چهارراه‌استانبول این‌روزها بیشتر از همیشه در مدار اتفاقات سیاسی قرار گرفته است. در حالی خبرهای سیاسی حکایت از جدی‌تر شدن مذاکرات در وین می‌کنند که هنوز نتیجه قطعی از این توافق حاصل نشده، اوضاع ارزها در چهارراه‌استانبول خبرساز شده و دلار از 25 یا 26 هزار تومان هفته‌های قبل فاصله گرفته است.

به گزارش روز نو :این کاهش قیمت از اواخر هفته گذشته شروع شده و تا همین دیروز هم ادامه داشت. بر همین اساس، در آخرین روز هفته، دلار به زیر کانال ۲۴ هزار تومانی رفت؛ بطوریکه روز پنج‌شنبه اسکناس آمریکایی ۲۰۰ تومان افت قیمت را نسبت به چهارشنبه هفته گذشته تجربه کرد و به بهای ۲۳ هزار و ۹۰۰ تومان رسید. فعالان بازار بر این باور هستند که روند ریزشی ارز حدود دو ماهی می‌شود که جریان دارد؛ بر همین اساس به گفته دست‌اندرکاران این بازار، ثبت کمترین قیمت دلار در حدود دو ماه اخیر در حالی به ثبت رسیده که برخی معامله‌گران به امید رسیدن این ارز به کف با احتیاط در موقعیت خرید قرار گرفته‌اند. اتفاق مهم دیگر بازار ارز،‌ ثبت دومین کاهش متوالی در مقیاس ماهانه بود. دلار که در بهمن ماه بیش از چهار درصد از ارزش خود را از دست داده بود، در اولین ماه فروردین ماه نیز افت سه و نیم درصدی را به ثبت رساند. این کاهش قیمت در حالی است که گفته می‌شود نوسانات قیمت دلار بیشترین تاثیر را بر روی کالاهای مصرفی دارد؛ هر چند هنوز خبری از اوضاع آرام در بازار کالاهای اساسی نیست و تورم همچنان سایه انداخته؛ هر چه که هست، اهمیت قیمت دلار بر زندگی اقشار مختلف جامعه بخصوص دهک‌های درآمدی پایین به قدری است که اکثریت قریب به اتفاق آن‌ها به صورت لحظه ای نرخ این ارز را پیگیری می‌کنند. با چین جریاناتی بود که دیروز هم روند نزولی بازار ارز ادامه داشت و قیمت دلار در اولین روز هفته به 23 هزار و 330 تومان رسید. البته ناگفته نماند که در جریان این ریزش‌ها، وضعیت در بازار سکه و طلا نیز نزولی بود و فعالان بازار از تحت تاثیر قرارگرفتن نرخ سکه و طلا از بازار ارز خبر می‌دادند. هر چه که هست به نظر می‌رسد با توجه به اهمیت مباحث سیاسی در وضعیت اقتصادی کشور، بازار ارز این‌روزها بیشتر از همیشه غیرشفاف شده و انگار همه چیز بستگی به نتیجه توافقات سیاسی و تنش‌های بین‌المللی دارد.

ریزش ارز و ابهام در بازگشت منابع ارزی از عراق

این روند کاهشی در حالی است که وضعیت پول‌های بلوکه شده ایران در کشورهای همسایه همچنان نامعلوم است و هنوز هم برای بازگشت این منابع ارزی به کشور اماواگرهایی وجود دارد. در همین زمینه با توجه به اهمیت زیاد این پول‌ها در عرضه ارز به کشور، هنوز هم فعالان اقتصادی به طور قطع نمی‌توانند درباره آینده دلار اظهارنظر کنند. گزارش‌های مختلفی درباره میزان پول‌های بلوکه شده ایران در عراق وجود دارد، اما آنطور که در برخی از منابع اشاره شده حداکثر شش میلیارد دلار از منابع ارزی ایران در عراق بلوکه شده که این رقم بالا به گفته کارشناسان می‌تواند به دلیل افزایش عرضه ارز، قیمت دلار را تا حدودی کاهش دهد. البته ثابت ماندن این روند نزولی تنها در حالی است که وضعیت اقتصادی از رشد خوبی برخوردار شود و تولید در جریان باشد. در همین زمینه عضو هیئت نمایندگان اتاق بازرگانی ایران می‌گوید: « تا زمانی که دولت به شکل شفاف مشخص نکند که پول‌های بلوکه شده در عراق به چه شکل به کشور باز خواهند گشت، نمی‌توان به شکل قطعی درباره اثرات مثبت آن اظهار نظر کرد». این اظهارات در حالی است که طی ماه‌های گذشته رئیس‌کل بانک مرکزی با مدیرعامل بانک تجارت عراق درباره منابع بلوکه شده ایران در این کشور به گفتگو نشسته و البته خبرهای خوبی نیز درباره این گفت‌وگوها به بیرون درز کرده، هر چند با همه این‌ها هنوز هم راه بازگشت این منابع ارزی به کشور در‌هاله‌ای از ابهام قرار گرفته و بنابراین وضعیت دلار هم با توجه به سایر مسائل سیاسی نیز همچنان نامعلوم است. این صحبت‌ها در حالی است که فعالان بازار ارزبر این باور هستند که بانک مرکزی برای جوسازی و کاهش قیمت دلار هرازگاهی صحبت‌هایی در این زمینه مطرح می‌کند. به باور آن‌ها با توجه به این که بازارساز می‌داند با این اخبار ریسک معامله افزایش پیدا می‌کند، حسابی روی این اخبار مانور می‌دهد حتی اگر بداند که در نهایت ارزی به کشور وارد نمی‌شود. این ماجراها در حالی است که تحت تاثیر تحریم‌های آمریکا، در سه سال گذشته بخشی از منابع درآمدی صادراتی ایران در تعدادی از کشورها باقی مانده و امکان بازگشت آنها به کشور فراهم نشده است. اما چند روز قبل دبیرکل اتاق بازرگانی ایران و عراق از آزادسازی قریب الوقوع منابع ارزی بلوکه شده ایران در عراق خبر داد و همین دیروز عضو هیئت نمایندگان اتاق بازرگانی ایران در این‌باره به ایسنا گفت: «اقتصاد ایران در سال‌های گذشته تحت تاثیر تحریم‌ها و مشکلاتی مانند شیوع ویروس کرونا با محدودیتی جدی در حوزه منابع ارزی مواجه بوده و همین امر در مدیریت برخی مسائل جاری کشور مشکل آفرین شده است. از این رو وجود منابع ارزهای بلوکه شده و احتمال آزادسازی آنها می‌تواند برای اقتصاد کشور یک قوت قلب باشد».
به گفته علی شریعتی: «آنچه که بازگشت منابع بلوکه شده به کشور را با اما و اگر مواجه می‌کند، در وهله نخست میزان تعلق آنها به دولت و در وهله دوم نحوه آزادسازی آنهاست و از این رو تا زمانی که یک مقام رسمی در رابطه با آنها توضیح ندهد، نمی‌توان به طور دقیق از جنبه‌های مثبت آن صحبت کرد. در ماه‌های گذشته مقامات مختلفی از ایران در جریان سفر به بغداد درباره این منابع گفت و گو کرده‌اند و باید نتیجه نهایی این مسائل نیز از سوی این مقامات اعلام شود».

عضو اتاق بازرگانی ایران با اشاره به گزینه‌ای که احتمال دارد از سوی دولت در سال‌های گذشته برای جبران کسری منابع استفاده شده باشد، توضیح داد: «ارزهای بلوکه شده ایران نوعی طلب قابل وصول است که بنا به دلایلی مانند تحریم در سال‌های گذشته امکان بازگشت‌شان به کشور وجود نداشته است. در چنین شرایطی این احتمال وجود دارد که دولت به پشتوانه این ارزها، در داخل چاپ پول کرده و از منابع بانک مرکزی استفاده کرده باشد و از این رو حتی اگر این ارزها آزاد شود نیز دولت نتواند روی آنها حساب کند». شریعتی با بیان این‌که دولت عراق نیز با مشکلات خاص خود مواجه است، بیان کرد: «این‌که بغداد پذیرفته که بدهی خود به ایران را بپردازد، قطعا جنبه مثبت دارد اما این‌که عراق منابع کافی برای بازگرداندن یک جای این ارزها را داشته باشد یک سوال است و سوال دیگر این است که آیا مسائلی مانند خط اعتباری نیز جزو گزینه‌ها قرار دارد یا خیر؟».
وی خاطرنشان کرد: «آزادسازی منابع بلوکه شده ایران و بازگشت آنها به کشور در کنار کمک به منابع مالی دولت، می‌تواند امید به بهبود شرایط اقتصادی را نیز افزایش دهد اما در صورتی که مقدمات لازم برای آن فراهم نشده و شرایط به طور دقیق تشریح نشود، این امید، واهی خواهد بود و خود این موضوع می‌تواند در نهایت به ضرر کشور تمام شود».

همه چیز بستگی به رشد اقتصادی دارد

رئیس اتاق بازرگانی ایران و چین درباره وضعیت این‌روزهای دلار به «همدلی» گفت: «البته دلار ریزش قیمتی شدیدی را هنوز تجربه نکرده و تنها دو یا سه و نیم درصد از ارزش دلار کاسته شده است». مجیدرضا حریری در ادامه افزود: «بخش عمده‌ای از ارزش دلار در بانک مرکزی در مقایسه با ریال محاسبه می‌شود، هر بار که آینده نامفهومی در انتظار اقتصاد کشور است، ارزش دلار اوج می‌گیرد و این در حالی است که با ایجاد شفافیت بیشتر درباره آینده اقتصاد ارزش این ارز کاهش قابل توجهی را تجربه می‌کند». رئیس اتاق ایران و چین در ادامه به «همدلی» گفت: «به نظر می‌‎رسد آینده اقتصاد نسبت به گذشته کمتر در‌هاله‌ای از ابهام قرار گرفته و هر چه به سمت روزهای روشن‌تر و نتایج مشخص‌تری از مسائل سیاسی حرکت کنیم، می‌توان به کاهش ارزش دلار حتی بیشتر هم امیدوار شد، آنچه که مسلم است این است که با مشخص‌شدن نتایج تحریم‌ها، ارزش دلار کاهش بیشتری را تجربه خواهد کرد». حریری افزود: «با مشخص شدن نتیجه مذاکرات وضعیت بازار ارز نیز رو به بهبودی می‌رود، چرا که درآمدهای ارزی دولت بر اساس فروش نفت چیده شده و هر چه صادرات نفت افزایش یابد، دلارهای بیشتری وارد کشور شده و این دلارها تبدیل به ریال شده و ارزش ریال در مقایسه با گذشته رشد می‌‎کند، بنابراین در صورت شفافیت بیشتر در مسائل بین‌المللی، حتی با وجود ابهاماتی که در وضعیت پول‌های بلوکه شده ایران در کشورهای همسایه وجود دارد، وضعیت بازار ارز رو به بهبودی رفته و ارز ارزش دلار کاسته می‌شود».

حریری در ادامه صحبت‌های خود با «همدلی» افزود: «تجربه نشان داده که با هر بار تحریم و تنش بیشتر، وضعیت ارز بحرانی شده و با بهتر شدن اوضاع در مسائل بین‌المللی، از قیمت دلار کاسته شده است؛ مثلا هر بار که صحبت‌هایی در زمینه قطعنامه شده یا زمزمه‌هایی درباره از میان برداشتن تحریم‌ها مطرح شده، قیمت دلار کاهش قابل‌توجهی را تجربه کرده است. این در حالی است که وضعیت عکس نیز در این زمینه مشاهده شده». این فعال تجاری در ادامه صحبت‌های خود افزود: «هیچ قیمت معقولی برای دلار وجود ندارد، اقتصاد ما از وضعیت پایداری برخوردار نیست تا بتوان نرخی برای این ارز تعیین کرد. زمانی می‌توان به کاهش پایدار نرخ ارز امیدوار بود که ارزش افزوده واقعی وجود داشته باشد و ظرفیت‌های اقتصادی ما از رشد خوبی برخوردار شود، اما واقعیت این است که ظرفیت‌های اقتصادی ما طی سه دهه اخیر از رشد قابل‌توجهی برخوردار نبود و حتی چند سالی می‌شود که نرخ رشد اقتصادی کشور در وضعیت منفی قرار دارد، بنابراین با توجه به این موارد نمی‌توان به طور قطعی درباره نرخ دلار اظهارنظر کرد».

حریری در ادامه افزود: «با کاهش انتظارات تورمی و رشد اقتصادی وضعیت ارز به شکل پایدارتری خواهد بود، این در حالی است که هنوز اقتصاد ما از این پایداری برخوردار نشده است، از سوی دیگر قیمت واقعی دلار نه با سرکوب توسط دولت و نه با فشارهای سیاسی شکل می‌گیرد، بلکه نرخ واقعی ارز را باید با توجه به رشد اقتصادی کشور و انتظارات تورمی تخمین زد».

منبع:همدلی