پایگاه خبری میدل ایست‌ای به نقل از منابعی که آنها را آگاه خوانده و نامشان را فاش نکرده، مدعی شد که اولین تماس تلفنی که مصطفی الکاظمی نخست‎وزیر جدید عراق پس از انتخاب شدنش دریافت کرد از محمد بن سلمان ولیعهد عربستان سعودی بوده است و بن سلمان از الکاظمی خواسته است میانجی‌گری میان ایران و عربستان سعودی را آغاز کند. میدل ایست‌ای در ادامه نوشت:«اگرچه بن‌سلمان، الکاظمی را از هر کاندیدای دیگری به خودنزدیک‌تر خواهد دانست، از سرگیری مذاکرات میان واشنگتن و تهران نیز از نظر راهبردی خبر خوبی برای عربستان سعودی نیست.

به گزارش روز نو :این پایگاه خبری همچنین مطرح کرد که عربستان سعودی به خاطر خروح سامانه‌های دفاع موشکی آمریکا از عربستان تحت فشار جدیدی قرار گرفته تا محاصره اقتصادی سه‌ساله قطر را به پایان برساند. تا آن‌جا که امیر کویت هیئتی را برای آغاز دوباره میانجیگری به قطر فرستاده است.» رقابت میان ایران و عربستان سابقه‌ای طولانی دارد، پیش از انقلاب سال 57 نیز این موضوع بین تهران و ریاض وجود داشته، دو کشور از ظرفیت‌ها و منابع لازم برای دستیابی به هژمونی منطقه‌ای برخودار هستند و این شرایط همیشه بر نوع رابطه آنها اثرگذار بوده است. البته در هر دوه‌ای میزان رقابت متفاوت بوده و گاه به تنش کشیده شده است. به طور کلی عربستان بعد از پیروزی انقلاب در ایران نگران اثرات آن بر مردم خود و ایجاد خیزش‌هایی در کشورش شد. تشکیل شورای همکاری خلیج فارس با 5 کشور عرب دیگر منطقه یکی از اقداماتی بود که ریاض برای ایجاد بازدارندگی انجام داد. با این حال سعودی‌ها در طول این سال‌ها تلاش کردند مشی محافظه‌کارانه را نسبت به ایران پیش بگیرند. اما تحولات بهار عربی و همچنین به قدرت رسیدن ملک سلمان در سال 2015 شرایط جدیدی را بر رابطه ایران و عربستان حاکم کرده است که می‌توان گفت بالاترین تنش در میان دو کشور از زمان تشکیل عربستان سعودی در سال 1932 است. به طور کلی سیاست خارجی عربستان در این سال‌های اخیر تنش‌های مختلفی را تجربه کرده است.
> بحران‌های سعودی در پنج سال
عربستان سعودی طی پنج سال گذشته در دوره حاکمیت جدید خود بحران‌های متعدد بین‌المللی را تجربه کرده که عمده آنها در نتیجه سیاست‌گذاری‌های غلط مقامات این کشور اتفاق افتاده است. تعدادی از این بحران‌ها عبارتند از: مداخله نظامی در یمن در سال 2015 که باعث فرسایش توان نظامی و بودجه مالی عربستان سعودی شده و بحران انسانی را در این کشور پدید آورده که افزایش تنفر عمومی از عربستان در میان افکار عمومی دنیا را به دنبال داشته است.
اعدام شیخ نمر باقر النمر روحانی شیعه عربستان در ژانویه سال 2006 که فراتر از یک اقدام داخلی بود و باعث ایجاد دردسرها و درگیری‌های منطقه‌ای برای عربستان شد و دروغ‌پردازی‌های سعودی‌ها در خصوص رعایت قوانین حقوق بشر بین‌المللی را برملا کرد. این اتفاق یکی از زمینه‌های قطع مناسبات دیپلماتیک میان عربستان و ایران شد.
بحران عربستان سعودی با قطر در ژوئن سال 2017 به قطع مناسبات ریاض با دوحه منجر شد، این اتفاق گرچه قطر به عنوان رقیب سنتی عربستان سعودی را به دردسر انداخت، اما هزینه‌های زیادی برای عربستان و متحدان این کشور ایجاد کرد که از جمله آنها قطع مناسبات زمینی و هوایی آنها با قطر بود. این بحران در ادامه به بستری برای مداخله بیشتر آمریکا در منطقه و فروش تسلیحات نظامی به دو طرف مناقشه تبدیل شد. بازداشت و اجبار سعد حریری نخست وزیر لبنان که در نوامبر سال 2017 و در جریان سفر به ریاض انجام شد و در نهایت حریری یک ماه بعد در نتیجه فشارهای بین‌المللی آزاد شده و استعفای خود را پس گرفت. بحران دیپلماتیک با کانادا که در نتیجه انتقاد مقامات اتاوا از وضعیت حقوق بشر در عربستان سعودی ایجاد شد و در نهایت به اخراج سفیر کانادا و تعلیق پروازهای هوایی عربستان و خروج دانشجویان سعودی مقیم کانادا منجر شد. کشته شدن جمال خاشقجی روزنامه نگار منتقد عربستان در کنسولگری این کشور در ترکیه که اکتبر سال گذشته صورت گرفته و علاوه بر تخریب وجهه عربستان، خسارت‌های اقتصادی بالغ بر صدها میلیون دلار به این کشور وارد کرد که در نتیجه خروج سرمایه‌گذاری‌های بین المللی از عربستان و تحریم‌های مختلف اعمال شده ضد این کشور بود. این در حالی است که یکی از اهداف راهبردی چشم انداز 2030 محمد بن سلمان، افزایش سرمایه‌گذاری‌های خارجی در این کشور تعریف شده بود.
محمد بن سلمان جوان که سودای پادشاهی دارد و در این زمینه شاید بسیاری از روال‌های عادی در درون سیستم پادشاهی سعودی را هم زیرپا گذاشته یکی از مهمترین عوامل موثر بر شیفت پارادایمی سیاست داخلی و خارجی عربستان بوده است. در این سیاست جدید اصلاحات اجتماعی و اقتصادی در درون انجام شده و در سیاست خارجی منطقه‌ای رویکرد تهاجمی جایگزین رویکرد محافظه کارانه شده است. با این حال با توجه به آنکه جنگ یمن به عنوان مهمترین عنصر سیاست خارجی عربستان با ملک سلمان به نتیجه دلخواه نرسیده به نظر می‌رسد ریاض چندان بی‌میل نباشد که به نوعی از این سطح از تنش بکاهد. بنابراین گاه مشاهده می‌شود که اخباری از این دست که عربستان به دنبال یافتن میانجی برای تغییر روابط با ایران است شنیده می‌شود. البته سیاست‌های سعودی‌ها در این زمینه در برخی موارد متناقض است چرا که گاه مشاهده می‌شود آنها شروطی را مطرح می‌کنند که تهران آن شروط را جزو خط قرمزهای خود می‌داند و همین منجر به ادامه تنش‌ها میان دو طرف به رغم تلاش برخی کشورها برای تغییر وضعیت بوده است.
> سابقه درخواست ها
با این حال ادعای جدید میدل ایست‌ای درباره اینکه بن سلمان به دنبال این است که الکاظمی در روابط تهران و ریاض گشایشی ایجاد کند چندان جدید هم نیست و پیش از این هم چنین اخباری شنیده می‌شد. جالب آنکه در اکثر موارد نیز این پایگاه میدل ایست‌ای است که از تمایلات سعودی‌ها به میانجی گری میان دو کشور می‌گوید. از جمله در پاییز سال 98 اخباری مبنی‌بر میانجیگری دو کشور عراق و پاکستان برای ایجاد مسیری دیپلماتیک میان ایران عربستان
منتشر شده است. اگرچه ایران تاکنون بارها اعلام کرده که آماده مذاکره مستقیم با عربستان است، پس از حمله به تاسیسات نفتی آرامکو و تلاش آمریکا برای ایجاد ایران هراسی در منطقه، شاهد تنش‌های لفظی عربستان بر علیه ایران بودیم اما در این میان تعدادی از کشورهای منطقه تلاش‌هایی برای کاهش تنش و یافتن راه حل دیپلماتیک آغاز کردند. در آن زمان عادل عبدالمهدی، نخست وزیر عراق طی سفر به جده، پیشنهاد برگزاری نشست سران ایران و عربستان در بغداد را با پادشاه و ولیعهد سعودی مطرح کرد و تلاش‌های مشابهی از سوی عمران خان، نخست وزیر پاکستان صورت
گرفت. پایگاه خبری میدل ایست ‌ای به نقل از منابع آگاه مدعی شده بود که مقامات عربستان سعودی‌ در مورد انجام یک دیدار با مقامات ایرانی به عنوان اولین قدم در راستای کاهش تنش موافقت کرده‌اند. عباس الحنساوی یکی مقامات دفتر نخست وزیری عراق گفته است که عادل عبدالمهدی که در حال میانجی‌گری میان تهران و ریاض است،
هر دو طرف شروطی را برای آغاز گفت و گو مطرح کرده اند و سعودی‌ها برای انجام دیدار با ایران به عنوان اولین گام در مسیر کاهش تنش‌ها در منطقه موافقت کرده‌اند. او اضافه کرد: مقامات عراق کانال‌هایی را با هر دو طرف دارند. برادران سنی ما با سعودی‌ها در ارتباط هستند و برادران شیعه ما با ایرانی‌ها در ارتباط هستند. عمران خان، نخست‌وزیر پاکستان نیز چندی پیش اعلام کرد دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا و محمد بن‌سلمان، ولیعهد عربستان، هر دو از او خواسته‌اند تا میان آمریکا و ایران از یک سو و عربستان و ایران از سوی دیگر میانجی‌گری کند. اینکه بن سلمان از نخست‌وزیر پاکستان درخواست کرده بود تا در مسیر خود به نیویورک توقفی کوتاه در ریاض داشته باشد و از او خواسته است تا برای رفع تنش با ایران تلاش کند، پیام مهمی در خود دارد و نشان میدهد عربستان از ادامه درگیری‌ها در منطقه هراس دارد و این‌که ولیعهد پرنفوذ عربستان از عمران‌خان خواسته تا واسطه میان تهران و ریاض شود
قطعا مورد حمایت بن‌زاید، ولیعهد امارات، نیز قرار خواهد گرفت. هشتم مهر 98 ولیعهد عربستان در مورد افزایش تنش‌ها با تهران و وقوع یک درگیری نظامی احتمالی هشدار داد، اما گفت حل و فصل سیاسی و صلح‌آمیز مسائل به مراتب بهتر است. محمد بن‌سلمان در مصاحبه‌ای با برنامه ۶۰ دقیقه شبکه سی‌بی‌اس، تاکید کرد راه‌حلی سیاسی را برتری می‌دهد، چراکه وقوع یک جنگ بین دو طرف، می‌تواند به تخریب اقتصاد جهانی منجر شود. چند روز پیش محمد خواجه نماینده پارلمان لبنان با اشاره به میانجیگری‌هایی که بین عربستان و ایران مطرح شده است و سردرگمی سیاسی عربستان، ابراز امیدواری کرد که این وساطت‌ها به نتیجه برسد و گفت: ما امیدواریم میانجیگری بین عربستان و ایران به نتیجه برسد، زیرا آنچه اکنون شاهدیم فرسایش و به هدر رفتن ثروت ملت‌های عربی و اسلامی به ویژه در جنگ عربستان علیه یمن است. این در حالی است که ایران بارها اعلام کرده که حاضر است در هر سطحی با عربستان مذاکره کند. سیدعباس موسوی، سخنگوی وزارت امورخارجه ایران در آن زمان درباره میانجیگری پاکستان و عراق درباره رابطه با عربستان اظهارداشت:«ما حاضریم در هر سطحی چه با واسطه چه بدون واسطه با عربستان مذاکره کنیم.» او درباره اینکه آیا احتمال دارد در طرح نشست منطقه‌ای بغداد که از سوی برهم صالح، رئیس جمهوری عراق در نیویورک ارائه شده، دیدار سعودی - ایرانی شکل بگیرد؟ گفت: اگر چنین نشستی برگزار شود، ما حاضریم دو طرفه و یا در جمع با عربستان مذاکره کنیم. پاکستان همیشه داوطلب میانجیگری بین دو کشور بوده است. همچنین آلمان، ژاپن و عراق نیز تاکنون کشورهایی بوده اند که به عنوان میانجی خواستار مذاکره ایران و عربستان شده اند که جواب ایران مثبت بوده است.
این درحالی است که پیش از این در زمستان 98 نیز از قرار صحبت‌هایی با میانجی گری عراق در رابطه تهران و ریاض در جریان بوده است. از جمله بعد از ترور ناجوانمردانه شهید سردار سلیمانی این موضوع مطرح شده بود. به طوری که ماجد غماس نماینده مجلس اعلای اسلامی عراق در تهران درباره پیام شهید سردار سلیمانی که به بغداد برده بود می‌گوید این پیام مربوط به روابط ایران و عربستان بوده است. محمدجواد ظریف نیز در چندین مورد از آمادگی تهران برای کاهش تنش بین دو طرف و گفتگوها سخن گفته است. در مرداد 98 ظریف درباره‌ احتمال مذاکره با عربستان تاکید کرد:‌«اگر عربستان آماده باشد ما هم همواره آماده‌ایم. ما هیچ‌گاه باب گفت‌وگو با همسایگان را نبسته و نخواهیم بست.» در مهر همان سال محمدجواد ظریف وزیر خارجه ایران در گفتگو با شبکه المسیره به موضع گیری درباره تحولات منطقه پرداخت. وی افزود: ایران همواره در کنار ملت یمن قرار خواهد گرفت و ما ایمان داریم که توقف جنگ در وهله اول به ملت یمن کمک می‌کند. ظریف تاکید کرد: رایزنی‌ها با عمران خان نخست وزیر پاکستان درباره اوضاع یمن ادامه دارد. وزیر خارجه ایران گفت: تهران از هر طرحی برای کاهش تنش در منطقه استقبال می‌کند و با هر گامی برای پایان دادن به جنگ همکاری کاملی خواهد داشت. محمدجواد ظریف از آمادگی برای سفر به ریاض برای حل اختلافات اگر شرایط مهیا شود نیز خبر داد.
علاوه بر این در اواخر بهمن 98 نیز محمد جواد ظریف که برای شرکت در کنفرانس امنیتی مونیخ به آلمان سفر کرده است، در گفت و گویی با موضوع ایران با «لیز دوست» خبرنگار سرشناس بی‌بی سی در حاشیه کنفرانس برلین گفت:«بعد از شهادت سردار سلیمانی پیامی از سوی عربستان مبنی بر تمایل آنها برای گفت و گو با ایران دریافت کردیم.» وی افزود:«ما به پیام آنها پاسخ مثبت دادیم و گفتیم برای گفت و گو آماده‌ایم، اما دیگر پاسخی از جانب عربستان دریافت نکردیم.» ظریف با تاکید بر اینکه ایران به دنبال تنش با همسایگان نیست، تصریح کرد که امنیت همسایگان را امنیت خود می‌دانیم و همین امروز حاضریم با همه همسایگان گفت‌وگو کنیم. ظریف گفت:«منطقه خلیج فارس متعلق به همه همسایگان است و کشورهای منطقه باید بدانند که آمریکا و اسرائیل نمی‌توانند برای منطقه ما امنیت بیاورند، بلکه این کشورهای منطقه هستند که باید امنیت و ثبات منطقه را تامین کنند.» دیپلمات ارشد کشورمان در بخش دیگری از سخنانش گفت:«اگر همسایگان ما بخواهند، ‌تنش‌ها کاهش یابد، راه‌های زیادی برای این کار وجود دارد، اما مهم این است که آنها بخواهند و اراده واقعی برای این کار وجود داشته باشد. ظریف در پاسخ به سوال مجری این برنامه مبنی بر اینکه آیا ایران تاکنون سیگنال مثبتی از طرف عربستان برای کاهش تنش‌ها و نیز درخصوص ابتکار صلح هرمز دریافت کرده است، به این سوال پاسخ منفی داد.»
> گام عملی دیده نشده
با این حال با وجود اخبار مختلف به ویژه در یک سال گذشته از تمایلاتی درباره بهبود روابط به ویژه
موضوع درخواست جدید بن سلمان که میدل ایست‌ای مطرح کرده گفتگو کردیم با یک تحلیلگر مسائل خاورمیانه. حسن هانی زاده به «آفتاب‌یزد» گفت: «از ابتدای انتخاب مصطفی الکاظمی به‌عنوان نخست وزیر عراق، محمد بن سلمان به‌عنوان ولیعهد سعودی‌ها به شدت تلاش کرد تا الکاظمی را به سمت ریاض متمایل کند و نوعی شکاف بین تهران و بغداد ایجاد کند و مشاهده کردیم که از نخست وزیر جدید عراق نیز دعوت کرد تا در دیداری به عربستان برود. در واقع ریاض درصدد است تا به نوعی مدیریت کابینه الکاظمی را در دست بگیرد و نفوذ تهران را کاهش دهد.» او افزود:« در شرایط کنونی سیاست خارجی عربستان تابعی از سیاست‌های ایالات متحده است و بعید به نظر می‌رسد بدون چراغ سبز واشنگتن امکان تغییری در روابط ایران و عربستان رخ دهد. بنابراین ما شاهد برخی شبه افکنی‌ها از سوی عربستان هستیم و اخباری مبنی بر درخواست آنها برای میانجی گری را باید با دیده تردید نگاه کرد و بعید است چنین خبرهایی جدی باشد چرا که ما در حقیقت هنوز هیچ گام عملی از سوی بن سلمان برای بهبود شرایط و تغییر مناسبات با ایران را ندیده‌ایم.» هانی زاده در ادامه گفت:«از سوی دیگر برای تغییر شرایط به اصطلاح نیازی به کالای واسطه نیست، هرچند کشورهای دیگر نظیر پاکستان نیز آمادگی میانجی گری در روابط تهران و ریاض را دارند اما اگر قرار به تغییر در مناسبات باشد لزوما نیازی به میانجی نیست.» این تحلیلگر مسائل خاورمیانه همچنین اظهار داشت:«با این حال یکی از ویژگی‌های شرایط فعلی این است که به دلیل تولید مازاد نفت عربستان و کاهش چشمگیر قیمت نفت، میان عربستان و آمریکا چالش‌هایی به وجود آمده است بنابراین ممکن است بن سلمان به دنبال ایجاد فرصتی برای تغییر در فضای منطقه‌ای خود شود.
به‌نظر می‌رسد عربستان می‌خواهد حوزه منطقه‌ای خود را گسترش دهد و از این طریق از عراق
به عنوان بازیگری تاثیرگذار با شاکله اجتماعی و مذهبی خاصی که دارد استفاده کند. با توجه به اینکه نقش عربستان در این کشور تخریبی بوده حالا بن سلمان به دنبال ایجاد تغییراتی در مناسبات است.»