یک اختلاف فقهی میان مراجع تقلید باعث شد تا دوباره بحث رویت هلال ماه با چشم مسلح یا غیر مسلح باز شود. دفتر مقام معظم رهبری در اطلاعیه‌ای در شنبه‌شب اعلام کرد که روز یکشنبه ۴ خرداد ۱۳۹۹ روز اول شوال‌المکرم و عید سعید فطر است. اما برخی مراجع تقلید برای اعلام روز عید تا یکشنبه صبح صبر کردند و برخی هم اعلام کردند که هنوز رویت هلال ماه با چشم غیر مسلح برای آنان اثبات نشده و روز یکشنبه را روز آخر ماه رمضان دانستند.
به گزارش روز نو :دفتر مقام معظم رهبری در اطلاعیه‌ای روز شنبه‌شب اعلام کرد که به اطلاع عموم مردم شریف ایران می‌رساند، بر اساس گزارش‌های متعدد رسیده از راصدان کاردان و مورد اطمینان، رؤیت هلال ماه شوال‌المکرم در غروب شنبه ۳ خرداد ۱۳۹۹ مطابق با ۲۹رمضان‌المبارک ۱۴۴۱ هجری قمری برای رهبر معظم انقلاب اسلامی حضرت آیت‌الله خامنه‌ای (مدظله العالی) محرز شده است، بنابراین یکشنبه ۴ خرداد عید سعید فطر خواهد بود.
بعد از این آیت‌الله مکارم شیرازی از دیگر مراجع تقلید هم یکشنبه را عید فطر اعلام کردند، اما اعلام روز عید از سوی او هم به روز یکشنبه موکول شد. دفتر آیت‌الله وحید خراسانی نیز صبح روز یکشنبه اعلام کرد که «رویت هلال ماه شوال تا الان برای ایشان ثابت شده است و امروز یکشنبه عید است.» اعلام رویت هلال ماه شوال از سوی دفتر آیت‌الله روحانی نیز تا ساعت ۹ صبح روز یکشنبه طول کشید و سپس از سوی او روز یکشنبه هم عید اعلام شد.
جدای از این سه مرجع تقلید، آیات نوری همدانی و علوی گرگانی نیز اعلام کردند با اثبات رویت هلال، روز یکشنبه چهارم خرداد، اول ماه شوال و عید فطر است.
علت اعلام عید در روز دوشنبه
بعد از این که مردم اطلاعیه دفتر مقام معظم رهبری را از رسانه‌ها درباره عید بودن روز یکشنبه شنیده بودند، برخی دیگر از مراجع که هنوز رویت هلال ماه بر آنان محرز نشده بود اطلاعیه‌ای صادر کردند. همان شنبه شب دفتر آیت‌الله العظمی جوادی آملی با صدور اطلاعیه‌ای اعلام کرد که با توجه به اینکه رویت هلال ماه شوال در روز شنبه با چشم غیر مسلح نزد آیت‌الله العظمی جوادی آملی ثابت نگردید، بنابراین یکشنبه سی‌ام ماه مبارک رمضان و دوشنبه ۵ خرداد اول ماه شوال و عید سعید فطر خواهد بود.
در توضیح علت این اختلاف بیان شد که آیت‌الله جوادی آملی در معیار تحقق اول ماه قمری در توضیح المسائل خود گفته: معیار اول ماه قمری آن است که ۱. فاصله و نسبت ماه و آفتاب، ۲. [فاصله و نسبت] ماه و زمین و ۳. مجموع دو نسبت یاد شده به قدری باشد که رؤیت ماه به صورت عادی امکان‌پذیر باشد.آنچه طریق ثبوت اول ماه است امکان دیدن با چشم غیر مسلح است و آنچه موضوع اصیل [اول ماه] است تحقق نسبت‌های سه‌گانه است.
دفتر حضرت آیت‌الله سبحانی نیز علت این اختلاف فقهی را همین موضوع رویت با چشم غیر مسلح اعلام کرد و افزود: مبنای رویت هلال برای این مرجع تقلید شیعیان، با چشم عادی و غیرمسلح است و تا این لحظه در هیچ نقطه‌ای از کشور، رویت هلال ماه برای ایشان ثابت نگردیده است.
دفتر حضرت آیت‌الله العظمی صافی گلپایگانی نیز به همین شیوه در اطلاعیه‌ای آورد: به اطلاع مومنین خداجوی می‌رساند که رؤیت هلال ماه در شامگاه شنبه سوم خرداد برای حضرت آیت‌الله العظمی صافی ثابت نگردیده است.
اما دفتر آیت‌الله شبیری زنجانی درباره یکشنبه نبودن عید بیشتر توضیح داد و اعلام کرد: از نظر حضرت‌ آیت‌الله شبیری زنجانی ملاک برای اثبات شروع ماه قمری، دیده شدن ماه با چشم عادی است.بنابر این اگر برای هر کدام از مقلدین، قابلیت رؤیت هلال ماه با چشم عادی، آن هم برای منطقه مکلف و ارتفاعات نزدیک و طبق گزارش‌های قابل اعتماد ثابت شود، عید فطر برای آنها ثابت شده است و کسانی که برایشان ثابت نشود فردا را باید روزه بگیرند. همچنین اندازه هلال ماه و بزرگی آن هنگام غروب فردا شرعا اثبات نمی‌کند که آن روز، اول ماه بوده است. آیت‌الله صانعی نیز دوشنبه را عید فطر اعلام کرد.
در این بین روز گذشته عضو ستاد استهلال دفتر رهبر معظم انقلاب درباره وجود این اختلاف بیشتر توضیح داد و تاکید کرد که جنس این اختلاف نظر صرفا فقهی است و مبنایی سیاسی ندارد و از قدیم هم بوده و مردم نیز باید به نظر مراجع تقلید خود عمل کنند.
حجت‌الاسلام علیرضا موحدنژاد در یک گفت‌وگوی خبری افزود: «گروه‌هایی که برای استهلال اعزام شده‌اند، به شکل استانی عمل کردند و این گروه‌ها از تهران اعزام نشدند و این رویه از طریق ستادهای استانی برنامه‌ریزی شده است.»
وی افزود:«این یکصد گروه در مکان‌هایی که باید مستقر شوند قرار می‌گیرند و این برنامه برای بیشتر استان‌ها انجام شد، فقط در یکی دو استان شاید این کار انجام نشد و در همه استان‌ها کار رویت هلال ماه شوال انجام شد. در برخی استان‌ها غبار و ابر وجود داشت، اما طبق آخرین اخباری که در شب گذشته (شنبه شب) داشتیم، از این تعداد حدود ۱۰ گروه توانسته بودند هلال را مشاهده کنند.» موحدنژاد در پاسخ به این سوال که چرا شاهد بروز اختلاف در اعلام رویت هلال ماه هستیم، گفت:«بحث اعلام مشاهده هلال ماه و روز عید باز می‌گردد به اختلافات فقهی و شاید در بین مردم این تصور به‌وجود آید که این مسایل سیاسی است.» وی ضمن تکذیب وجود اختلافات سیاسی تصریح کرد:«برخی فقها رویت با ابزار را معتبر می‌دانند و برخی این رویه را معتبر نمی‌دانند، ‌برخی رویت در همان منطقه را لازم می‌دانند و برخی حتی رویت هلال در دور دست یعنی سه چهار هزار کیلومتر آن‌طرف‌تر را هم قبول دارند و این اختلافات جدید نیست و در قدیم هم بوده است.» عضو ستاد استهلال دفتر رهبر معظم انقلاب افزود:«از قدیم هم این اختلافات فقهی وجود داشته، اما اکنون با توجه به گستره ارتباطات و خبررسانی، مردم بیشتر مطلع می‌شوند.»
وی تاکید کرد:«مردم می‌توانند با توجه به احکام مراجع تقلید خود که هلال آیا دیده شده و یا در کجا رویت شده به این موضوع عمل کنند.»
طبق گزارش استهلال ماه شوال ۱۴۴۱ که پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر مقام معظم رهبری آن را منتشر کرد، غروب روز شنبه در مناطقی از استان‌های تهران، فارس، اصفهان، بوشهر، البرز، یزد و کرمان که هوا صاف بوده، هلال با چشم مسلح رؤیت شـده و در برخی استان‌ها هم هوا غبار آلود بوده و هلال رؤیت نشـده است.
موضوع رویت هلال ماه با چشم مسلح یا غیر مسلح از سال‌ها پیش محل اختلاف نظر فقهی بوده است. پیش از این نیز مرحوم آیت‌الله ‌هاشمی رفسنجانی در یک همایشی با عنوان رویت هلال ماه شوال در باره این اختلاف فقهی سخنرانی و یک راهکار ارائه کرده بود. او گفته بود که علمای دین بپذیرند که محاسبات علمی می‌تواند نقش رویت را ایفا کند و این کار سختی نیست و از لحاظ مبنا و منطق با محاسبات علمی می‌تواند دقیق‌تر باشد و نقطه احتمال خلاف و اشتباه را نفی کنند. اما محاسبات علمی این‌گونه نیست. بخصوص فعلاً که از کامپیوترهای بسیار توسعه یافته استفاده می‌نمایید. وقتی که شما نرم‌افزاری را به‌کار می‌گیرید و محاسبات و مبانی را به آن می‌دهید، یک ذره اختلاف در آن نخواهد بود و واقعاً دقیق در می‌آید. امیدوارم به روزی برسیم که محاسبات علمی به جای رؤیت بین فقها قبول شود. بنده فکر می‌کنم که شما موفق شدید و کار شما تمام شده است و باید کار دیگری کنید و به شما اطمینان می‌دهیم که این کار حوصله می‌برد، ولی کار سختی نیست. به‌خاطر اطلاعی که از مبانی فقهی دارم، فکر می‌کنم فقه اسلام که دین خاتم است و برای تا قیامت آمده و از این به بعد دیگر پیغمبری نداریم، جواب می‌دهد.