روزنو-ماه گذشته، دوره تازه پارلمان در ایران آغاز به کار کرد. در این دوره اکثریت کرسی های مجلس از آن تندروها شده است. آنان به لطف پایین ترین نرخ مشارکت مردمی در انتخابات از زمان پیروزی انقلاب ۱۹۷۹ میلادی به این سو توانستند به مجلس راه یابند. محافظه کاران حتی در تهران پایتخت ایران نیز صدرنشین شدند و در مقابل، میانه روها تنها توانستند ۹۵ هزار رای را در پایتخت با جمعیت ۱۳ میلیون نفری از آن خود سازند‌. پرسش اساسی این است: چرا میانه روها و اصلاح طلبان در ایران حمایت افکار عمومی را از دست داده اند و این موضوع چه معنایی برای سیاست خارجی ایران خواهد داشت؟

به گزارش سایت روزنو،اندیشکده "بروکینگز" در گزارشی با مهم دانستن عوامل داخلی در تضعیف موضع میانه روها در ایران می نویسد:"عمدتا گفته می شود که علت اصلی افول محبوبیت میانه روها فشار امریکا بر دولت روحانی به خصوص از طریق کارزار فشار حداکثری او بوده است و آن کارزار را هدیه ای برای تندروهای ایران قلمداد می کنند.

در این رویکرد احیای تحریم ها به عنوان بهانه ای قلمداد می شود که تندروهای ایران منتظر آن بودند و با خط مشی ترامپ چنین نتیجه ای اجتناب ناپذیر بود. هم چنین، در این تحلیل اشاره می شود که تداوم فشارهای امریکا است که امکان پیروزی نامزدی اصلاح طلب در انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۲۱ ایران را ناممکن می سازد.

در این تحلیل نقش عوامل و تحولات داخلی ایران نادیده گرفته شده و بیش از اندازه بر روی اهمیت اقدامات واشنگتن و نتیجه آن در ایران تاکید می شود‌. این در حالی است که واقعیت آن است که عوامل داخلی بیش ترین تاثیر را بر روی تضعیف موقعیت اصلاح طلبان و میانه روها داشته اند".

این اندیشکده در ادامه می افزاید:"نسبت دادن تضعیف موضع میانه روها در ایران تنها به سیاست فشار ترامپ امری ساده انگارانه است. این نادیده گرفتن تاثیر عوامل داخلی است. نخستین عامل داخلی آن است که ده ماه پیش از خروج امریکا از برجام با فرمان ترامپ، روحانی دومین کابینه خود را مطابق میل محافظه کاران تشکیل داد.

او در تحقق وعده های انتخاباتی خود به رای دهندگانی که از وی حمایت کرده بودند ناکام ماند‌. او انتصاب دست کم یک زن برای پست وزارت را وعده داده بود در حالی که به این وعده عمل نکرد. از سوی دیگر، در جریان اعتراضات دی ماه در سال ۲۰۱۸ میلادی که نزدیک به صد شهر و روستا را در ایران درگیر کرده بود و در واقع پنج ماه پیش از تشدید تحریم ها رخ داد به نقطه عطفی در دیدگاه ایرانیان نسبت به جناح میانه رو تبدیل شد.

در ابتدا انگیزه اعتراضات اجتماعی و اقتصادی بود اما به سرعت خواسته ها فراتر رفتند. اکثر اصلاح طلبان معترضان به خیابان آمده را محکوم کردند. موضع اصلاح طلبان بسیاری را شوکه کرد. "حمیدرضا جلایی پور" فعال شناخته شده اصلاح طلب معترضان را "کرکس" خواند البته مدتی بعد انتساب چنین اظهارنظری را به خود تکذیب کرد.

"عباس عبدی" یکی دیگر از اصلاح طلبان، اعتراضات را به "تحریک از جانب کشورهای مرتجع منطقه" نسبت داد و معترضان را "آشوب طلب" خواند و خواستار پاسخ قاطع و شدید نهادهای مربوطه به معترضان شد. علاوه بر آن، مجمع روحانیون مبارز نزدیک به رئیس جمهوری دولت اصلاحات در بیانیه خود از برخی از معترضان تحت عنوان "فرصت طلبان آشوب طلب" یاد کرد که از دید آن مجمع می خواستند از وضعیت ایجاد شده سوء استفاده کرده و باعث ایجاد ناامنی شوند‌.

این مجمع معترضان را متهم به "پیروی از نیات دشمنان" کرده بود. این واکنش ها باعث رویگردانی بسیاری از مردم از میانه روها شد‌ند. "صادق زیباکلام" استاد علوم سیاسی معتقد است که اصلاح طلبان بازندگان بزرگ اعتراضات بودند. او گفت که اصلاح طلبان در ۲۲ سال گذشته استراتژی ای نداشتند و اصلاحات مرده است.

در واقع، علیرغم شعار اصلاح طلبان در حمایت از تقویت بنیان های جامعه مدنی بسیاری مواضع آنان را در قبال اعتراضات دی ماه مشابه موضع تندروها دانستند. در واقع، به نظر می رسد اصلاح طلبان که پیش تر طعم قدرت را چشیده بودند در برهه هایی به سوی سنت محافظه کاری تغییر جهت داده اند. "محمدرضا خاتمی" برادر رییس دولت اصلاحات گفته بود که اصلاح طلبان "سوپاپ اطمینان نظام" هستند. در نتیجه، به نظر می رسد رویدادهای داخلی و واکنش میانه روها عواملی تاثیرگذارتر از فشار امریکا بر ضعف موضع آنان بوده اند. ضعف عملکرد آنان در دوره اصلاحات و دولت روحانی باعث کاهش محبوبیت آنان شده است. مهم تر آن که آنان نتوانستند وعده های سیاسی و اقتصادی داده شده را تحقق بخشند".

این اندیشکده در ادامه با بررسی این موضوع که قدرت گیری تندروها در مجلس چه تاثیری بر سیاست خارجی ایران خواهد داشت می افزاید:"برخی می گویند تضعیف موضع میانه روها باعث وسوسه شدن تندروها به تشدید تنش با امریکا و رویکرد تقابل جویانه در برابر آن کشور در عرصه دریایی یا هوایی خواهد شد.

با این حال، واقعیت آن است که موارد زیادی وجود دارند که نشان می دهند علیرغم اختلافات میان جناحی درون ایران اصل فایده گرایی در هدف گذاری سیاست خارجی در ایران اصلی است که بر سایر اصول تقدم دارد. برای مثال، حتی انتقاد منتقدان تندرو علیه عملکرد دولت روحانی این است که چرا دولت او در جریان انعقاد برجام امتیاز بیش تری از طرفین امضا کننده توافق هسته ای دریافت نکرد.

نباید فراموش کنیم که گفت و گوهای پشت پرده ایران و امریکا در عمان در نوامبر ۲۰۱۱ میلادی آغاز شد زمانی که تندروها سکان ریاست جمهوری و مجلس را به صورت همزمان در دست گرفته بودند. ‌ نکته دیگر آن که سیاستگذاری های کلان در عرصه سیاست خارجی ایران در حوزه اختیارات رییس جمهوری نیستند.

در این میان، جناح های سیاسی تعیین کننده سیاست خارجی ایران نیستند. خط مشی کلی ایران مقابله با امریکا به عنوان ابر قدرت در نظام جهانی فعلی است اما زمانی که شرایط اقتضا کند ایران از خود نرمش نشان می دهد همانند موضعی که به حصول برجام کمک کرد‌.

این تغییر موضع ارتباطی به نفوذ میانه روها و اصلاح طلبان ندارد. در واقع، میانه روها برای حفظ اعتبار بین المللی ایران نقش حافظان استراتژی امنیت ملی و کاهش دهندگان فشار و تهدید وارد بر ایران از طریق مذاکره را ایفا می کنند. در نتیجه، تاکید بیش از اندازه بر نقش ترامپ و تحریم ها در تضعیف موقعیت داخلی میانه روها در ایران به معنای نادیده گرفتن سازوکار تحولات درونی و بازی سیاسی داخلی در آن کشور است".