یک کارشناس سیاست خارجی معتقد است که دوره ۳۰ روزه در ۱۹ سپتامبر به پایان خواهد رسید و تا آن زمان باید تکلیف این روند مشخص شود. با توجه به محتوای بندهای ۱۱ و ۱۲ قطعنامه ۲۲۳۱ سوال اصلی این است که ۱۳ عضو مخالف شورای امنیت چگونه می توانند جلوی این روند را سد کنند. این مسئله، مساله بسیار دشوار و بی سابقه ای در تاریخ شورای امنیت است. دو بند مذکور به نحوی تهیه شد که هیچ کشور دیگری نتواند مانع بازگشت قطعنامه های قبلی توسط آمریکا شود.

به گزارش روز نو : وزیر خارجه آمریکا در سفر به نیویورک نتوانست به نتیجه مطلوب خود علیه ایران دست پیدا کند او در پشت تریبون سازمان ملل با لحنی خشم آلود خطاب به متحدان اروپایی خود گفت: تصمیم گرفته‌اید کنار آیت الله ها بمانید! مایک پمپئو به انتخابات و پیروزی ترامپ فکر نمی کند، خشم او از سیاه شدن کارنامه سیاسی خودش است که گرفتار سیاستی یکجانبه گرایانه و خصمانه علیه ایران شد. با اینحال در یک ماه گذشته ایالات متحده بار دیگر از متحدان خود رودست خورد، شکستی که در تاریخ ایالات متحده بی سابقه بوده است. مجید تخت روانچی سفیر کشورمان به آنها توصیه کرده است که آمریکا نباید شانس خودش را امتحان کند چرا که نتیجه اش، یک تحقیر دیگر خواهد بود. این روزها تحلیلگران بر این باور هستند که مکانیسم ماشه اجرایی می شود و امریکا شکست نخورده است. برای بررسی وضعیت جنگ دیپلماتیک دو کشور با کورش احمدی کارشناس مسائل سیاست خارجی گفتگو کرده ایم که از نظر می گذرانید:

پمپئو روز ٥ شنبه در سفر به نیویورک نتوانست اجماع لازم علیه ایران و فعال شدن مکانیسم ماشه را به دست بیاورد. اساسا چرا متحدان امریکا مکرر درخواست های دولت ترامپ را نمی پذیرند؟ ایا به دنبال امتیاز بیشتری هستند یا مساله فراتر از اینهاست؟
متحدان اروپایی آمریکا به چند دلیل با جدیت و با صراحت در این مقطع در برابر آمریکا ایستاده اند: نخست اینکه سیاست اروپا حفظ برجام به عنوان یک چارچوب مفید برای امنیت منطقه ای است. آنها به دلیل همجواری با خاورمیانه نگران اند که اگر برجام به نحوی غیرقابل برگشت نابود شود، جنگی دیگر و بحرانی دیگر ممکن است تنها راه باقی مانده باشد. از آنجا که تمدید نامحدود تحریم های تسلیحاتی علیه ایران یا موفقیت آمریکا در مکانیسم ماشه آخرین مزایای برجام برای ایران را نیز از بین می برد، ممکن است ایران دیگر در برجام باقی نماند. البته مسئله فراتر از این است. در کنار این مسئله اصلی طیفی از مشکلات دمکراسی های اروپایی با دولت پوپولیست و اقتدارگرای ترامپ نیز مزید بر علت شده است. اروپا یک جانبه گرایی افراطی ترامپ را مغایر با منافع خود می داند و امیدوار است که در صورت پیروزی بایدن شرایط بطور اساسی تغییر کند. ترامپ همچنین از ابتدا هم در سطح شخصی و هم در سطوح سیاستی در تقابل با رهبران اروپایی قرار گرفت. سیاست های ترامپ در حوزه هایی مانند محیط زیست و تجارت و دفاع و ... در تعارض با سیاست های اروپا است. اروپا شاید بی میل نباشد که در صورت شکست ترامپ در شورای امنیت، موقعیت بایدن در برابر او تقویت شود.

با توجه به نپذیرفتن درخواست امریکا ایا ممکن است در ماه اکتبر مکانیسم اجرایی شود؟

دوره ۳۰ روزه در ۱۹ سپتامبر به پایان خواهد رسید و تا آن زمان باید تکلیف این روند مشخص شود. با توجه به محتوای بندهای ۱۱ و ۱۲ قطعنامه ۲۲۳۱ سوال اصلی این است که ۱۳ عضو مخالف شورای امنیت چگونه می توانند جلوی این روند را سد کنند. این مسئله، مساله بسیار دشوار و بی سابقه ای در تاریخ شورای امنیت است. دو بند مذکور به نحوی تهیه شد که هیچ کشور دیگری نتواند مانع بازگشت قطعنامه های قبلی توسط آمریکا شود. اکنون سوال این است که آیا اعضا خواهند توانست با توسل به اقدامات شکلی و رویه ای procedural روند را متوقف کنند یا خیر. مثلا آیا رئیس این ماه (اندونزی) یا رئیس ماه بعد شورا (نیجر) خواهند خواست یا خواهند توانست اعلام کنند که نظر به توصیه بند ۱۱ به لزوم مشورت با دیگر اعضای شورا و مخالفت گسترده با نظر آمریکا ، مکانیسم ماشه شروع نشده و در نتیجه آنها از ارائه پیش نویس قطعنامه برای ادامه لغو قطعنامه های سازمان ملل خودداری کنند و روند را با تردید و ابهام مواجه سازند؟ و آیا در این صورت آمریکا خود یا جمهوری دومینیکن پیش نویس مورد نظر را ارائه نخواهند کرد؟

فرض بگیریم اجرایی شود چه اتفاقی خواهد افتاد؟ و اگر مکانیسم فعال نشود چه اتفاقی خواهد افتاد؟ امریکا چه راهبردی در پیش میگیرد؟

اگر روند ۳۰ روزه آن به گونه که در بندهای ۱۱ و ۱۲ قطعنامه ذکر شده، طی شود در آن صورت آمریکا مدعی خواهد شد که قطعنامه های سابق اعاده شده اند. اما اروپا طی نامه ۲۰ اوت اخطار کرد که هر گونه نتیجه این روند "عاری از هر گونه اعتبار قانونی خواهد بود." دیگر کشورها نیز ممکن است چنین رویه ای را پی بگیرند به این معنی که اعلام کنند خود را به قطعنامه هایی که توسط آمریکا اعاده شده اند بدون اینکه آمریکا محق و مجاز به شروع مکانیسم ماشه باشد، متعهد نمی دانند. در چنین صورتی ممکن است روابط بین اعضای دائمی شورا بحرانی و شورا به نوعی فلج شود. البته با توجه به سیاست های یکجانبه گرایانه دولت ترامپ، ممکن است این دولت و دیگر محافظه کاران تندرو در آمریکا از این بابت خوشحال شوند و تصور کنند که دست بازتری برای پیگیری سیاست های خود دارند. در چنین شرایطی شاید روسیه که اهرم های محدودی در سیاست خارجی دارد، بیشترین ضرر را بکند.

برخی می گویند بازگشت تحریم ها و بازگشت ایران به فصل هفتم(حمله نظامی) منشور سبب جنگ و یا جنگ جهانی سوم خواهد شد، شما این نظرات را چقدر به واقعیت نزدیک می دانید؟

بازگشت قطعنامه های پیشین به خودی خود و به لحاظ عملی واجد اهمیت زیادی نیست که به حمله نظامی منجر شود. فصل ۷ مطرح در آن قطعنامه ها نیز محدود به ماده ۴۱ (یعنی تحریم) است و نه ماده ۴۲ (یعنی اقدام نظامی) اثرات بازگشت آن قطعنامه ها به لحاظ عملی و اجرایی شاید تنها به سه حوزه محدود باشد: یکی ممنوع شدن مجدد غنی سازی در ایران، دوم تمدید نامحدود تحریم های تسلیحاتی و منتفی شدن برداشته شدن محدودیت مربوط به اقلام موشکی و هسته ای در ۳ و ۵ سال بعد و سوم ایجاد یک چتر سازمان مللی برای اقدامات آمریکا و یکی دو موضوع نه چندان مهم دیگر. از نظر اجرایی و عملی قطعنامه های سازمان ملل فاقد ابعاد اقتصادی قابل توجهی است و تحریم های یکجانبه آمریکا جایی برای تحریم بین المللی دیگر باقی نگذاشته است.

برخی ناظران عملکرد تروئیکا مقایل اقدامات امریکا را ضعیف می دانند و می گویند اروپا باید قاطعانه رای منفی می داد، نظر شما چیست؟

همانطور که گفتم هدف اروپا صرفا جلوگیری از تمدید نامحدود تحریم تسلیحاتی علیه ایران بود. اروپایی‌ها از ماه ژوئن به این سو و از جمله در بیانیه سه کشور در برلین مشخص کردند که با نوعی تحریم تسلیحاتی محدود یا محدود در صدور انواعی از سلاح ها به ایران موافق اند. بعلاوه، آنها در بیانیه و نامه سه کشور در پنج شنبه گذشته ادعاهایی علیه سیاست منطقه ای ایران و مانند اینها مطرح کرده اند. به عبارت دیگر وجوه اشتراک سه کشور اروپایی با آمریکا کم نیست و نشان داده اند که امیدوارند بتوانند با آمریکا وارد مذاکره شوند و به یک راه حل بینابینی برای محدود کردن ایران دست یابند. در چنین شرایطی و به چنین دلایلی آنها رای ممتنع به پیش نویس آمریکا دارند.

اقدام مجلس دربار لایحه خروج ایران از برجام را چه طور ارزیابی میکنید ایا خروج ایران به معنی اعلان جنگ است؟

تجربه نشان داده که مجلس دخالت خیلی موثری در موضوعات بسیار حاد سیاست خارجی و امنیت ملی ندارد و تنها در مقاطعی مواضعی به عنوان بخشی از افکار عمومی مردم ایران اتخاذ کرده است؛ مواضع که در مواردی پیگیری هم نشده و مسکوت مانده است.

تحلیل شما از نامه بلند بالا و حقوقی ظریف چیست؟

نامه ۱۴ صفحه ای دکتر ظریف بسیار جامع و مستدل و مستند و منطقی بود و بسیار بموقع هم برای دبیر کل ارسال شد. ضروری بود که مواضع ایران بطور مبسوط و مستند به عنوان یک سند شورای امنیت ثبت شود که شد. با توجه به محتوای غنی و تفصیلی متن و اینکه قطعا وقت و انرژی و توان بسیار زیادی برای پژوهش و مستند سازی و نهایی کردن متن صرف شده، روشن است که از مدتی پیش برای وزارت خارجه روشن بوده که تهدیدات تیم ترامپ در مورد مکانیسم ماشه بلوف نیست و چنین اقدامی حتما انجام خواهد شد.

و چه راهبردی را به دستگاه دیپلماسی پیشنهاد می دهید؟

وزارت خارجه در سطوح تاکتیکی و اجرایی و دفاع از سیاست خارجی نظام وظایف خود را به بهترین وجه ممکن دارد انجام می دهد. سوال این است که آیا سیاست خارجی و استراتژی نظام در حوزه روابط بین الملل احتیاج به برخی بازبینی ها دارد یا خیر.