وزارت دفاع آمریکا در بیانیه‌‌ای مدعی شد که ارتش آمریکا به دستور جو بایدن مواضعی را در شرق سوریه بمباران کرده است. در این بیانیه آمده است که نیروهای ارتش ایالات متحده آمریکا به دستور جو بایدن، عصر امروز چند حمله هوایی به زیرساخت‌های مورداستفاده گروه‌‌های مورد حمایت ایران در شرق سوریه انجام دادند و بایدن برای محافظت از پرسنل آمریکا و ائتلاف جدی خواهد بود و همزمان، اقدام ما واکنشی سنجیده بود که هدف از آن کاستن از تنش‌‌ها در وضعیت کلی موجود در شرق سوریه و عراق است. سخنگوی پنتاگون همچنین مدعی شده است که حملات مذکور به تخریب چندین ساختمان در یک گذرگاه مرزی منجر شده که مورد استفاده کتائب ‌حزب‌ا... و کتائب سیدالشهدا بوده‌اند؛ اتفاقی که به نظر می‌رسد در راستای انتقام‌گیری از حمله به یک پایگاه در اربیل عراق بود که منجر به کشته شدن یک نفر از پرسنل مرتبط با آمریکا بود. حملاتی که بارها از سوی ایران محکوم شده و گروه‌های نزدیک به ایران نیز انتساب این حملات به خود را تکذیب کرده‌اند اما به نظر می‌رسد در این میان علاوه بر اینکه برخی در داخل ایالات‌متحده به دنبال توافق میان ایران و آمریکا نیستند، برخی کشورها در منطقه خاورمیانه نیز به دنبال یک فضاسازی هستند تا این امر صورت نگیرد و فضای ایجادشده پس از رفتن دونالد ترامپ مسیر تشنج را در پیش گیرد. در راستای بررسی این مساله  با سید جلال ساداتیان، سفیر پیشین ایران در بریتانیا به گفت‌وگو پرداخته است که در ادامه می‌خوانید.

در روزهــای اخیر برخی در منطقه به دنبال تنش‌زایی میان ایران و ایالات‌متحده هستند؟

از همان ابتدا برخی در داخل ایالات‌متحده آمریکا بودند که مخالف احیای برجام بودند. در منطقه نیز مشخصا رژیم صهیونیستی، عربستان سعودی و امارات کمابیش مخالفت خود را با احیای برجام و لغو تحریم‌های ایران اعلام می‌کردند. در داخل ایران نیز عده‌ای مخالف برجام بودند. زمانی که در سال 2015 برجام به تصویب رسید، همچنان این مخالفت‌ها ادامه داشت. زمانی که ترامپ از برجام خارج شد، هجمه‌ها آغاز شد و به‌جای اینکه در مقابل دشمن خارجی که همان ترامپ است، بایستند، انتقادات خود علیه دولت را بیشتر کردند و از اساس برجام را زیرسوال می‌بردند، با وجود اینکه صرفا یک شخص در آمریکا آن را برهم زده بود. پس از رفتن ترامپ و اعلام اینکه بایدن قصد بازگشت به برجام را دارد، یکسری مخالفت‌هایی مجددا آغاز شد و با صراحت خیلی تمام و با وقاحت کامل رژیم صهیونیستی این مخالفت‌ها را عنوان کرد و به دنبال آنها نیز عربستان‌سعودی اما و اگرهایی را مطرح کرد. لابی‌های صهیونیستی و طرفداران ترامپ در داخل آمریکا نیز همزمان مخالفت خود را با احیای برجام آغاز کردند. تردیدهای بایدن و روند کند او درخصوص برجام نیز ناشی از فشارهای این کشورها و این لابی‌هاست.

نظر شما درخصوص مخالفت‌های داخــلــی در رابطه با برجام چیست؟

در ایران نیز برخی گروه‌های سیاسی به دولت فشار وارد کردند و مصوبه مجلس نیز در همین راستا به تایید رسید. آنها دو ماه مهلت دادند. یک ماه آن عملا در زمان بایدن نبود و یک ماه دیگر صرفا در دوران بایدن مهلت داده شده بود. اغلب موردتایید بود که بایدن در این مدت یک‌ماه نمی‌تواند کاری انجام دهد. به همین علت بسیاری مصوبه مجلس را مانعی در راستای حل مشکل و احیای برجام می‌دانستند. دولت به‌خوبی توانست با هماهنگی با مقامات بالاتر تدبیری در دستورکار قرار دهد تا تنش‌ها در مساله هسته‌ای ایران زیاد نشود و همچنان مسیر احیای برجام باز باشد. این مخالفت‌‌ها تا جایی بالا گرفت که در همان روز که دولت و آژانس به توافق رسیدند، از دولت به قوه قضائیه شکایت کردند و خواستار برخورد با دولت شدند. این موارد اتفاقات غیرقابل تصور است. همزمان در داخل آمریکا نیز تعداد محدودی نماینده به بایدن نامه می‌نویسند که او تحریم‌ها را علیه ایران لغو نکند و به برجام بازنگردد. یک هماهنگی نانوشته میان مخالفان داخلی و خارجی برجام به‌وجود آمده که کار را در این عرصه سخت کرده است.

بایدن تحت تاثیر این فضاسازی‌ها قرار خواهد گرفت؟

آنچه روند امور نشان می‌دهد، این است که بایدن علاقه‌مند است که تنش در خاورمیانه کاهش پیدا کند. در همین راستا، بایدن سیاست‌های عربستان درخصوص حقوق بشر و یمن را تایید نکرده و خواستار اصلاح این موارد شده است. بایدن دیگر مانند گذشته رژیم صهیونیستی را مورد حمایت قرار نمی‌دهد؛ زیرا بایدن خواستار تشکیل دو دولت در سرزمین‌های اشغالی است و خواهان به رسمیت شناخته شدن دولت فلسطینی نیز هست. بایدن نمی‌خواهد اجازه دهد که رژیم صهیونیستی به شکل بی‌رویه شهرک‌سازی انجام دهد. این روندی است که بایدن در پیش گرفته است و در این چارچوب حرکت می‌کند. این چارچوب طبیعتا مورد حمایت صهیونیست‌ها و سعودی‌ها نیست و به همین علت هزینه‌های زیادی در آمریکا انجام می‌شود و فشارهای زیادی بر بایدن در حال وارد شدن است. برخی جریانات نیز از سوی دیگر به دنبال تلقین این موضوع هستند که دولت فعلی ایران مهم نیست و به‌زودی می‌رود و بهتر است با این دولت به توافق نرسید. مشخص نیست که دولت بعد ایران فرصت بازگشت به برجام را داشته باشد یا خیر و آیا اساسا این اقدام را انجام می‌دهد یا خیر که به نظر می‌رسد جواب به خیر نزدیک‌تر باشد.

به چه علت نمی‌توان توافق را به دولت آتی موکول کرد؟

از دست رفتن این 5 ماه زمان باقی‌مانده تا پایان دولت دوازدهم مشخص نیست به چه امری ختم شود و قطعا یک فرصت‌سوزی بزرگ خواهد بود. مشخص نیست که بایدن آیا می‌تواند 5 ماه دیگر در مقابل فشارها طاقت بیاورد یا خیر. مشخص نیست که در ماه‌های آتی چه اتفاقی رقم می‌خورد و مسلما از دست دادن فرصت در این برهه زمانی و صبر بیش از اندازه، احیای برجام را مختل می‌کند. اگر بایدن تردید کند که نمی‌تواند با ایران به توافق برسد ممکن است سیاست دیگری را در پیش گیرد و یک اجماع جهانی علیه ایران شکل دهد. آنچه بایدن را در مقطع فعلی در این موضع قرار داده، ترس از اقدامات ایران است که در ماه‌های آینده ممکن است از بین برود یا با خرابکاری برخی کشورها در منطقه این فضا از بین برود و تنش جای آن را بگیرد.

یک توافق خوب میان ایران و آژانس در روزهای گذشته شکل گرفت. در گذشته بازرسان آژانس هر زمان که تمایل داشتند می‌توانستند به صورت سرزده از تاسیسات هسته‌ای ایران بازدید کنند اما امروز این طبق مصوبه مجلس و با اجرای دولت متوقف شد. بازرسی‌های دوره‌ای نیز به مدت سه‌ماه متوقف شد و در این مدت صرفا دوربین‌ها به ثبت نظارت می‌پردازند تا اگر توافقی حاصل شد آنگاه این مدارک در اختیار آژانس قرار می‌گیرد. اگر توافق نیز حاصل نشد، مدارک معدوم می‌شود. در این میان هم مصوبه مجلس اجرا شد و هم رضایت آژانس اخذ شد تا خیال تمامی طرفین راحت باشد. نتیجه این توافق نیز در کوتاه‌مدت مثبت است زیرا فضاسازی علیه کشور را خنثی کرد و باید منتظر ماند و مشاهده کرد به چه شکل تحریم‌ها علیه ایران لغو خواهد شد و پس از آن نیز ایران به‌راحتی به تعهدات خود بازمی‌گردد.

پس از این توافق تغییری در روند مذاکرات ایجاد خواهد شد؟

مسلما فضا برای گفت‌وگوها مهیاتر خواهد شد اما مسلما ایران می‌خواهد اروپا و ایالات‌متحده در ابتدا به تعهدات خود عمل کنند و ایران نیز با اعتمادسازی به تعهدات خود عمل خواهد کرد. این سه ماه فرصت ایجادشده زمینه گفتمان را ایجاد کرده است. بازگشت مرحله به مرحله و گام به گام معقول‌تر و شدنی‌تر است و طرفین می‌توانند از این طریق برجام را احیا کنند. آمریکا و اروپا گام‌هایی بردارند و ایران نیز برخی تعهدات خود را عمل کند تا در مدت 3 ماه باقی‌مانده برجام احیا شود. باید حواسمان باشد که اروپا و آمریکا در یک سیاست دیگر این مساله را دنبال می‌کنند تا اعلام کنند که این برجام دیگر قابل استفاده نیست و باید دو موضع دیگر به آن اضافه شود؛ یکی نفوذ ایران در منطقه و دیگری مساله دفاعی ایران است. ایران تاکید کرده است که در این خصوص مذاکره نخواهد کرد. اما باید توجه داشت که صرف اصلاح برجام نمی‌تواند مساله ناخوشایندی باشد؛ زیرا مکانیسم ماشه و فرآیند آن نیز امروز مورد تایید ایران نیست و ایران خواهان تغییر در آن است. این موارد قابل گفت‌وگو است. مشکل ندارد در جزئیات برجام گفت‌وگو کنیم. نباید برجام به گونه‌ای باشد که هر لحظه که اراده می‌کنند آن را برهم بزنند و مکانیزم ماشه را فعال کنند. آنها نیز در این میان شاید بخواهند نکاتی را تغییر دهند. می‌توان در جزئیات برجام گفت‌وگو کرد و تغییراتی ایجاد کرد و این هیچ مشکلی ندارد و نباید در مقابل این مورد سفت و سخت ایستاد. باید کاملا مراقب ترفندهای دشمنان خود باشیم تا این فضا را عوض نکنند و کار سخت‌تر نشود. ایران باید تمام تلاش خود را انجام دهد تا پرونده به شورای امنیت ارجاع داده نشود. بعید به نظر می‌رسد آمریکا بتواند اجماع جهانی را علیه ایران ایجاد کند و قطعنامه‌های شورای امنیت را فعال کند اما باید ایران محتاطانه عمل کند؛ زیرا دشمنان ایران ممکن است دست به هر اقدامی بزند. البته ایران بیش از تمام بازرسی‌های آژانس در کشورهای دیگر با این نهاد همکاری کرده و اجازه بازرسی کامل داده است. باید کار به گونه‌ای ترسیم شود که در مدت 3 ماه باقی‌مانده گفتمان جای تنش‌های گذشته را گرفته و با یک روند گام به گام بار دیگر برجام را احیا کرد.