پست مشاوره در ساختار سیاسی و اجرایی ایران معنای خاص خودش را دارد. درحالی که در بسیاری کشورها مشاوران از میان افرادی متخصص انتخاب می‌شوند تا در موقعیت‌های مختلف با توجه به تجارب هر شخص به یارای مدیر یا مقام مربوطه بروند در ایران اما مشاوره از دو بخش تشکیل شده است. نخست افرادی هستند که در تغییر و تحولات جایگاه اصلی خود را از دست داده‌اند و حالا با توجه به اینکه نمی‌توان دست کم در افکار عمومی آنها را کاملا از مدار خارج کرد به آنها سمت مشاوره داده می‌شود. در اینجا مراد از مشاوره در واقع این است که «با تشکر از زحمات شما اما دوران شما دیگر تمام شده است و بفرمایید استراحت!» یک مدل دیگر از مشاوران در ایران مربوط به کسانی است که برای یک مقام سیاسی یا مدیر سال‌ها کار کرده‌اند و تلاش کرده‌اند مدیر و شخص مربوطه به موفقیتی دست یابد. این نوع مشاوران که در واقع از همفکران و به عبارت بهتر مریدان فرد مذکور شناخته می‌شوند در واقع با حکم مشاوره بیش از آنکه در عمل از سر مشورت در مورد تخصصی که دارا هستند به سمت مشاور انتخاب شوند در واقع با این توضیح نانوشته به جایگاه مشاوره دست می‌یابند که «با تشکر از شما، امید است با سمت مشاور رضایت خاطر شما جلب شده باشد!» در واقع این دو دسته از مشاوران بدون اغراق بالغ بر 80 درصد مشاوران مسئولان در ایران را اشغال کرده اند. با اینکه سوءتدبیر در میان اقدامات مدیران و مسئولان ما کم نیست اما مشاور زیاد است حال آنکه در یک رابطه قابل انتظار تعدد مشاور باید باعث افزایش کارایی مدیران شود که چنین نشده است! اما برکسی پوشیده نیست که انتخاب مشاور از علایق مقامات سیاسی در ایران است. امری که مورد توجه رسانه‌ها هم بوده است.
> مشاوران روسای مجلس
به گزارش روز نو :یکی از پست‌هایی که در روزهای اخیر انتخاب مشاوران او مورد بحث بوده رئیس مجلس یعنی محمدباقر قالیباف است. در مدت حدود چهار هفته‌ای که قالیباف به ریاست مجلس رسیده دست کم در هر هفته یک مشاور به لیست مشاوران او اضافه شده است. به نظر می‌رسد او در این راه به دنبال رکورد زدن است. در دوره‌های اول، دوم و سوم، ریاست مجلس بر عهده‌ی ‌هاشمی‌رفسنجانی بود. دوره‌ی ریاست هاشمی‌در مجلس سمتی تحت عنوان مشاور رئیس مجلس وجود نداشت و به بیانی دیگر باید گفت که چنین سمت‌هایی در آن زمان مرسوم نبوده است و چنانچه مشاورتی هم صورت می‌گرفته تنها به صورت لحظه‌ای بوده و مشاوران رسمی‌ که رئیس مجلس را یاری دهند، وجود نداشته است. ریاست مجلس شورای اسلامی‌در دوره‌های چهارم و پنجم بر عهده‌ی حجت‌الاسلام والمسلمین علی اکبر ناطق نوری بود. در این دوره حسین نقره‌کار شیرازی به عنوان مشاور اقتصادی رئیس مجلس فعالیت می‌کرد. محمدجواد لاریجانی نیز که هم نماینده‌ی مجلس بود و هم ریاست مرکز پژوهش‌های مجلس را بر عهده داشت به عنوان مشاور بین‌الملل ناطق نوری فعالیت می‌کرد. رئیس مجلس ششم هم دو مشاور داشته است. در مجلس هفتم غلامعلی حدادعادل را نیز باید به عنوان یکی از روسایی معرفی کرد که مشاوران زیادی نداشته در این دوره محمد قمی‌ که از نمایندگان ادوار مجلس است به عنوان مشاور ایثارگران و ابراهیم عزیزی به عنوان مشاور حقوقی برای حدادعادل فعالیت می‌کردند. در دوره هشتم علی لاریجانی رکورددار می‌شود. اما علی لاریجانی را باید تنها رئیس مجلسی معرفی کرد که دارای بیشترین مشاور است. در این دوره محمد جعفری علاوه بر تصدی مسئولیت حوزه‌ی ریاست مجلس و رئیس دفتری لاریجانی، مشاور وی نیز به‌شمار می‌آید. همچنین حسن زمانی، مجید فرخ زادی، غلامحسین محمدی، محمدرضا نعمت زاده، حسین دهقان و سید علی حسین تاش از دیگر مشاورین علی لاریجانی هستند که وی را در پیشبرد امور مشاوره می‌دهند. حسین شیخ الاسلام نیز که هم‌اکنون ریاست دبیرخانه‌ی کنفرانس بین‌المللی حمایت از انتقاضه‌ مردم فلسطین را برعهده دارد به عنوان مشاور بین‌الملل رئیس مجلس و مدیرکل امور بین‌المللی مجلس فعالیت می‌کند. حجت‌الاسلام ابوالحسن نواب نیز به عنوان مشاور فرهنگی، عباس مظفر مشاور اقتصادی، اسماعیل کوثری مشاور ایثارگران، محمد امامی‌تهرانی مشاور سیاسی، علیرضا تابش مشاور عمرانی و عباسعلی کدخدایی مشاور حقوقی لاریجانی مشغول به فعالیت هستند. حجت‌الاسلام علی اکبر ناصری از نمایندگان دوره‌ی هفتم مجلس نیز به مدت دو سال به عنوان مشاور امور روحانیون برای لاریجانی فعالیت می‌کرد که پس از آن به عنوان سفیر ایران در واتیکان انتخاب شد. حجت‌الاسلام علی اکبر فصیحی نیز مشاور لاریجانی و رئیس دفتر وی در قم است.
این رویه از سوی لاریجانی در مجلس نهم و دهم نیز با عناوین مختلفی از مشاوره همچون مشاور رئیس مجلس در امور بین‌الملل امور ایثارگران یا بدون امور خاصی ادامه یافت. برای مثال در ابتدای مجلس دهم او نماینده اردبیل در مجلس نهم را به عنوان «مشاور رئیس مجلس» منصوب کرد.
> قالیباف به دنبال رکورد شکنی
حالا بعد از سه دوره که لاریجانی و مشاورانش به پایان کار رسیدند به نظر می‌رسد در مجلس یازدهم قالیباف به دنبال دست یابی به رکوردی جدید است. موضوعی که حتی صدای کاربران حامی مجلس یازدهم در توئیتر را هم درآورده است. از جمله کاربری نوشته است:«انتخاب مشاور فرهنگی هنری برای رئیس #مجلس توسط #قالیباف بیشتر شبیه انتخاب مشاوران جوان در دستگاه‌های دولتی است؛ کاش آقای رضوی دیگر بیکار نباشند و باز بتوانند به دفترشان سر بزنند! #علی‌برکت‌الله برای تیم اتوبوسی!» یک کاربر دیگر نیز نوشته:«قالیباف فقط کم مونده برای خودش یه مشاور انتخاب منوی سلف سرویس غذا خوری مجلس منصوب کنه، از این بدتر هم رفقا یکی یکی به یک یک مشاوران
تبریک میگن.»
در میان لیست مشاورانی که قالیباف در این مدت محدود اخیر منصوب کرده می‌توان به چند نمونه اشاره کرد. بابک نگاهداری به سمت «مشاور و رئیس حوزه ریاست مجلس شورای اسلامی» منصوب شده است. محسن مکیان به عنوان مشاور و رئیس مرکز حراست قوه مقتنه منصوب شده است. قالیباف همچنین محمدسعید احدیان را به عنوان دستیار سیاسی و رسانه‌ای رئیس مجلس شورای اسلامی منصوب کرد. رئیس مجلس شورای اسلامی در حکمی «حمید اصلانی» را به معاونت اجرایی مجلس شورای اسلامی منصوب کرد. محمد باقر قالیباف، رئیس مجلس شورای اسلامی در حکمی آقای مهدی محمدی را به عنوان مشاور در امور راهبردی منصوب کرد. او جزو تیم مذاکرات هسته‌ای سعید جلیلی بوده است. قالیباف رئیس مجلس شورای اسلامی در حکمی، حسین قربانزاده که از نزدیکان سیاسی قالیباف در سال‌های اخیر بوده را به عنوان مشاور خود و دبیر کارگروه مشورتی تحول مجلس منصوب کرد. رئیس مجلس همچنین طی حکمی سیدمحمود رضوی از دیگر حامیان قالیباف در عرصه سینما را به عنوان مشاور فرهنگی و هنری رئیس مجلس منصوب کرد. به نظر می‌رسد باید گفت «این لیست تکمیل می‌شود!». با رویه‌ای که قالیباف از خود نشان داده او احتمالا به افراد دیگری که در طول سال‌های گذشته نزدیکی سیاسی یا اجرایی داشته‌اند نیز سمت‌های مشاوره در انواع گوناگون را عرضه خواهد کرد! نکته جالب این است که هر چه برتعداد مشاوران بیشتر می‌شود رنگ و بوی شخصی و جناحی بیشتری می‌گیرد چرا که برخی پست‌ها در عمل مشخص نیست چه نوع کارایی را برای رئیس مجلس قرار است به ارمغان بیاورند. در همین زمینه محمد مهاجری روزنامه نگار اصول‌گرا نسبت به قالیباف و مشاوران او کنایه زده و در توئیتی نوشته است:« کم کم دارد دلم برای قالیباف می‌سوزد. باید روی صندلی رئیس مجلس بنشیند و به شعارهایی به عمق یک میلیمتری گوش دهد.» او در ادامه این پیام تاکید کرد:« اما وجه کمدی‌اش آن است که خودش هم شعارهایی می‌دهد که مخصوص نماینده‌های یک بار مصرف و کسانی است که هنوز غوره نشده، مویز شده اند. لشکر عظیم مشاوران قالیباف چه کار می‌کنند پس؟!» اما به نظر می‌رسد در این زمینه چندان نمی‌توان روی کمک مشاوران قالیباف حساب باز کرد چرا که برخی از همین افراد در سال‌های اخیر خود جز کسانی بودند که بیشترین واکنش‌های احساسی را به مسائل داشته اند. از سوی دیگر برخی که در سال‌های اخیر جزو ستایش قالیباف عملکرد دیگری از آنها دیده نشده اساسا محل تردید است که چگونه می‌خواهند رئیس مجلس را مورد مشاوره قرار دهند! از سوی دیگر یک موضوع مهم که مورد غفلت واقع شده این است که رئیس مجلس براساس قانون در جایگاهی نیست که قرار باشد تصمیم انفرادی داشته باشد! در واقع مشاور برای مدیران و مسئولانی است که باید در موضوعاتی به تنهایی تصمیم بگیرند و حاصل تصمیم فردی آنها به یک اقدام منجر خواهد شد. اما رئیس مجلس در چنین جایگاهی نیست. او برای اداره مجلس انتخاب شده و همچون سایر نمایندگان از یک حق رای برخوردار است! بنابراین اگر رئیس مجلس برای همان یک رای و تصمیم خود نیز به مشاور نیاز دارد باید همه 290 نماینده نیز به همین میزان مشاور منصوب کنند و در نتیجه از یک مجلس مثلا پنج مجلس مشاوران نیز بیرون می‌زند! شکی نیست که مجلس باید از نظر کارشناسی متخصصان استفاده کند اما نه در قالب حکم‌های مشاوره بلکه می‌تواند در قالب کارگروه‌های موردی با توجه به موضوعات خاصی که مجلس با آن روبه رو می‌شود از توان سایر متخصصان استفاده شود. بنابراین انتصاب این میزان از مشاوران از سوی رئیس مجلس را فارغ از اینکه این رئیس اکنون قالیباف است یا در گذشته لاریجانی بوده باید در راستای عرض ارادت به نزدیکان قلمداد کرد نه کمک به کارایی بیشتر!