«ما هم نباشیم، ایران هست» این جملهای است که بسیاری از سیاسیون آن را برنمیتابند چراکه شاید ایران و منافع مردم بین وزنکشیهای قدرت و دعوا بر سر صندلیها چندان اهمیتی نداشته باشد، هرچند که هنوز هم کسانی هستند اکثریتی که جمهوری اسلامی ایران برای آنها اولویت اول است اما تعداد آنها روز به روز کمتر میشود. آیتا... هاشمی جمله مذکور را بارها در سخنرانیها و نوشتههای خود استفاده کرده و در عمل هم همواره شاهد بودیم که او میانهروی میکرد تا امید در کشور زنده بماند. شاید به همین دلیل باشد که تا امروز هم فقدان حضور او زبانزد افرادی است که دغدغه حل بحرانها را داشته و به مشی معمار اعتدال نیاز دارند. در همین رابطه شهربانو امانی فعال سیاسی اصلاحطلب با به گفتوگو پرداخته که در ذیل میخوانید.
به گزارش روز نو :اخيرا برخي مطرح کردند مشي آيتا... هاشمي در بسياري از بحرانهاي امروز ميتواند راهگشا باشد، فقدان حضور آيتا... هاشمي از ديدگاه شما در چه حوزه هايي بيشتر احساس ميشود؟
آيتا... هاشمي يکي از عناصر مهم انقلاب بود و در پيروزي و همچنين در دستاوردهاي انقلاب از جان و مال خود گذشته بود. مشي ايشان در حوزه سياسي اعتدالي بود و در واقع يکي از ويژگيهاي بارز ايشان اين بود که با تمام جريانهاي سياسي در تعامل بود ، هر مسئوليتي را که بر عهده ميگرفت براي آن وقت ميگذاشت و مطالعه فراوان داشت و بهنظر کارشناسي اعتقاد داشت و در تصميم گيريها به اين نظرات توجه داشت، متاسفانه امروز استفاده از نظرات کارشناسانه و رفتار مسئولانه در ارکان حاکميت بهدرصد پاييني رسيده است و اين يکي از موضوعاتي است که ميتوان گفت با فوت آيتا... هاشمي بيشتر به چشم آمد. يکي از مهمترين خصوصيات آيتا... هاشمي قدرت در کلام و رفتار او بود، چراکه مشي تعادلي آيتا... باعث شده بود که به هر کجا ميرفتند قدرت را به آنجا منتقل ميکردند ، به عقيده من ايشان با توجه به ويژگي و شخصيتي که داشت ميتوانست رقيب و غيررقيب کار کند و در وجود هرکسي توانايي را شناسايي ميکرد و کار را پيش ميبرد.
با اين تفاسير معتقديد در شرايط فعلي بيش از همه وطنپرستي آيتا... هاشمي نياز سياسيون کشور است؟
دقيقا، ايران و جمهوري اسلامي براي آيتا... هاشمي بسيار مهم بود. ايران بهعنوان سرزميني پهناور و تاريخساز و تمدنآفرين براي او در اولويت هر دعوا و جنگ جناحي جرياني بود. همانطور که در نوجواني کتابي در اين ارتباط مينويسد و زندگي سياسي اميرکبير را واکاوي ميکند. اعتقاد او نسبت به جمهوري اسلامي به اين صورت بود که ايران ميتواند بهعنوان کشوري نمونه با تکيه به تاريخ و تمدن گذشته خود و پتانسيلي که کشور از حيث امکانات زيرزميني و منابع در اختيار خود دارد با حفظ احترام و عزت با همسايههاي خود و در دايرهاي گستردهتر با جهان کار کند. در واقع بايد نگاهي به دعواهاي جناحي امروز بيندازيم تا دريابيم چه ميزان از وطنپرستي و وطندوستي دور شدهايم، شرايط در عرصه سياسي امروز بهگونهاي است که هر جناح فقط به وزنکشي قدرت جرياني خود فکر ميکند و ايران ما بين منافع آنها گم شده است. در چنين شرايطي توقع داريم مردم در انتخابات هم شرکت کنند و بازهم به جريانها راي بدهند، درصورتي که نميدانيم براي مردم کشور ما ايران در اولويت است و ما نميتوانيم با ناديده گرفتن کشور از آنها متوقع باشيم.
با اين وجود فکر ميکنيد، انتخابات آتي شبيه به انتخابات مجلس رقم بخورد و مشارکت مردم هم ميزان حداقلي داشته باشد؟
به خاطر دارم که حتي در اين مورد هم آيتا... هاشمي حافظ راي مردم بود و تجربه خوبي در انتقال قدرت داشت، من در مجلس بودم و قرار بود انتخابات خرداد 76 برگزار شود و همه در خصوص شرايط برگزاري آن دغدغه داشتند. من بهعنوان نمايندهاي شهرستاني به دفتر ايشان زنگ زدم که شما رئيسجمهور مملکت هستيد و قسم خوردهايد که حافظ راي مردم باشيد. ايشان در خطبه نماز جمعه بهدليل مسئوليتپذيري و ايجاد اعتماد بين جامعه و دولت کوشا بود و درايت بسيار خوبي در اين برهه زماني نشان دادند. يکي از علتهايي که مردم در انتخابات اسفندماه شرکت نکردند عدم اعتماد به دستگاههاست که نشان از بيدرايتي بعضي افراد در برخي نهادها است. بايد براي هر انتخاباتي شرايطي به جامعه القا شود که مردم بدانند و اطمينان پيدا کنند که راي آنها سرنوشتساز است همه اين موارد هم به نحوه برگزاري انتخابات بستگي دارد و اينکه آيا اجازه ميدهند رقابت سياسي در شکل و ابعاد واقعي آن شکل بگيرد يا خير چراکه برخي عقيده دارند اهميتي ندارد مردم در انتخابات مشارکت پايين داشته باشند يا بالا و اگر بخواهند با اين ايدئولوژي پيش بروند پيامدهاي خوبي براي کشور ندارد. نبايد به جامعه القا کنيم که رئيسجمهور از پيش مشخص شده است. رئيسجمهور بهعنوان اولين مقام اجرائي کشور بايد توسط مردم انتخاب شود و در اين صورت آنها را که صاحبان کشور هستند در سرنوشت سياسي خودشان دخالت بدهيم.
با اين تفاسير وظيفه جريان اصلاحطلب براي بازگشت اعتماد عمومي چيست؟
اصلاحطلبان بايد بپذيرند که براي مطالبات خود هزينه بدهند؛ مطالبات آنها ميتواند حمايت از روحاني و ريزش حمايت مردمي باشد يا ميتواند تلاش براي حل موانع اجتماعي مردم مثل ورزش زنان باشد. بنبستها نبايد پايان کار يک جريان باشد و جريانهاي سياسي در کشور وظيفه دارند تحت هر شرايطي از حقوق مردم دفاع کنند و اين وظيفه زماني که هر جرياني وارد يک نهاد ميشود هزاران برابر خواهد شد، در واقع اصلاحطلبان يا اصولگرايان زماني که در پارلمان حضور دارند يا در نهاد رياست جمهوري بهعنوان اولين مقام اجرائي کشور، بايد مسئوليتپذيري دوچندان داشته باشند، آيتا...هاشمي ضمن اينکه فردي ميانهرو بود ولي موضعگيريهايي داشت و در هر بن بستي راهي و روزنهاي باز ميکرد که نقدهايي جدي به اين موارد وجود داشت ايشان عمدتا نقدها را پاسخ نگفت و به تاريخ واگذار کرد و يا از کنار آنها گذشت. او در هر جايي که لازم بود سعي کرد هزينه بدهد. در ارتباط با حجاب و ورزش زنان نظرات روشنفکرانهاي داشت و هم سعي کرد از حيث جمهور جامعه راي مردم نهادينه شود و تاکيد و تلاش کرد تا بال جمهور جامعه اجرا شود. و هم از نظر بال اسلام و دين باوري و دينداري مردم نيز تمام تلاش خود را داشتند دين ابزار تحجر نباشد.
چه معضلاتي را امروز با زمان رياستجمهوري آيتا... هاشمي يکسان ميدانيد؟
بهنظر ميرسد تعامل بين قوا خصوصا مجلس و دولت و مشي معمار اعتدال نياز باشد و اينکه رئيسجمهور هم پيگيري بيشتري در ارتباط با وزرا و عملکرد آنها داشته باشد. آيتا... هاشمي ضمن وقت دادن به وزرا و گزارش گيري مرتبا تلفني مسائل را ميپرسيد. ايشان تا پايان عمر حضرت امام کنار ايشان بود و در هر جايي که لازم بود از آبرو و از جان و مال خود نسبت به کشور و نظام هزينه ميکرد. ايشان همواره سعي کردند جايگاه رهبر دوم کشور را حفظ کنند و حرمت اين جايگاه را نگه دارند و اين جايگاه را تقويت کنند البته به جايي رسيد که عدهاي با سياه نمايي و سنگاندازي باعث شکاف شدند اما هيچگاه به هدف اصلي خود نرسيدند، هرچند که همواره سعي داشتند اين شکاف را تقويت کنند، البته که آيتا... در هر شرايطي حرمتها را حفظ ميکرد. ايشان ميدانستند چه ميخواهند و چه نميخواهند از اين رو حتي از گسستهاي بهوجود آمده براي پيشرفت توسعه کشور استفاده کردند.
با توجه به جلسه اخير حزب کارگزاران يکي از نکات مهم در اين جلسه بازگشت به سياستهاي آيتا... هاشمي بود، از ديدگاه شما اين سياستها در شرايط امروز در چه حوزههايي بيش از پيش نياز هستند؟
متاسفانه بخش مهمي از کساني که امروز قدرت را در اختيار دارند روشي را پيشه کردهاند که به نوعي منشأ اثر اکثريت مردم از تصميمگيريها را دنبال ميکند تا همه چيز يکدست و استفاده از نظارت جامعه محدود شود. بهخصوص امروز که رسانه اجتماعي و شبکهها آنچنان کارکرد مهمي دارد که اين جريان و زيانهاي بسياري که به کشور بار ميشود مشخص است. عدهاي علاقهاي به اعتدال در کشور ندارند. اصولگرايي و اصلاحطلبي دو بازوي مهم اراده سياسي کشور هستند، ولي عدهاي نوظهور هستند و قدرت را بسيار ارزان به دست آوردهاند. لذا نه تنها مشي آيتا... هاشمي را برنميتابند فکر ميکنند بايد به روي آن خط بطلان بکشند و گمان ميکنند به اين صورت يگانه پيروز ميدان خواهند بود اين مساله باعث زيان کشور خواهد شد. بهترين راهکار براي به کار گرفتن اين سياستها روي آوردن به سمت اعتدال و ميانه روي است و اين اعتدال در مورد افراد و رويکردها صدق ميکند.
پس عقيده داريد انتخاب و حمايت اصلاحطلبان از فردي اعتدالي مثل روحاني به نوعي مشي آيتا... هاشمي بوده است.
وقتي آيتا... هاشمي از آقاي روحاني حمايت کرد عقيده داشت، رئيس جمهور اعتدالي موانع را از پيش پاي کشور بر ميدارد ولي قدرت پنهان شبکه مستان قدرت و بيعملي آقاي روحاني در بخشهاي بسياري از جمله با انتصاب وزرايي در دولت دوم که در خط اعتداليون نبودند هزينه بسياري را به مشي اعتدال و مشي آقاي روحاني وارد کرد و شرايط بعدي بر اين حفرهها و ابر چالشها افزود. و امروز کشور از مسير و مدار اعتدال و ميانهروي خارج شده است.
شرايط امروز کشور بحراني است، چه عاملي ميتواند اميد را در اين شرايط به جامعه تزريق کند يا راهگشاي بحرانها باشد؟
همانطور که در سال 92 يکي از کانديداهاي اصولگراي رياستجمهوري گفت کشور در لبه پرتگاه است امروز نيز کرونا که جهان را به دهکده واحدي تبديل کرد و همه سيستمهاي مديريتي جهان را زير سوال برد در کشور ما نيز دغدغهها را دوچندان کرد. سياست يعني تدبير کردن و امروز با وجود شبکههاي مجازي نميتوان کتمان کرد. در چنين شرايطي در انتخابات اسفندماه شاهد ردصلاحيت گسترده و عدم دخالت مردم در سرنوشت خويش بوديم و اين معنايي به جز اضافه کردن بار مشکلات ندارد، اگر ميخواهيم مردم اميد به تغيير داشته باشند بايد روشي را به کار بگيريم تا تغيير را در عملکرد و رويکرد ما شاهد باشند، نميتوانيم با روشهاي گازانبري و حذفي بهدنبال تغيير آينده و اميد مردم باشيم.
اصلاحطلبان هم درکنار برخي نهادها و مسئولان قرار گرفتهاند و اخيرا در بسياري موارد رويکرد انفعالي داشتهاند.
اصلاحطلبي برنامهاي چند دهساله ندارد. کساني که گفتمان اصلاحطلبي را در جامعه پيش ميبردند بعد از 8 سال شرايط تحميلي احمدينژاد و با شروع انتخابات 92 با رويکرد جديدي وارد عرصه قدرت شدند و تا جايي که ميتوانستند در تصميمات خود و هدف گذاريهاي انتخاباتي موفق عمل کردند. اما اصلاحطلبان هدفگذاري درازمدت ندارند. اين طيف بايد بنشيند و علاوه بر پوست اندازي از درون نقد کند. فضاي سياسي کشور موجودي زنده است و بايد آسيب شناسي شود. مرحوم هاشمي ميگفتند حتي اگر ما نباشيم ايران و مردم هستند. امروز مردم در شرايط بسيار سختي هستند و علاوه بر تحريمها و کرونا شرايط نامشخصي در همه عرصهها در کشور وجود دارد، مردم نميدانند کرونا تا چه زماني گريبانگير آنهاست و هيچ برنامه مشخص اقتصادي هم وجود ندارد. در چنين شرايطي نميتوان مردم را تنها گذاشت اصلاحطلبان نميتوانند امروز بگويند ما تا اينجا با هم آمدهايم و بدنه جامعه را اغنا کرديم تا در اين ميدان محدود بازي به اين کانديدا راي بدهند ولي وقتي نتوانستيم به قولها عمل کنيم ديگر نخواهيم بود. مگر ميتوان گفت ما ديگر نيستيم. جز اصلاحطلبان ديگر علاقمندان کشور و کساني که نگران ايران و جمهوري اسلامي و انقلاب و مردم هستند و به سرنوشت جوانان و نسلهاي آينده اهميت ميدهند و در مقابل تاريخ پاسخگو خواهند بود نميتوانند در خانههاي خود بنشينند. ما بهعنوان يک عنصر سياسي حال که به اهداف خود نرسيدهايم نميتوانيم بگوييم خدا نگهدار. لذا قولهاي اصلاحطلبان مشخص است آنها بايد شفاف و قانونمدار و در هر شرايطي در کنار مردم باشند.