منافع ملی یا علاقه به سفرخارجی؟!

ماجرای رفتار نمایندگان، توهین و تحقیرهایی که مجلس یازدهم نسبت به محمد جواد ظریف به عنوان وزیر خارجه داشت چیزی کمتر از یک شوک سیاسی نبود. اما با گذشت چند روز هرچه بود تقریبا گذشت، در واقع در روزهای اخیر با گذشت هرچه بیشتر از زمان، رسانه‌ها و چهره‌های سیاسی اصول‌گرا نیز کم کم به انتقاد از رفتار همفکران خود در مجلس پرداختند و آنچه رخ داد را به مصلحت ندانستند. حالا کم کم حتی برخی از نمایندگان از درون این مجلس نیز لب به سخن گشوده و رفتار سایر همکاران خود را زیرسوال می‌برند که این چه رفتاری بود و در شان نمایندگی و مجلس نبود. با این حال از آنچه در روز یکشنبه رخ داد یک موضوع کش پیدا کرده و می‌توان گفت به بگو مگویی میان یک نماینده و ظریف تبدیل شده است.

به گزارش روز نو :در میان آتش توپ خانه‌ای انتقادات روز یکشنبه در صحن مجلس محمد حسن آصفری در بررسی مسائل حوزه سیاست خارجی و دیپلماسی اقتصادی گفت: مگر نه این است که تمام قراردادها بایداز طریق مجلس بررسی شود آقای ظریف از توافق ۲۵ ساله با چین صحبت کردند که اصلا مجلس در جریان آن نیست. مجلس باید از دولت بخواهد تا جزئیات این قرارداد در اختیار نمایندگان قرار گیرد. وی در ادامه اظهار کرد: در مجلس نهم و در جریان مذاکرات هسته‌ای ما چندین بار از دکتر ظریف خواستیم تا اجازه دهد یک نفر یا دو نفر از نمایندگان در مذاکرات برجامی حضور یابند. حتی کمیسیون امنیت کتبا در این خصوص درخواست داشت. اما چون دیدگاه آقای روحانی جور دیگری بود و قصد داشتند فتح الفتوح به نام دولت باشد اجازه ندادند. نماینده مردم اراک در مجلس شورای اسلامی تصریح کرد: اما این که امروز صحبت از اتحاد و انسجام می‌کند با رفتار دولت در روز اول در خصوص برجام جور در نمی‌آید. اگر قرار است توافقی به تصویب برسد مجلس باید در جریان آن باشد. اما محمدجواد ظریف در همین رابطه و در توضیح این خبر در صحن علنی مجلس گفت: ایران ضمن حفظ سیاست همه‌جانبه و نشستن در برابر ۶ قدرت جهانی و به قول آقای دونالد ترامپ کلاه گذاشتن بر سر آنها در عین حال با اقتدار با چین روابط خود را گسترش داد و اکنون ما در راستای قرارداد ۲۵ ساله با چین هستیم و در این قرارداد هیچ موضوع مخفی وجود ندارد. زمانی که آقای شی با رهبری دیدار کردند بحث این قرارداد مطرح شد زمانی که بنده پیش نویس آن را به چین بردم باز هم اعلام شد.
> ماجرای درز اخبار!
اما موضوع وقتی جالب شد که فردای این جلسه در مجلس وزیر خارجه در سخنانی گفت: اصولاً مباحث سیاست خارجی مباحثی نیست که همه موضوعات آن قابل بحث در مجامع عمومی باشد؛ نه اینکه ما چیزی برای پنهان کردن از مردم داریم، بلکه خیلی از این موضوعات در حال مذاکره است مثلاً در موضوع کنوانسیون خزر، ایران درحال مذاکره درباره موضوع خط مبداء است اگر ما بخواهیم توضیح در این باره بدهیم دست طرف مقابل را باز کرده‌ایم در حالی که طرف مقابل هنوز نمی‌داند حداقل و حداکثر ما در این مذاکرات چیست؛ یا درباره سند ۲۵ ساله با چین تازه مذاکرات نهایی ما آغاز شده است. ظریف اظهار کرد: دیروز یکی از نمایندگان می‌گفت چرا شما نمایندگان را در جلسات خود راه نمی‌دهید؛ اتفاقا همان برادر در مذاکرات به کلی سری من و پوتین حضور داشت و بعد از آن گفت قرار است روسیه از ما نفت بخرد؛ همان گفته موجب قطع خرید نفت ایران از سوی روسیه شد؛ چون هرکجا که روس‌ها خواستند از ما نفت بخرند، آمریکایی‌ها جلوی آن را گرفتند، درحالیکه می‌شد جور دیگری رفتار شود؛ درباره چین و برجام هم همین‌گونه است؛ این یک معضلی است که سیاست خارجی با آن روبروست و کسی هم به کمک ما نمی‌آید. وی تصریح کرد: اگر همه کسانی که در این زمینه اظهار نظر می‌کنند و به وزارت خارجه فشار می‌آوردند، به شفافیت معتقد باشند، متوجه می‌شوند که چرا وزارت خارجه این اعتقاد را دارد؛ لذا ما بیشترین علاقه را داریم تا بتوانیم شفاف عمل کنیم. وزیر امور خارجه گفت: بالاخره امروز سیاست خارجی به کف خیابان آمده و خیلی‌ها با کشیدن عکس مار، جامعه را تهییج می‌کنند همانطور که امروز درباره چین این کار را انجام دادند، و این خطری است که وزارت خارجه را تهدید می‌کند. با این سخنان و با بررسی تاریخ مذکور روشن شد که اشاره وزیر امور خارجه در جلسه روز دوشنبه به مذاکره درباره معامله نفت در برابر کالا؛ بین ایران و روسیه در اردیبهشت سال 93 است که به سرانجام نرسید. در آن سال محمد حسین آصفری عضو جبهه پایداری نماینده مجلس نهم بود. وی پس از حضور در ایران با مصاحبه و انتشار اطلاعات مانع از به سر انجام رسیدن فروش نفت ایران از طریق روسیه شد. حالا دیروز آصفری به ادعای ظریف پاسخ داده است. محمدحسن آصفری، نماینده مجلس نهم و یازدهم در مجلس شورای اسلامی با اشاره به اظهارات محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه که در بین مدیران وزارت امور خارجه و با حضور معاون اول رئیس جمهور برگزار شد گفت: آقای ظریف متاسفانه فراموش کردند. این مذاکرات ضبط شده و می‌توانند ایشان سند آن را ارائه کنند. وی ادامه داد: ناراحتی آقای ظریف این بود که بنده گزارش آنچه بین ما و آقای بشار اسد و سید حسن نصرالله در میان گذاشته شد را به صورت کامل از طریق آقای حدادعادل به محضر مقامات عالی فرستادم. آقای وزیر هم ظاهراً ناراحت شده بودند از صحبت‌هایی که بین ما آقای سید حسن نصرالله، بشار اسد و نوری مالکی رد و بدل شده بود اما بنده وظیفه داشتم که محتوای جلسه را به کمیسیون امنیت ملی ارائه دهم. عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس نهم با اشاره به صحبت‌های وزیر امور خارجه گفت: اصلا چنین صحبتی صورت نگرفته است و اگر آقای ظریف چنین سندی دارد لطف کنند و منتشر کنند. مطمئنا مذاکرات توسط سفارت ایران در مسکو ضبط شده و اگر آقای ظریف دلیل یا سند دیگری دارند ارائه بدهند. آصفری گفت: تنها صحبتی که ما با آقای پوتین داشتیم درباره بحث نفت در برابر کالا بود که آقای ظریف حاضر نشد این موضوع را دنبال کنند و پیگیر باشند. وی ادامه داد: من حاضر هستم با آقای ظریف در یک مناظره شرکت کنم و اسناد خودم را ارائه دهم ضمن اینکه آقای وزیر هم می‌تواند اسناد و مداک خودش را منتشر کند. نماینده مجلس یازدهم در ادامه خاطرنشان کرد: آقای ظریف اگر نتوانسته‌اند در موضوع مذاکرات خواسته‌های جمهوری اسلامی ایران را دنبال کنند این را بهانه نکنند به منتشر کردن موضوعی که اصلا مذاکراتی در این حوزه صورت نگرفته است. محمد حسن آصفری گفت: بنده به قدر کافی کار اطلاعاتی و امنیتی انجام داده‌ام که بدانم کدام خبر سری است و کدام خبر غیر سری. آقای ظریف بهتر است که کم کاری‌ها و عدم پیگیری‌های مطالبات به حق مردم را در حوزه دور زدن تحریم‌ها بهانه نکنند. وی گفت: آقای ظریف باید پاسخگوی این موضوع بودند که چرا نتوانسته‌اند در راستای دور زدن تحریم‌ها با توجه به مذاکراتی که با ۲۰کشور داشتیم و پیشنهادات خوبی هم ارائه شد امروز این موضوع را به منتشر شدن اخبار ربط دهند.
> پروتکل یا عرف؟
با بحث پیش آمده میان نماینده مجلس و وزیر خارجه موضوعی که مطرح می‌شود این است که اساسا آیا نمایندگان مجلس باید در جلسات خارجی با دیپلمات‌ها حضور داشته باشند و اصولا چه پروتکل‌هایی برای حضور آنها در جلسات وجود دارد. در این باره گفت‌وگو کردیم با یک دیپلمات بازنشسته. فریدون مجلسی به «آفتاب یزد» گفت: در واقع مرسوم است که از نمایندگان مجلس به عنوان کارشناس یا مشاور به ویژه در جلساتی که حقوقی است استفاده شود، البته معمولا حضور نمایندگان در جلساتی که موضوعات محرمانه‌ای مطرح می‌شود کمتر است و بیشتر در جلساتی از آنها استفاده می‌شود که جنبه سری ندارد، در واقع نمایندگان در چنین جلساتی حاضر می‌شوند تا نشان داده شود جلسات در موضوعی عادی است. مجلسی درباره اینکه حضور نمایندگان و موضوع‌گیری آنها بعد از جلسات مبتنی بر پروتکل‌های رسمی است یا خیر، گفت: پروتکل رسمی خاصی وجود ندارد اما عرف حاکم بر این جلسات از این قرار است که هرکس در چارچوب تیم دولت خود در جلسه‌ای شرکت می‌کند تابع ضوابطی می‌شود که کدام مسئله محرمانه و کدام یک غیرمحرمانه است، اگر در واقع پروتکل رسمی وجود داشت می‌توان در چنین مواردی موضوع را دادگاهی کرد. البته چون موضوع مربوط به یک نماینده مجلس بوده تبعاتی نداشته و اگر یک کارمند رسمی وزارت خارجه چنین موضوعاتی را مطرح کند که خسارتی داشته باشد به لحاظ قانونی برای فرد مذکور پرونده‌هایی می‌تواند تشکیل شود. به طور کلی انتظار این است افرادی که در جلساتی با این سطح حضور می‌یابند حرکت نگه داشته و موضوعات جلسه را آشکار نکنند. او تصریح کرد: در چنین جلساتی موضوع تنها امنیتی بودن یا نبودن یک مسئله نیست که فرض کنیم چون امنیتی نیست می‌توان مطرح کرد. در واقع در برخی موارد یک مسئله عادی یا یک موضوع تجاری اهمیت زیادی دارد که نباید آشکار شود تا زمانی که قرار داد منعقد شود چرا که پای برخی رقابت‌ها کارشکنی‌ها از سوی طرف‌های دیگر وجود دارد. بنابراین اینکه کدام مسئله گفته شود یا نه را نمی‌توان براساس درک شخص میهمان، مشاور یا کارشناسی که دعوت شده مورد توجه قرار داد. از سوی دیگر شرایط زمانی و مکانی را هم باید در نظر گرفت که برای هر کشوری متفاوت است به طور مثال ایران با توجه به روابط خاصی که به ویژه با آمریکا دارد و همچنین برخی ملاحظاتی که با اروپا وجود دارد طبیعتا باید نسبت به محتوای جلسات خود حساسیت بیشتری را به خرج دهد تا منجر به کارشکنی قدرت‌هایی که با اهداف ایران مخالفت دارند نشود. مجلسی همچنین درباره قرارداد با چین و خواسته نماینده مجلس برای جزئیات آن نیز گفت: این قرارداد اگر مبتنی بر اعطای امتیاز خاصی به چین است حتما باید در مجلس مطرح شود و به تصویب نمایندگان نیاز دارد اما اگر شامل توافق‌هایی مرسوم برای سرمایه‌گذاری باشد شاید بتوان موضوع را متفاوت درنظر گرفت. بنابراین در زمان مقتضی لازم است دولت برای تصویب چنین طرح‌هایی از تصویب مجلس نیز بگذرد. به طور کلی به نظر می‌رسد دو موضوع را باید در میان این بگومگو مدنظر قرار دهیم، اول اینکه نمایندگان مجلس در طول ادوار مختلف چه با قاطبه اصول‌گرا چه اصلاح‌طلب علاقه مند به سفرهای خارجی با وزرا بوده‌اند و این امری ثابت شده است. اما این علاقه دست کم لازمه‌اش توان، تخصص و آگاهی از مسائل و ملاحظات است که وقتی نماینده‌ای به جلسه‌ای خارجی می‌رود نتیجه آن خسران نباشد. از سوی دیگر اصل موضوعی که آصفری نسبت به ظریف مطرح کرد واقعیتی است که دولت و وزارت خارجه باید به آن پاسخگو باشند. قرارداد 25 ساله با کشوری مانند چین که قراردهایش با سایر کشورها قابل تامل بوده باید در اختیار نمایندگان مجلس و به طور کلی عموم جامعه قرار گیرد. این حق همه است که بدانند قرار است برای 25 سال چه امتیازاتی به چین داده شود و چه امتیازاتی گرفته شود به ویژه که چینی‌ها در این موضوع چندان خوش نام نیستند!