روز نو :چندی پیش بود که سید ابراهیم رئیسی منتخب مردم در انتخابات ریاست جمهوری در نخستین نشست خبری خود اظهار کرد که به هیچ شخص، حزب و جریانی وابسته نیست، مستقل آمده و کابینه‌اش را نیز بر مبنای شایسته سالاری خواهد بست. اما بسیاری بر این عقیده‌اند که این اظهارات رئیس‌جمهور منتخب صرفا در حیطه سخن و اظهار نظر بوده و در مقام عمل و اجرا شرایط به گونه‌ دیگری خواهد بود. به عبارت دیگر فشارهای اصولگرایان که تمام قد در حمایت چند ماهه تا انتخابات از رئیسی حضور داشتند در نوع و نحوه چینش کابینه سیزدهم موثر خواهد بود. چه اینکه به ادعای برخی رسانه‌ها برخی طیف‌‌های اصولگرایی لیست‌های غیر رسمی را از مردان حاضر در دولت رئیسی اعلام کرده و می‌کنند. آنچه مسلم است اگر رئیس جمهور منتخب می‌خواهد استقلال، شایسته سالاری و فراجناحی بودن خود را حفظ کند باید از همین گام نخست در تعیین کابینه این رویکرد را نشان دهد، چراکه اگر اصولگرایان بتوانند در چینش کابینه نظر خود را تحمیل کنند قطع به یقین در نوع عملکرد دولت و تصمیماتی که اتخاذ خواهد شد نیز خود را ذی نفوذ خواهند دید. هرچند که به اذعان همگان اولویت دولت بعدی حل مشکلات معیشتی مردم است اما این مساله هم باید با برنامه‌ریزی مدون و درست انجام شود و در این مسیر از بازی سیاسی جناح‌‌ها دست کشیده شود. در این راستا برای بررسی کابینه دولت آینده، نوع رویکرد رئیس جمهور منتخب و اواویت‌های دولت سیزدهم  با محمدرضا خباز فعال سیاسی اصلاح‌طلب به گفت و گو پرداخته است که می‌خوانید.

پس از مشخص شدن رئیس جمهور منتخب کسانی نســبت به حمایت همگانی از دولت آینده اظهار نظــر می‌کنند که خود در قبال دولت روحانی موضــع گیری مخالف داشتند و از هر کوششی بـرای تخریب دولت فروگذار نمی‌کردند؛ اساسا نــوع مواجهه جریانات سیاسی با دولت‌ها را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
در اداره کشور دو نگاه مطرح است. یکی نگاه حکومتی و یکی نگاه جناحی و حزبی. نگاه حکومتی به حکومت و کشور به عنوان یک مجموعه و یک پکیج می‌نگرد و اهداف نظام را مدنظر دارد. ولی نگاه حزبی و جناحی خیلی به منافع ملی کشور نمی‌اندیشد و نگاهش فقط به حزب، گروه، جناح و مجموعه خودشان است. اگر مجموعه آنها دست اندر کار بوده و مدیران کشور باشند، شرایط را خیلی خوب ترسیم می‌کنند، اگر چه شرایط نامطلوب باشد. برعکس اگر که طرف مقابل و رقیب اداره کننده کشور باشد؛ هر چند خوب هم اداره کند و نکات مثبتی هم داشته باشد آن نکات مثبت را نمی‌بینند بلکه آنها را منفی تلقی می‌کنند. دولت سیزدهم ان‌شاءا... به زودی تشکیل خواهد شد. همه کسانی که در دل هوای خدمت به کشور دارند و در سر سربلندی ملت را پرورش می‌دهند باید آرزوی موفقیت این دولت را بنمایند. به دلیل اینکه چه بخواهیم و چه نخواهیم حداقل تا 4 سال این دولت مسئولیت اداره کشور را در قوه مجریه به عهده خواهد داشت. اگر موفق شود و بتواند به قول‌‌هایی که داده عمل کند و مشکلات کشور را یکی پس از دیگری برطرف کند آثار و برکات مثبت آن برای مردم، کشور و نظام خواهد بود. اگر هم برعکس ناموفق عمل کند و نتواند شعارهایی که داده را عملی کند و گرفتاری‌ها و مشکلات مردم را مرتفع و برطرف کند، طبیعی است که انتظار مردم برآورده نخواهد شد و بی اعتمادی مردم بیشتر می‌شود و در نهایت نظام و کشور ضرر خواهد کرد. دولت جدید و آقای رئیسی در زمان انتخابات یکسری قول‌هایی به مردم دادند که در راس همه آنها رفع مسائل و مشکلات اقتصادی بود. همان چیزی که اکثریت قریب به اتفاق کشور و مردم را رنج می‌دهد و مردم انتظار چنین شرایطی را نداشتند و خب؛ ما باید هم آرزو کنیم و در حد توان خود کمک کنیم و اگر لازم بود امر به معروف و نهی از منکر کنیم. اگر هم لازم بود نقد دلسوزانه کنیم تا اینکه دولت موفق شود. چون موفقیت دولت، موفقیت مردم و رفع گرفتاری‌های آن‌ها خواهد بود. نگاه کنید که رقیب ما چه برخوردهایی با دولت آقای خاتمی داشتند. به قول خود آقای خاتمی هر 9 روز یک بحران علیه دولت می‌آفریدند. یا در همین دولت فعلی آقای روحانی چه چوب‌هایی لای چرخ دولت گذاشتند و مخالفت‌های بی‌دلیلی کردند. حتی موفقیت‌هایی مثل برجام را که جزء موفقیت‌های مهم این کشور بود را برعکس جلوه دادند و در مقابل آن صف آرایی کردند و از اینکه دولت موفق شود، گویی ناراحت بودند و هر چه از آنها ساخته بود برای به زانو در آوردن دولت استفاده کردند. ولی بنده معتقدم که هیچ انسان عاقلی در هر جناحی نباید چنین تفکری داشته باشد. بلکه باید نگاه جمعی و حکومتی باشد و برای موفقیت دولت اگر کاری از دستش ساخته است، انجام دهد. نگوید اگر این گرفتاری به دست این دولت برطرف شود، به نام آنها خواهد بود، خب باشد چه اشکالی دارد. اما همانطور که گفتم در رقبای اصلاح‌طلبان در گذشته چنین نگاهی به کشور و دولت نداشتند و چه آسیب‌هایی که از این قسمت دیدیم و چه گرفتاری‌هایی برای کشور به وجود آمد.

بــرای دولــت جــدید چه اولویت‌هایی را برمی‌شمــرید؟

اولویت دولــت جدید در راس همه مسائل رفع مشکلات اقتصادی است. در رفع مشکلات اقتصادی درست است که باید ما نگاهمان به داخل باشد ولی نمی‌توانیم ارتباط خود را با دنیا قطع کنیم و قطع ارتباط با دنیا هنر نیست. نه تنها هنر نیست بلکه ضایعه است. چرا ما نباید از ظرفیت سایر کشورها استفاده کنیم. به ویژه کشورهای همسایه که با 15 کشور همسایه‌ایم. حتما می‌دانید که در سازمان ملل چند روز پیش ایران یکی از کاندیداها بود که متاسفانه یک رای بیشتر نیاورد و این خود نوعی سرشکستگی برای ما است. حتی همین کشورهایی که ما سال‌ها است به آنها کمک می‌کنیم مثل سوریه، عراق و یمن نیز به ما رای ندادند. معلوم می‌شود آن یک رای نیز تنها رای خودمان به خودمان بوده است. حداقل ما باید ارتباطمان را با کشورهای همسایه و کشورهایی که خصومت و دشمنی ندارند را حسنه کنیم و در نهایت در میان کشورها تنش‌زدایی را مدنظر داشته باشیم. در دومین قدم برای مبارزه با فساد هم باید از همین راه استفاده کنیم. ریشه‌ همه فسادها از ابزار بانکی استفاده کردن است چون امروز که نمی‌شود پول را با خورجین و گونی رد و بدل کرد و باید از طریق بانک باشد. اگر بانک‌های ما به بانک‌های دنیا مرتبط باشند، خود به خود جلوی مفاسد گرفته خواهد شد. قدم دیگری هم که دولت می‌تواند در راستای موفقیت انجام دهد بحث دولت الکترونیک است. همه دنیا به این نتیجه رسیدند و ما هم باید این راه را برویم اگرچه برخی دستگاه‌ها در مقابل آن گارد می‌گیرند. الان به صورت جزیره‌ای هر وزارتخانه و دستگاهی امکانات اولیه خود را برای پیوستن به دولت الکترونیک آماده کرده ولی اینها به هم لینک نشده و با هم تبدیل به یک مجموعه نشده‌اند. لذا باید این اتفاق رخ دهد و این مجموعه تشکیل شود. دولت الکترونیک باعث می‌شود که هم رضایت عمومی مردم به دست آید، هم رضایت مردم کم شود و هم معطلی و گرفتاری مردم در دستگاه‌ها به حداقل برسد و در نهایت آثار و برکات فراوانی دارد که در نوع خود قابل بحث و بررسی است.

آقای رئیسی بارها مطرح کرده که وامدار هیچ جریانی نیست و در انتخاب کابینه صرفا شایسته سالاری پیشه خواهد کرد؛ اما قدر مسلم اصولگرایان که تمام قد از وی حمایت کردند، ساکت نخواهند نشست و سهم خود را خواهند خواست؛ ارزیابی شما از این موضوع چگونه است؟

خوشبختانه آقای رئیسی اگرچه یک اصولگرا هستند ولی چون کشور از آن همه ملت است و همه ملت نیز اصولگرا نیستند و رئیس جمهور نیز منتخب همه ملت است دولت آقای رئیسی نیز به صورت فراجناحی تشکیل خواهد شد. با توجه به اظهارات آقای رئیسی پیش، حین و پس از انتخابات می‌توان اینگونه گفت که آقای رئیسی زمینه را برای اینکه سهم خواهی در آینده به حداقل برسد، فراهم کرد. البته نه اینکه اصولگرایان به‌ویژه جریان تند آنها سهم‌خواهی نخواهند کرد اما دیگر نمی‌توانند سهم خواهی فوق‌العاده‌ای داشته باشند. چون آقای رئیسی بیان کردند که دولت فراجناحی تشکیل خواهند داد. این هم در عمل ان‌شاءا... باید اثبات شود. یعنی باید کابینه‌ای که تشکیل می‌دهند از همه افراد شایسته استفاده کند ولی اشتباه نکنند که بگویند این از کدام گروه سیاسی است. بدون توجه به اینکه از کدام گروه سیاسی است، ارزیابی کنند و ببینند که آیا از نظر علمی مسئولیتی که می‌پذیرند توان علمی آن را دارند؟ از نظر تجربی تجربه این کار دارد و اگر دارد مدیریت گذشته‌اش موفق بوده است؟ سوم و مهم‌تر از همه مردم را دوست دارد یا نه؟ به نظر من این رمز موفقیت هر مدیری است. باید مدیر دستگاه، مردم را دوست داشته باشد و با همه وجود نسبت به همه مردم عشق بورزد. اگر مردم را دوست داشته باشد برای رفع مشکلات مردم شب و روز نمی‌شناسد. فکر می‌کند، مشورت می‌کند و از تجربه کشورهای موفق استفاده می‌کند و از تجربه مدیران موفق داخلی استفاده می‌کند، بنابراین چون آقای‌رئیسی اعلام کرده من فراجناحی هستم هرچند جناح اصولگرا انتظاراتی از وی خواهد داشت اما این انتظارات محدود خواهد شد، اما اگر آقای رئیسی این مفهوم را نمی‌گفتند، ممکن بود که انتظارات اصولگرایان از رئیسی و دولتش نامحدود باشد.

ارتباط میان اصلاح‌طلبان و مردم باید چگونه تقویت خواهد شد؟

جهان ما جهان عمل و عکس‌العمل است. در مقابل هر عمل فردی و اجتماعی ما، یک عکس‌العملی از سوی جهان خلقت برای ما پیش می‌آید، در مسائل سیاسی نیز به همین صورت است و عمل ما و عکس‌العمل مردم اینبار نشان داد که مردم عزیز کشور ما به مسائل اقتصادی که گریبان گیر آنهاست، توجه بیشتری دارند تا مسائل دیگر، بنابراین در این انتخابات، مجموعه اصلاح‌طلبان دو شقه شدند. برخلاف انتظاری که در گذشته می‌رفت و یکدل و یکصدا بودند، این بار دو گروه شدند و گروهی همچنان بر این مساله پافشاری می‌کردند که چون کاندیداهای ما تایید صلاحیت نشده‌اند بنابراین ما، کاندیدایی نداریم. عده‌ای دیگر اعلام می‌کردند اگرچه کاندیداهای اصلی ما رد صلاحیت شده‌اند، ولی به این دلیل که ما کاندیدا نداریم نباید خودمان را از صندوق محروم کنیم و سرنوشت هر جامعه از صندوق رای بیرون می‌آید و در نهایت ما در انتخابات به حداقل اکتفا و شرکت می‌کنیم و به کاندیدا مورد نظر که همتی است رای می‌دهیم. این دوگانگی در جبهه اصلاحات همین نتیجه را داشت که مردم هم دوگانه عمل کردند و دوگانگی در تصمیم ما دوگانگی در رفتار مردم را به ارمغان آورد. پس ما نباید مشکل را از مردم بدانیم، مشکل از خودمان است. اصلاح‌طلبان باید از این اتفاق درس بگیرند اصولگرایان هم باید درس بگیرند. از مجموعه ریشه‌دار در کشور نمی‌توان انتظار داشت که تماشاچی باشند در سال ۹۲ و ۹۶ همین اتفاق برای اصولگرایان افتاد البته آنها از روش غیر منطقی، تخریب و توهین استفاده کردند ولی ما باید حتما پوست اندازی و خود را بازسازی کنیم و باید به متن مردم برگردیم و برای پیوند بین مردم و مجموعه اصلاح طلبان، برنامه‌ریزی کنیم.

از دیدگاه شما نوع نگاه دولت جدید در تعامل با اصلاح‌طلبان و اعتدالیون چگونه خواهد بود؟

معتقدم این بستگی به نوع نظر آقای رئیسی دارد و خود وی باید شروع کند. اگر آقای رئیسی پا جلو بگذارند معلوم است که گفت و گوهای ملی در سطح هر دو جناح داریم که سال‌هاست وجود دارد و برخی از بزرگان هر دو جناح باهم گفت و گو های ملی دارند و با توجه به اینکه هر کس با حفظ موقعیت و بهای سیاسی خود تلاش می‌کنند که در جلسات مختلف با یکدیگر بنشینند و برای مشکلات کشور هم اندیشی و هم افزایی کنند. اگر آقای رئیسی استارت کار را بزند طبیعتا بعدا معلوم خواهد شد که میزان درخواست همکاری وی از نیروها چگونه خواهد بود. افرادی که نگاه جناحی ندارند دولت را یاری خواهند کرد.

با توجه به اینکه مطرح می‌شود دولت آقای رئیسی رویکردهای متفاوت‌تر از دولت آقای روحانی اتخاذ خواهند کرد فکر می‌کنید در حوزه‌هایی مثل سیاست خارجی رویکرد این دولت ادامه خواهد یافت؟

به نظر من مرور زمان این مساله را مشخص خواهد کرد و ما پیشاپیش نمی‌توانیم در خصوص عملکرد و نوع نگاه دولت آینده به خصوص در حوزه سیاست خارجی اظهار نظر کنیم. این مساله به نوع رفتار آقای رئیسی در دولت آینده بستگی دارد. اگر به حرف‌هایی که در زمان انتخابات گفتند پایبند باشند در مقام عمل خود را نشان خواهد داد. لذا اظهارنظر پیشاپیش در این خصوص چندان وجاهت ندارد.