهم تر از همه احیای توافق هسته ای با امریکای دشمن با هدف از میان برداشتن تحریم های فشار آورنده بر اقتصاد ایران چالش پیش روی رئیسی خواهد بود".

این رادیوی ایتالیایی در ادامه می افزاید:"بسیاری از جوانان به سیاست روحانی باور داشتند و در سال 2015 میلادی به خیابان آمدند و توافق هسته ای را جشن گرفتند و امیدوار بودند همکاری ایران با امریکا به گسترش آزادی های بیش تر در کشور و کاهش فشارهای اقتصادی بیانجامد.

با این وجود، پس از هشت سال زمامداری دولت اعتدال گرا ارزش پول ملی ایران بیش از هشتاد درصد کاهش یافته است و مقام های دولتی نتوانسته اند بحران کم آبی و مشکلات ناشی از زلزله و سیل را حل کنند. هم چنین، تهران نیز چندین ساعت در روز فاقد برق بوده است. بدتر از آن می توان به مدیریت ضعیف بیماری کرونا اشاره کرد که به طور قطع باعث از دست رفتن اعتبار روحانی شد".

این رادیو می افزاید:"یک دانشجوی ایرانی می گوید:"اگر حتی یک رئیس جمهوری میانه رو نتواند تغییری ایجاد کند چگونه می توان به رای دادن امیدوار بود"؟ در ایران میانگین سنی جمعیت از سی سال فراتر نمی رود و 25 درصد جمعیت زیر پانزده سال سن دارند. جوانان ایرانی تحصیلکرده هستند.

با این وجود، نرخ بیکاری جوانان بیش از 27 درصد است. در انتخابات اخیر یک و نیم میلیون جوان می توانستند برای نخستین بار رای دهند اما تعدادی کمی از آنان تصمیم به شرکت در انتخابات گرفتند. جوانان ایرانی به طور فزاینده ای از سیاست دور می شوند. مطمئنا جوانان تهرانی به رئیسی اصولگرا رای نداده اند. از طرف دیگر، بی اعتمادی بسیار زیادی به دلیل شکست روحانی اعتدال گرا در تحقق وعده هایش مبنی بر گسترش آزادی  های اجتماعی و بهبود وضعیت اقتصادی در سطح جامعه ایجاد شده است.

بیش تر رای دهندگان به خصوص جوانان از شرکت در انتخابات خودداری ورزیدند چرا که از دولت روحانی ناامید شده اند. آنان لزوما خواستار تغییر نظام نیستند بلکه جامعه ای بازتر و فضایی آزادتر را می خواهند. در طول سالیان اخیر بی ثباتی اقتصادی منجر به بروز اعتراضات زیادی علیه افزایش قیمت کالاهای اساسی شده است. اگر روزگاری مردم ایران برای کسب حقوق شان اعتراض می کردند اکنون اولویت اقتصاد است: دستمزدها ثابت مانده در حالی که قیمت ها چندین برابر افزایش یافته اند.

برخلاف انقلاب 1979 میلادی و اعتراضات 2009 میلادی پس از انتخابات که طبقه متوسط و جوانان در آن حضور داشتند اکنون بخش عمده جمعیت ایران خسته و محروم هستند. آنان بین اصولگرایان و فشار اعمال شده آنان در داخل از سویی و تحریم های خصمانه یک ابر قدرت از سوی دیگر گرفتار شده اند گرفتاری بین دو صخره. به نظر می رسد در این آشفتگی سکوت و انفعال در زمان انتخابات تنها ابزار سیاسی این جمعیت معترض نسبت به وضع موجود است".