سیاست جدید بغداد؛ پشت به تهران رو به تل‌آویو؟

روزنامه توسعه ایرانی در گزارشی به گمانه‌زنی‌ها درباره پیوستن عراق به قطار عادی‌سازی روابط با اسرائیل پرداخته است.

صادق الطائی، نویسنده عراقی به تازگی در «القدس العربی» نوشته است: «براساس برخی پیش‌بینی‌ها و اطلاعات رسیده، یک برنامه‌ریزی برای طرحی استراتژیک صورت گرفته. برخی این طرح را کلیدی برای ارتباط عراق با اردن و مصر می‌دانند، یعنی دو دولتی که از چند دهه پیش روابط دیپلماتیک کاملی با اسرائیل دارند. به این ترتیب، طرح مذکور دروازه‌ای است برای پیوستن عراق به قطار عادی‌سازی.»

مصر در 1979 و اردن در 1994 معاهده صلح خود با اسرائیل را اعلام کردند. در سال جاری دونالد ترامپ بانی عادی‌سازی روابط اسرائیل با چهار کشور امارات، بحرین، سودان و مغرب شد. عادی‌سازی هر یک از اینها با اسرائیل شوک خاص خود را به دنبال داشت؛ اما عراق بسیار متفاوت است.

ایران و عراق در سال‌های پس از سقوط صدام بسیار به یکدیگر نزدیک شده‌اند. از وابستگی عراق به برق ایران گرفته تا راهپیمایی‌های میلیونی اربعین و بیش از همه گروه‌های شبه‌نظامی عراق که مورد حمایت ایران هستند. با این همه پیوستگی، شوکی که از پیوستن عراق به قطار عادی‌سازی با اسرائیل به ایران وارد می‌شود، قابل مقایسه با عادی‌سازی چهار کشور قبلی نخواهد بود.

اما گمانه‌زنی درباره پیوستن عراق به این قطار تا چه حد جدی و قابل‌اعتناست؟ این گمانه‌زنی‌ها اواخر تابستان امسال بعد از امضای پیمان ابراهیم میان اسرائیل، امارات متحده عربی، بحرین و سودان بالا گرفت.

اخبار ضد و نقیض

روزنامه اسرائیلی یدیعوت احارانوت در یادداشتی نوشت که مصطفی الکاظمی، نخست‌وزیر عراق، در جریان سفر اخیر خود به واشنگتن پالس‌های مثبتی را در رابطه با سازش با اسرائیل به غرب ارسال کرده است.

سمدار بری، تحلیلگر ارشد امور عربی این روزنامه اشاره کرد که الکاظمی با توجه به پست سابقش به عنوان رئیس سرویس اطلاعات عراق بسیاری از مسئولان عالیرتبه اسرائیلی را می‌شناسد و به طور حتم هم او در نشست‌های آتی خود در اردن با رهبران این کشور و مصر و نیز پس از آن در گت‌وگوهایش با سعودی‌ها در عربستان نسبت به موضع خویش در قبال اسرائیل تجدیدنظر خواهد کرد.

به دنبال واکنش‌های تند به احتمال پیوستن عراق به زنجیره عادی‌سازی روابط با اسرائیل، احمد ملاطلال، سخنگوی نخست وزیر عراق در جریان یک کنفرانس مطبوعاتی پس از نشست کابینه تصریح کرد: «در قانون اساسی کشور عادی‌سازی روابط با رژیم صهیونیستی ممنوع است.»

همزمان اما تل‌آویو از افتتاح سفارت مجازی خود در عراق خبر داده بود. مدتی بعد مثال الآلوسی، سیاستمدار و نماینده سابق پارلمان عراق به خبرگزاری شفق‌نیوز گفت که اکثر سیاستمداران عراقی بعد از سال ۲۰۰۳ روابط مستقیم یا غیرمستقیم با اسرائیل داشته‌ و نشست‌های بسیاری با تعدادی از شخصیت‌های اسرائیلی برقرار کرده‌اند.

او در ادامه دولت عراق را به عادی‌سازی روابط با اسرائیل، مثل امارات فراخوانده بود.

در همین میان «باسم ابوطبیخ»، تحلیلگر سیاسی عراقی افشا کرد که یک نشست سازش میان عراق و اسرائیل در ایتالیا برقرار شده و دولت آمریکا، سیاسیون عراقی را برای به رسمیت شناختن رژیم صهیونیستی تحت فشار قرار می‌دهد.

القدس العربی: تعدادی از مسئولان عالی رتبه عراقی به صورت پنهانی به تل آویو سفر کرده و وارد مذاکرات صلح با همتایان اسرائیلی خود شده‌اند. منابع اسرائیلی تصریح کردند که این دیدار با نظارت کوشنر انجام شده و در واقع یکی از صفحات معامله قرن محسوب می‌شود

تمامی این اخبار موج اعتراضات در عراق را برانگیخت؛ اما نقطه اوج آن وقتی بود که «بهاء الاعرجی»، معاون سابق نخست وزیر عراق در گفت‌وگویی با تلویزیون «الحره»، گفت: «باید اعتراف کرد که عراق بیش از هر زمان دیگری برای عادی کردن روابطش با اسرائیل بسیار آماده است و تصمیمات از نجف صادر می‌شود نه از بغداد و در ادامه ایالات متحده هم وارد خط شده و اقدامات دیپلماتیک را هماهنگ می‌کند، تا معاهده صلح امضا شده و روابط سیاسی و اقتصادی شروع شود.»

الکاظمی و سیاستی که به نفع ایران نیست

رفته رفته با برگزاری انتخابات آمریکا و تغییرات سیاسی در آن، نگاه‌ها از این موضوع منحرف و معطوف به جریان انتقال قدرت در آمریکا و حواشی آن شد. در طول یک ماه گذشته اما بروز چندین اتفاق، احتمال فاصله گرفتن بغداد از تهران و حرکت آن به سوی تل‌آویو را تقویت کرده است.

مهمترین آن رأی ممتنع و شوکه‌کننده عراق به قطعنامه پیشنهادی آمریکا برای احیای کمیته تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران بود. بسیاری کلید این معما را روابط شخص الکاظمی با مقامات آمریکایی به ویژه شخص دونالد ترامپ عنوان کردند.گرچه مقامات عراقی پس از این رأی سعی کردند در اظهارات خود رنجیدگی ایران را رفع کرده و رأی خود را صرفا یک محافظه‌کاری نشان دهند، اما در حقیقت اقدام بغداد یک گام عملی در پشت کردن به ایران بود.

موضوع دیگر حمله به سفارت آمریکا در بغداد بود که دونالد ترامپ با تهدیدات روشن، نیروهای ایرانی را عامل آن معرفی کرد. بسیاری از تحلیلگران در آن ماجرا نیز رد پای الکاظمی و همراهی او با ترامپ را نشان می‌دادند. تفسیر آنها این بود که دولت بر سر کار عراق، از آن جایی که نتوانسته گروه‌هایی مانند حشدالشعبی را از گردونه اثرگذاری خارج کند، قصد دارد با چنین اتهاماتی این گروه‌ها را که نزدیک به ایران هستند بدنام کرده و مقدمه حذف آنها را فراهم کند.

امیر موسوی، کارشناس مسائل خاورمیانه یکی از همین تحلیلگران است که چندی پیش ضمن طرح همین موضوع به خبرآنلاین گفته بود که حتی برخی علمای کربلا و نجف نیز با این جریان که به دنبال تجزیه حشدالشعبی در عراق هستند، همراهی می‌کنند.

یک نشانه از آمادگی عراق به عادی‌سازی روابط با اسرائیل، حمایت‌های اخیر بن سلمان از عراق است. عربستان اخیرا از خود تحرکاتی نشان داده که گویا پس از آنکه سال‌ها عراق را در انزوا قرار داده بود، اکنون قصد دارد آن را به خود نزدیک کند.

ریاض و یک جبهه عربی ضد ایرانی

نشانه دیگر از آمادگی عراق به عادی‌سازی روابط با اسرائیل، حمایت‌های اخیر بن سلمان از عراق است. عربستان اخیرا از خود تحرکاتی نشان داده که گویا پس از آنکه سال‌ها عراق را در انزوا قرار داده بود، اکنون قصد دارد آن را به خود نزدیک کند و البته در این میان آنچه واضح است اینکه سعودی تاب یک دولت شیعه را در عراق نخواهد آورد و در ازای حمایت‌های خود، از عراق، دولتی عربی نزدیک به سیاست‌های خود را خواهد ساخت.

تمامی اینها به معنی فاصله گرفتن تدریجی عراق از ایران و تمایل به جبهه مقابل ایران است. داوود آقایی، تحلیلگر مسائل خاورمیانه اخیرا در گفت‌وگویی با انتخاب، با بیان اینکه جبهه عربی در خاورمیانه در حال تقویت است و این اصلا به نفع ایران نیست، گفته بود: «واقعیت این است که در عراق هیچ چیز به نفع ما نیست. اتفاقات اخیر نشان می‌دهد که ممکن است افرادی با تفکرات غرب‌گرایانه در عراق بر مسند کار تکیه بزنند که اگر چنین اتفاقی رخ بدهد، نتیجه‌ای جز تقویت جبهه عربی در منطقه ندارد که این اتفاق نیز به ضرر ایران خواهد بود.»

وی البته تاکید کرده بود که «از حالا نمی‌توان قاطعانه چیزی را پیش‌بینی کرد اما شرایط کنونی، حکایت این احتمالات را دارد.» جدای از این احتمالات، آنچه قطعیت دارد اختلافات شدید در عراق بر سر عادی‌سازی روابط با اسرائیل است؛ به ویژه مخالفت‌های جدی از سوی جریان‌هایی مانند جریان حکیم.

«توهم» یا تدارک یک شوک تازه در پشت پرده

از سوی دیگر اما بسیاری تاکید می‌کنند که به دلیل این مخالفت‌ها، فرایند این عادی‌سازی در خفا و پشت پرده طی می‌شود و از میان همین تلاش‌های پنهانی است که صادق الطائی در القدس العربی نوشته است: «اظهارات خطرناکی توسط موسسه اطلاعاتی جافاج منتشر شد که براساس آن، تعدادی از مسئولان عالی رتبه عراقی به صورت پنهانی به تل آویو سفر کرده و وارد مذاکرات صلح با همتایان اسرائیلی خود شده‌اند. همانطور که منابع اسرائیلی از حضور مسئول مهمی از دفتر نخست وزیر عراق در این هیأت خبر دادند و تصریح کردند که این دیدار با نظارت کوشنر انجام شده و در واقع یکی از صفحات معامله قرن محسوب می‌شود.»

ناگفته نماند که بسیاری مانند نوری المالکی، نخست‌وزیر اسبق و رئیس ائتلاف «دولت قانون» عراق هرگونه عادی‌سازی روابط عراق با اسرائیل را «محال» و «توهم» می‌دانند، اما از آن جایی که آینده قابل پیش‌بینی نیست باید براساس احتمالات و شواهد موجود، مراقب آنچه وقوع آن محتمل است، بود.