نعمت احمدی: سوءمدیریت و دولت پنهان عامل ناکارآمدی دولت روحانی بوده است ناکارآمدی دولت باعث شده عدهای این روزها به طنز بگویند کلید روحانی زنگ زده است! محسن آرمین: عملکرد دولت روحانی، اصلاحطلبان را نزد افکار عمومی بیاعتبار کرده است ضعف مدیریت دولت، اشتباهات و خطاها و عدم ایستادگی بر اصول خود از علل ناکارآمدی دولت است
به گزارش روز نو:: سه سال پیش در چنین روزی (29 اردیبهشت 1396) انتخابات ریاست جمهوری دوازدهم برگزار شد و حسن روحانی با 24 میلیون رای در این انتخابات به پیروزی رسید. البته پیروزی روحانی در انتخابات ریاست جمهوری 96 چندان دور از ذهن نبود؛ زیرا سنت دو دورهای بودن روسای جمهور در ایران ایجاب میکرد تا او بهعنوان برنده انتخابات 96 مطرحشده و گزینه اصلی پیروزی در این انتخابات به شمار بیاید. اما حضور رقبای اصولگرا در برابر او، بهویژه سید ابراهیم رئیسی که حمایت محمدباقر قالیباف را هم کنار خود داشت، باعث شده بود تا منتقدان به شکست روحانی امیدوار شوند. البته این امید چندان طولانی نشد چون حسن روحانی سرانجام توانست با کسب ۵7 درصد آرا پیروز انتخابات شود. در این میان جای تردید وجود ندارد که حسن روحانی در هر دو انتخابات 92 و 96 با حمایت قاطع اصلاحطلبان توانست به پیروزی در انتخابات دست یابد؛ بااینحال برخی از چهرههای اصلاحطلب معتقدند که روحانی نتوانسته انتظاراتی که اصلاحطلبان از او داشتند را برآورده کند و همین موضوع به جایگاه سیاسی جبهه اصلاحات در میان مردم آسیبزده است؛ بهگونهای که نارضایتی مردم از عملکرد دولت در کنار عملکرد غیرقابلقبول منتخبان فهرست امید در مجلس دهم و شوراهای دوره پنجم موجب شد تا بخش غالب مردم که در انتخابات قبلی عمدتاً به اصلاحطلبان رأی میدادند، این بار از صندوق رأی ناامید شوند و در انتخابات مجلس یازدهم بهطور کمرنگ حضور یابند؛ تا جایی که پایینترین میزان مشارکت در طول چهل سال گذشته در انتخابات رقم خورد. اکنون در فاصله یک سال مانده تا انتخابات ریاست جمهوری 1400 نگاهها به حسن روحانی و دولت تدبیر و امید است تا مشخص شود آیا این دولت که با رأی قاطع مردم بر سرکار آمده، خواهد توانست از پس مشکلات و چالشهای پرشماری که بر سر راهش قرار دارد برآید و به وعدههایی که به مردم داده جامه عمل بپوشاند و امیدی که در دل های مردم آفریده بود را حفظ و احیا کند یا خیر. گزارش پیش رو به این موضوع میپردازد.
پس از برگزاری انتخابات و تشکیل دولت دوازدهم، اتفاقاتی در زمینههای سیاسی و اقتصادی کشور رخ داد که باعث شد چند ماه بعد، برخی هواداران روحانی از انتخاب او اظهار پشیمانی کنند. برخی حامیان روحانی انتظار داشتند که او زمینه رفع حصر کاندیداهای معترض انتخابات 88 را فراهم بیاورد که این خواسته آنها باوجود وعدههای دولتمردان بهجایی نرسید و تنها بهتازگی گفته شد که یکی از محصورین امکان خروج از حصر پیدا کرده که او خروج خود را منوط به همراهی همسرش عنوان کرده است. از دیگر وعدههای انتخاباتی روحانی و جهانگیری در انتخابات، ثبات اقتصادی بود. حامیان دولت مدعی بودند که درصورتیکه رقیب آنها به پیروزی برسد، حال اقتصاد دوباره بد میشود. بااینحال حتی باوجود پیروزی روحانی، وضعیت اقتصادی ناگهان دچار مشکل شد و دلار 3800تومانی همین روزها در کانال 17 هزار تومانی خریدوفروش میشود و سکه هم هفت میلیون را رد کرده است. ضمن آنکه گرانی و بیکاری، دومرتبه موجب بروز اعتراضات مردمی در دیماه 96 و آبان ماه 98 شده است که هزینههای بسیار برای کشور در پی داشت. البته به اعتقاد برخی از صاحبنظران و حتی خود دولتمردان، دلیل اصلی مشکلات اقتصادی، خروج آمریکا از برجام و پسلرزههای سیاسی و اقتصادی بازگشت تحریمها بوده است. حتی با اینکه اروپا وعده داده است که توافق هستهای را نگه میدارد اما رفتار دونالد ترامپ با برجام به بازار ایران و بهویژه به اقتصاد دولت حسن روحانی ضربه زده و هنوز برای مقابله با این اتفاق اقدام خاصی صورت نگرفته است. حسن روحانی در مناظرههای اقتصادی سال پیش از آزادی شبکههای اجتماعی دفاع میکرد. بااینوجود در دولت وی، تلگرام فیلتر شد. روحانی سعی کرد نشان دهد که مخالف فیلترینگ است اما در عمل، دولت او با این نقد مواجه شد که در برابر سیاستهای محدودیتزا، بهطور مؤثر عمل نمیکند.
دولت پنهان
در همین ارتباط به سراغ یک کارشناس رفتیم تا نظر او را جویا شویم. دکتر نعمت احمدی، حقوقدان در گفتوگو با ستاره صبح درباره دلایل نارضایتی مردم از عملکرد دولت تدبیر و امید و فروکاسته شدن از امید مردم در انتخابات سه سال قبل میگوید: «بین انتخابات 92 تا 96 که هر دو منجر به پیروزی حسن روحانی شد، فاصله زیادی وجود دارد؛ چراکه اگر در انتخابات دوم اعتراضی وارد میشد و نتایج چند صندوق ابطال میشد، اختلاف چند هزار رأی روحانی بهگونهای بود که انتخابات به دور دوم کشیده میشد. بااینحال آنچه امروز اهمیت دارد، عملکرد فعلی دولت است. اصولاً اکثر دولتها در دور دوم فعالیت خود متأسفانه انگیزههای لازم را ندارند و حسن روحانی هم از این قاعده مستثنا نیست. نکته مهمی که اکنون با آن روبهرو هستیم این است که طی سالها و دورههای گذشته، دولت پنهان بسیار قوی شده است. ما اکنون دولت پنهانی در کشور داریم که بسیار قویتر از دولت آشکار بر سرکار است. به باور من دولت نتوانسته است طی این مدت آن برنامههایی که داشته است را پیاده کند. برای نمونه در نظر بگیرید وقتی لایحه یا طرحی در مجلس ارائه میشود، باید در مجمع تشخیص مصلحت نظام تأیید شود و اگر با قوانین بالادستی تطبیق داده شد، آنوقت اجازه طرح پیدا میکند. روحانی حتی نتوانست در لایحه بودجه، به آن شیوهای که مدنظر خودش بود بودجه را تنظیم کند و درنتیجه بودجهای تنظیم شد که دیگران میخواستند. یعنی عملاً دولت پنهان بر وضعیت اداره کشور حاکم است و لذا روحانی در شرایط موجود، اگرچه به باور من انگیزه لازم برای مدیریت امور کشور را ندارد، مغلوب قدرت دولت پنهان شده است. در واقع دولت پنهان عامل ناکارآمدی دولت روحانی است.»
مشکلات خارجی
دکتر نعمت احمدی در ادامه سخنان خود به چند عامل دیگر در عدم توفیق دولت روحانی هم اشاره میکند و میگوید: «علاوه بر دولت پنهان که در کنار برنامههای دولت روحانی، برنامههای خاص خود را پیش برد، چند عامل دیگر را نیز میتوان نام برد. برای مثال وقتی برجام که همه قدرت و توان و در واقع کلید روحانی در روابط خارجی بود، به ناگهان بر هم خورد و در کنار آن برنامههای موشکی شکل گرفت که ما را با جامعه جهانی درگیر کرد. بههرحال در خارج از مرزها دولت ترامپ در ایالاتمتحده روی کار آمد و ترامپ از برجام خارج شد. درنتیجه همه امتیازاتی که قبل از برجام داشتیم در آن قطعنامههای برجامی طاق زدیم، اما اکنون عملاً همه آن تحریمها برگشته است؛ البته درست است که اکنون تحریمهای اتحادیه اروپا و سازمان ملل را نداریم، اما تحریمهای آمریکا بهقدری فراگیر شدهاند که سایر عوامل تقریباً بیاثر شده است. اکنون وضع پیشآمده موجب شده که دولت روحانی در عرصه داخلی با موازی کاری دولت پنهان روبروست که زورش هم به آن نمیرسد؛ در عرصه بینالمللی هم با دولت ترامپ روبروست که شرایط را بهشدت برای کشور دشوار کرده بهگونهای که حتی هواپیماهای ایرانی هم امکان پرواز ندارند و بنا به گزارش رویترز، ایران حدود 70 هزار بشکه نفت در روز میفروشد. حتماً به خاطر دارید کشتی نفتکشی که از ایران برای سوریه نفت میبرد، با چه مسائلی در طی این راه مواجه شد و چه هزینههایی برای کشور در پی داشت؛ یا همین کشتی نفتکشی که این روزها برای ونزوئلا بنزین میبرد و درگیری شدیدی بین ما و آمریکا به وجود آورده است. بههرحال دولت روحانی فقط سوء مدیریت نداشت؛ اما عوامل داخلی و خارجی دستبهدست هم دادند تا ناتوان شود. درنتیجه امید مردم به دلیل ناکارآمدی دولت تبدیل به ناامیدی شد؛ بهگونهای که این روزها به طنز میگویند کلید روحانی زنگ زده است!»
عملکرد دولت روحانی
محسن آرمین، سیاستمدار اصلاحطلب و پژوهشگر دینی هم معتقد است: «عملکرد دولت روحانی، اصلاحطلبان را در برابر افکار عمومی بیاعتبار کرده است.» این نماینده پیشین مجلس در گفتوگو با اعتمادآنلاین در خصوص اینکه گفته میشود اصلاحطلبان چوب دولت روحانی را خوردند، میگوید: «این حرف هم صحیح است و هم غلط. صحیح است به خاطر اینکه تصمیمات و موضعگیریها و خطاهای دولت روحانی بههرحال بهپای اصلاحطلبان هم نوشته میشود. بههرحال اصلاحطلبان در هر دو دوره انتخابات ریاستجمهوری گذشته بیقیدوشرط از آقای روحانی حمایت کرده بودند. مضافاً به اینکه هم جریان اقتدارگرای حاکم با تمام قدرت تبلیغاتی و سیاسی خود و هم جریان برانداز و مخالف نظام با تمام توان و به پشتوانه رسانهها و شبکههای تلویزیونی ماهوارهای در تلاشی سازمانیافته کوشیدند اصلاحطلبان را در برابر افکار عمومی مسئول تمام ضعفها و خطاهای دولت روحانی معرفی کنند. این تحلیل همچنین غلط است؛ چون حمایت اصلاحطلبان از آقای روحانی در انتخابات ریاستجمهوری موضعگیری سیاسی خطایی نبود. آقای روحانی کاندیدای اصلاحطلبان نبود، اما تنها کاندیدای متفاوت در میان کاندیداهایی بود که همگی میتوانستند در صورت پیروزی، جریان اقتدارگرا را نمایندگی کنند و مجری دیدگاهها و سیاستهای اقتدارگرایان حاکم باشند. از سوی دیگر اصلاحطلبان پس از یک دهه سرکوب همهجانبه تبلیغاتی، سیاسی و...، در شرایطی که دستگاههای تبلیغاتی مرگ اصلاحات را اعلام میکردند، آمده بودند تا بهرغم محروم بودن از کاندیدای اختصاصی ثابت کنند هنوز زنده و از پشتوانه اجتماعی عظیمی برخوردار هستند، بهطوریکه میتوانند با یک «تَکرار میکنم» همه مهندسیهای از پیش طراحیشده را با شکست مواجه کرده و حضور خود را بهمثابه یک نیروی تأثیرگذار و تعیینکننده سیاسی ثابت کنند. بنابراین بهویژه حضور در انتخابات سال 92 برای اصلاحطلبان یک ضرورت حیاتی بود. عدم حضور در آن مقطع میتوانست به مرگ این جریان بینجامد. در سال 96 شرایطِ بعد از توافقنامه برجام بود و جامعه به نتایج این دستاورد بزرگ کاملاً امیدوار بود. در آن شرایط اگر اصلاحطلبان مجدداً از آقای روحانی حمایت نمیکردند، امروز همانهایی که اصلاحطلبان را به خاطر حمایت از روحانی موردانتقاد قرار میدهند، آنها را مسئول اصلی شکست برجام معرفی میکردند که با عدمحمایت از روحانی موجب شکست و بینتیجه ماندن برجام شدند. من البته فکر میکنم دولت روحانی مسئول اصلی وضعیت نامساعد موجود در عرصههای سیاسی، اقتصادی و سیاست خارجی نیست. درعینحال معتقدم ضعف کادر مدیریت دولت و اشتباهات و خطاها و عدم ایستادگی اصولی بر مواضع بهگونهای است که اصلاحطلبان را در حمایت از دولت آقای روحانی در برابر افکار عمومی خلع سلاح کرده است.»