مجلس با تمام توان و با همکاری شورای نگهبان توانست مهم‌ترین دستاورد دولت حسن روحانی در دو دولت گذشته را وارد یک چالش جدی کند؛ آن هم دقیقا در زمانی که با رفتن دونالد ترامپ و آمدن جو بایدن در کاخ سفید این امید شکل گرفت که برجام دوباره بتواند مانند روزهای دولت اول روحانی برای ایران مزایای زیادی به همراه داشته باشد.

به گزارش روز نو :روز چهارشنبه در اقدامی‌ بی‌سابقه مجلس شورای اسلامی ایرادات شورای نگهبان را با سرعتی زیاد رفع کرد و اعضای شورای نگهبان نیز برای طرح مجلس سرعت عمل کم‌سابقه‌‌ای را به نمایش گذاشتند. آنان هم صبح و هم عصر تشکیل جلسه دادند و در نهایت توانستند طرح مجلس را که به نوعی پایان برجام تلقی می‌‌‌شو،د عصر چهارشنبه به تأیید نهایی برسانند و برای ابلاغ به دفتر روحانی بفرستند. روزچهارشنبه صبح شورای نگهبان اعلام کرد که ایراداتی به طرح «اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها و صیانت از منافع ملت» گرفته است. طرح ظهر همان روز به مجلس رسید و مجلس با اعمال تغییرات شورای نگهبان طرح را مجدد به شورای نگهبان فرستاد و چهارشنبه عصر این طرح از سوی شورای نگهبان تأیید نهایی شد. محمدباقر قالیباف عصر چهارشنبه و پس از تایید شورای نگهبان، قانون اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها و صیانت از منافع ملت را به رئیس‌‌‌ جمهوری ابلاغ کرد. این اتفاق درحالی رخ داد که اسحاق جهانگیری معاون اول رئیس‌‌‌ جمهوری عصر روز چهارشنبه نامه‌ای در مخالفت دولت با این طرح به شورا ارائه کرده بود، ولی سخنگوی شورای نگهبان گفت که نامه‌‌ای به دست ما نرسیده است.

مصادره گشایش‌های بایدن

با این حال دولتی‌ها این اقدام هماهنگ را یک حرکت سیاسی تفسیر کردند. دولتی‌ها‌ می‌گویند مخالفان که حالا در مجلس مستقر هستند به خوبی‌ می‌دانند با آمدن بایدن شرایط به نفع ایران تغییر‌ می‌کند و با این کار خواسته‌‌اند تا مانع رسیدن عواید دولت بایدن به ایران شوند. حسام‌الدین آشنا در حساب کاربری خود در توئیتر نوشت: «بازی زیرکانه‌ای است، احتمال می‌دهند که بایدن در یک ماه اول کار خود بعضی گشایش‌های اقتصادی را ایجاد خواهد کرد.» آشنا تاکید کرد: «طبق طرح مجلس شورای اسلامی، دو ماه فرصت خواهیم داشت برای جلوگیری از تعلیق پروتکل الحاقی فرضاً که اول دی ماه ابلاغ بشود تا اول اسفند فرصت هست یعنی یک ماه بعد از شروع دوران بایدن!» وی تصریح کرد: «به عبارت دیگر، گشایش‌های قطعی بایدن را نه به‌خاطر تحلیل درست دولت و وزارت خارجه و سه سال استقامت ملی بلکه به خاطر طرح مجلس و فشار تهدید به نفع خودشان مصادره خواهند کرد و تاییدی بر درستی تفسیر خودشان در نظر خواهند گرفت. لابد این بازی برای انتخابات ۱۴۰۰ هم مصرف خوبی خواهد داشت.» نظر آشنا بر این است که مخالفان روحانی و دولت در تلاش هستند تا با مانع‌آفرینی باعث شوند رویه حمایت‌ها از روحانی همچنان کاهش پیدا کند تا کاندیداهای مورد حمایت دولت و اصلاح‌طلبان نتوانند در انتخابات 1400 توفیقی پیدا کنند.

نظر شورای عالی امنیت ملی

به نوشته روزنامه همدلی، در همین حال دولتی‌ها تأکید دارند که موضوع برجام یک مسئله مهمی است و مجلس و دولت به تنهایی‌‌ نمی‌توانند درباره آن تصمیم‌گیری کنند و درباره آن باید شورای عالی امنیت ملی نظر بدهد. روز پنجشنبه محمود واعظی در پاسخ به سوالی درباره اظهار نظر سخنگوی هیات رئیسه مجلس مبنی بر هماهنگی مجلس با شورای عالی امنیت ملی گفت: «رئیس شورای عالی امنیت ملی رئیس جمهور است و از طرف دیگر هم هیچ هماهنگی‌ با شورای عالی امنیت ملی نکردند. البته اعلام کردند با دبیرخانه هماهنگی داشتند که البته دبیرخانه به تنهایی جایگاهی ندارد و باید مقدمات کار را آماده کند تا در جلسه شورای عالی مطرح شود.»

رئیس‌‌‌ دفتر رئیس‌‌‌ جمهوری یادآورشد:«اعتبار دبیرخانه به این است که مطالب آن در شورای عالی مطرح شود وگرنه دبیرخانه چند کارمند هستند و هیچ شأنی برای دبیرخانه نیست. ضمن ‌‌این‌که دبیرخانه هم ممکن است در خفا هماهنگی کرده باشد، ولی اجازه از آقای رئیس جمهور و شورا نگرفتند و درصورت دریافت اجازه باید اعلام کنند.»

واعظی دیروز هم به ایلنا در این باره گفت:«به نظر من این اقدامات جفا به حق مردم است، دوستان سنگ‌‌اندازی می‌کنند و قوانینی را به تصویب می‌رسانند تا دولت نتواند تحریم‌ها را بردارد. عجیب این است که در مصوبه اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها بندهایی گذاشته‌اند که معلوم است مانع رفع تحریم می‌شود، اما اسمش را رفع تحریم‌ها گذاشته‌اند. قانون‌گذار باید یک هماهنگی با دستگاه‌های مجریه داشته باشد. آن چیزی که امروز اتفاق می‌افتد ما در گذشته سابقه‌اش را هم نداشته‌ایم. امیدوارم مجلس محترم به ویژه آن افرادی که این رویه ناپسند را انتخاب کرد‌ه‌‌اند به تذکرات مقام معظم رهبری که هم در جلسه ویدئوکنفراسی بیان کردند و هم در مواردی دیگر گوشزد کردند، بیشتر توجه کنند.»

تقدیم دستاورد

در ادامه این بحث نیز حسن روحانی روزپنج شنبه رسما از دعوای دولت و مجلس پرده برداشت. او گفت: «اگر دولت موفقیت به دست آورد آن را کاملا تقدیم شما می‌کند و اصلا غصه این را نخورید. این دولت مسائل و مشکلات را حل و تمام می‌کند و یا شما حل کنید. ما دست آنانی را که به ملت ما و مردم کمک کنند، می‌بوسیم.»

روحانی تصریح کرد: «بگذارید با حوصله، تامل، خردورزی و دقت آنانی که تجربه بیست و چندساله در این امر دارند و می‌دانند چکار کنند و در دیپلماسی موفق بودند و ‌‌آمریکا را بارها و بارها در این سه سال در سازمان ملل شکست دادند، کارشان را انجام دهند.»رئیس‌‌‌ دولت دوازدهم اضافه کرد: «همه هدف واحد داریم و برادریم البته می‌دانیم هر قوه‌ای هر کاری را با نیت خیر انجام می‌دهد و می‌خواهد زودتر کار انجام شود، اما باهم مشورت کنیم و هماهنگ باشیم. هم‌فکری کنیم و کارها را دقیق‌تر و پخته‌تر پیش ببریم و پیش خواهیم برد.» رئیس‌‌‌ جمهوری گفت: «مردم ما در صحنه هستند و مقاومت مردم اصل اساسی است؛ اگر دولت و نظام پیروز شود در سایه مقاومت است. رهبری معظم انقلاب و مقاومت مردم دو پایه اساسی برای موفقیت ما در همه روزهای سخت بوده و امروز هم مسیر مقاومت ما و هدایت رهبری مسیر پیروزی ما خواهد بود.»

تریبون هماهنگ صداوسیما

در ادامه این بحث صداوسیما خیلی سریع در این ماجرا وارد عمل شد و در اقدامی هماهنگ به رئیس مجلس یعنی محمدباقر قالیباف تریبون داد تا همان پنج‌شنبه پاسخ روحانی را بدهد. اقدامی که به یک تدبیر گازانبری شباهت داشت. پنج‌شنبه شب قالیباف در یک برنامه زنده شبکه یک در توضیح موضع‌گیری‌های اخیر دولت به قانون راهبردی لغو تحریم‌ها گفت:«آقای رئیس جمهور در موضوع ملی، امنیت ملی و منافع ملی کشور باید با مجلس هم‌صدا باشد، آنها گفتند عده‌ای هول شدند در صورتی که اجازه دهند ما کارمان را انجام دهیم، همه مردم 7 سال است که منتظر انجام کاری از جانب دولت هستند و آرزو داریم در 8 ماه باقی مانده از دولت کاری انجام دهند که مردم با خاطره خوش با دولت دوازدهم خداحافظ کنند، ما نیز می‌خواهیم رفع تحریم به دست این دولت اتفاق بیفتد و در مجلس در حوزه اقتصادی نیز خود را برای مقابله با اثرات تحریم‌ها قوی می‌کنیم، زیرا اگر قوی نشویم عزت‌مان لگدمال می‌شود.»

کشور را گازانبری محاصره کردند

صریح‌ترین تعبیر درباره چالش‌های مجلس برای دولت را سید مصطفی‌هاشمی طبا به کار برد. این نامزد انتخابات ریاست جمهوری دوازدهم در رابطه با طرح مجلس مبنی بر خروج از برجام گفت: «نمایندگان و مجموعه ‌‌اصول‌گرایان، به دنبال این هستند تا دولت را از برجام بیرون بیندازند و آن را به نام خود بزنند.آقایان در مجلس قصدشان این است که بگویند کسی غیر از ما در مقام بالای مملکتی، حق تصمیم‌گیری ندارد، در حالی که همه این تصمیمات در سطوح بالا چکش‌کاری‌ می‌شود.» هاشمی‌طبا در گفت‌وگو با برنا ادامه داد:«باید بدانیم که در دنیا‌ می‌خواهیم زندگی کنیم یا نه، اگر بنا داریم همانند کره شمالی باشیم که بحث دیگری است. رهبری همواره مطرح کردند که مراوادت بین‌المللی کشور باید پابرجا باشد. کشور را گازانبری محاصره کردند.اسراییل در آذربایجان، کردستان و خلیج فارس حضور دارد، ایران حتی یک میوه هم‌‌ نمی‌تواند به امارات صادر کند و به نوعی با این طرح، کشور را در گازانبر مضاعف قرار‌ می‌دهیم.» مصطفی ‌هاشمی‌طبا افزود:«اگر رئیس‌‌‌ جمهور بودم به این طرح مجلس عمل‌‌ نمی‌کردم، ولو ‌‌این‌که دادگاهی شوم و به خلع من بینجامد و به زندان بروم، شجاعت این را داشتم که این طرح را عملیاتی نکنم و مجازات آن را به جان‌ می‌خریدم.»

مجلس به شورای نگهبان حقیقت را گفته است؟

روزنامه شرق نیز در گزارشی در خصوص مصوبه ضدبرجامی مجلس نوشته است: مجلسی که به گفته قالیباف، رئیس آن، قرار بود به‌جای قانون‌گذاری، بر نظارت تمرکز کند، با سرعت در مسیر قانون‌گذاری، آن‌هم قوانینی که منتقدان بسیاری دارد و بیش از آنکه منافع ملی را در نظر بگیرد، در راستای منافع اقلیتی خاص است، در‌ حال حرکت است. رابطه خوب مجلس و شورای نگهبان هم عاملی مهم در این ارتباط بوده است. مجلس یازدهمی که قرار بود مجلس را به رأس أمور بازگرداند و با شعار انقلابی‌ترین مجلس آغاز به کار کرد، بدون دریافت نظر مساعد شورای نگهبان قدم از قدم برنمی‌دارد و این ‌روزها دیگر نهاد مستقلی به نام قوه مقننه معنا ندارد. هر طرحی که تاکنون در مجلس تهیه و بررسی شده با همراهی و موافقت شورای نگهبان تدوین شده است که طرح اصلاح قانون انتخابات ریاست‌جمهوری و طرح اقدام برای رفع تحریم‌ها بیش از همه با خود حاشیه داشته است. طرح اصلاح قانون انتخابات نه‌تنها به نامزدی عده‌ای خاص با گرایش سیاسی خاص منجر خواهد شد بلکه دست شورای نگهبان برای انتخاب رئیس‌جمهور موردسلیقه‌اش باز خواهد شد و تقریبا رأی‌دادن مردم تشریفاتی خواهد بود و قبل از رأی مردم به طرح و برنامه نامزدها این شورای نگهبان است که طرح و برنامه مطلوب خود را انتخاب و برای برپایی انتخابات در معرض عموم قرار خواهد داد. این طرح با مشورت مستقیم شورای نگهبان تدوین شده و حتی اکنون که ادامه بیماری کرونا قابل پیش‌بینی است، مجلس برای تمدید انتخابات باید برای دو روز منتظر جواب شورای نگهبان باشد که‌ آیا اجازه ‌می‌دهد در قانون وضعیتی اضطراری مانند کرونا و برگزاری انتخابات برای دو روز پیش‌بینی شود؟ اگر موافق باشد قانون‌نویسی می‌شود، اگر نه اصلا مطرح نخواهد شد.

در این رابطه محمدصالح جوکار با بیان اینکه در شرایط شیوع کرونا باید زمان برگزاری انتخابات را توسعه بدهیم، افزود: باید در زمان شیوع کرونا زمان‌بندی انتخابات را به‌گونه‌ای تنظیم کنیم که به مشارکت مردم ضربه وارد نشود. نماینده یزد در مجلس با بیان اینکه برای توسعه زمان برگزاری انتخابات باید قانون اصلاح شود، ادامه داد: اگر تا زمان برگزاری انتخابات بحران کرونا ادامه داشته باشد، قطعا مجلس برای اصلاح قانون ورود خواهد کرد. رئیس کمیسیون شوراها و امور داخلی کشور مجلس تصریح کرد: قطعا اگر نیاز باشد مجلس با هماهنگی‌ای که با شورای نگهبان و دولت خواهد داشت، زمان برگزاری انتخابات را اصلاح خواهد کرد. هرچند روند تصمیم‌گیری‌های اخیر مجلس باعث شده بسیاری معتقد باشند کاری که بهارستانی‌ها با استقلال خود می‌کنند، بی‌سابقه است اما در ماجرای طرح اقدام برای رفع تحریم‌ها که در دو روز تصویب شد و به تأیید شورای نگهبان رسید، ادعای مجلس بر جلب نظر شورای امنیت ملی با تردید جدی مواجه شده است.

از ‌آنجایی‌که شمخانی، دبیر شورای امنیت ملی، در این زمینه سکوت کرده، این ابهام در حال تبدیل‌شدن به واقعیت است. در‌همین‌باره محمد مهاجری، فعال رسانه‌ای اصولگرا نیز در توییتر نوشته است: با اطلاع می‌گویم حرف دیشب آقای قالیباف درباره اینکه مصوبه ضدبرجامی مجلس یازدهم با تأیید شورای عالی امنیت ملی صورت گرفته، کاملا دروغ است. او همچنین در کانال تلگرامی خود یادداشتی منتشر کرده و نوشته است: شنیده‌ها حکایت از آن دارد که شورای نگهبان براساس اعتقاد به اینکه قانون مزبور باید قبل از ارجاع به شورای نگهبان توسط شورای عالی امنیت ملی بررسی شده باشد، از رسیدگی به آن خودداری کرده است، اما هیئت‌رئیسه مجلس به شورای نگهبان اعلام کرده‌اند چنین تأییدیه‌ای وجود دارد و شورا با اعتماد به این نقل‌قول بررسی آن را آغاز کرده است. مهاجری، ادامه داده است: با گذشت دو روز از تأیید قانون ضدبرجامی مجلس، ابعاد تازه‌ای از روند تأیید آن در شورای نگهبان آشکار شده است. شنیده‌ها حکایت از آن دارد که شورای نگهبان بر اساس اعتقاد به اینکه قانون مزبور باید قبل از ارجاع به شورای نگهبان توسط شورای عالی امنیت ملی بررسی شده باشد، از رسیدگی به آن خودداری کرده است اما هیئت رئیسه مجلس به شورای نگهبان اعلام کرده‌اند چنین تأییدیه‌ای وجود دارد و شورا با اعتماد به این نقل قول بررسی آن را آغاز کرده است. با توجه به اینکه قانون مزبور برای اجرا هیچ فوریتی نداشته و حتی مجلس برای اجرای آن دوماه فرصت تعیین کرده، تصویب شتابزده آن از موارد مشکوک در روند تصویب این قانون است. از سویی هم دولت معتقد است مجلس ممکن است مذاکرات پنهانی با دبیر شورای امنیت ملی داشته باشد که این‌چنین مدعی کسب نظر شورای امنیت ملی شده است. «محمود واعظی»، رئیس‌دفتر رئیس‌جمهوری با بیان اینکه درباره مصوبه «طرح اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها»، مجلس با دولت و وزارت خارجه مشورت نکرده است، گفت: این طرح مشکلاتی را از نظر مالی و اجرای فنی ایجاد می‌کند. رئیس‌دفتر رئیس‌جمهوری همچنین گفته است: برخی از اقدامات جفا در حق مردم است، دوستان سنگ‌اندازی می‌کنند و قوانینی را به تصویب می‌رسانند تا دولت نتواند تحریم‌ها را بردارد. او در پاسخ به این سؤال که فضای بین‌المللی به سمت احیای برجام در حال پیش‌روی بود اما شاید با مصوبه اخیر مجلس پرونده هسته‌ای ایران دوباره به شورای امنیت و فصل هفتم بازگردد، تأثیر این تصمیم بر سیاست خارجی و بازار داخلی چیست، بیان کرد: در فضای مجازی بیان می‌شود که این مجلس از ابتدا آمده تا با دولت مخالفت کند. ما فکر می‌کردیم که همان مخالفت با دولت کافی است و دیگر کاری با اقداماتی که مربوط به گشایش برای ملت می‌شود و می‌تواند یک مقداری فشارها را بردارد، نداشته باشند. به‌هرحال اینکه بدون اطلاع دولت و رئیس شورای امنیت ملی که رئیس‌جمهور است، مذاکراتی با دبیر شورای امنیت ملی صورت گرفته باشد، بعید به نظر می‌رسد؛ مگر اینکه شمخانی به توضیح‌ آنچه رخ‌داده بپردازد که تا زمان تنظیم این گزارش تأیید یا تکذیبی از او منتشر نشده است. حال که اصولگرایان منتقد وجود چنین مذاکراتی هستند، باید دید دفاع مجلس چه خواهد بود و شورای نگهبان در برابر این بی‌اعتمادی چه واکنشی نشان خواهد داد.