ویروسی میکروسکوپی که بسیاری از فاکتورها را تحت تاثیر قرار داده است. سیاسی، اقتصاد و سلامت مهمترین عرصه‌هایی هستند که با کرونا درگیر شده اند. همزمان با اعلام کاهش میزان ابتلا به کرونا در اقصی نقاط جهان بار دیگر تنش‌های سیاسی میان قدرت‌های برتر افزایش یافته است. درحالی که ایالات متحده تاکید دارد که چین عامل شیوع این بیماری در سراسر جهان است حالا به تازگی لینسی گراهام سناتور شناخته شده جمهوری خواه طرحی را برای تحریم چین و دادن اختیارات به دونالد ترامپ در این زمینه داده است.او که از مهمترین هم‌پیمانان ترامپ در عرصه سیاسی ایالات متحده محسوب می‌شود، متقاعد شده که اگر به خاطر "فریبکاری" حزب حاکم کمونیست چین نبود، کروناویروس به خاک آمریکا، جایی که تاکنون بیش از 80 هزار کشته بر جای گذاشته، نمی‌رسید. گراهام خاطرنشان کرد که چین اجازه به مطالعه بازرسان درخصوص چگونگی آغاز شیوع کرونا نداده است. او در بیانیه‌ای عنوان کرد: من متقاعد شده‌ام که چین هرگز با یک تحقیقات جدی درباره این مسئله تا زمانی که مجبور نشود همکاری نخواهد کرد. حتی منتقدان دونالد ترامپ از جمله برخی مقامهای سابق دولت و ستون‌نویس‌های مطبوعات و استادان دانشگاه نیز گفته‌اند که چین باید در قبال خیلی مسائل پاسخگو باشد. در همین زمینه گراهام تصریح کرد،
به گزارش روز نو :"قانون پاسخگو کردن در قبال کووید-19" رئیس جمهور را ملزم خواهد کرد در عرض شصت روز به کنگره گواهی دهد که چین گزارشی کامل و
همه جانبه به هر گونه تیم تحقیقات درباره کووید-19 که تحت رهبری آمریکا، همپیمانانش یا نهادهای وابسته به سازمان ملل همچون سازمان بهداشت جهانی باشد، ارائه کند.
این لایحه پیشنهادی همچنین خواستار گواهی دادن در این خصوص شده که چین "تمامی بازارهای فروش حیوانات به صورت زنده" (wemarkets) را که انسانها را در معرض خطرات برای سلامتی قرار می‌دهند تعطیل کرده و تمامی چهره‌های معترض حامی دموکراسی در هنگ کنگ را که در سرکوبگری‌های بعد از شیوع کرونا دستگیر شدند، آزاد کند.
لایحه مذکور همچنین به رئیس جمهور آمریکا اختیار می‌دهد طیفی از تحریمها شامل انسداد دارایی، ممنوعیت‌های مسافرتی و لغو روادید را به همراه محدود کردن اعطای وام از سوی نهادهای آمریکایی به شرکتهای چینی و ممنوع کردن حضور شرکتهای چین در فهرستهای بازارهای بورس آمریکا را اعمال کند. هشت سناتور جمهوریخواه دیگر آمریکا نیز پشتیبان این قانون هستند. تیم کین، یک سناتور دموکرات نیز گفت، "قطعا مسائل اشتباهی در چین رخ داده ‌است" و لازم است که به کلیت ماجرا نگریسته
شود. او به مراسمی که توسط مرکز رسانه واشنگتن برگزار شد گفت: بیایید اول ماجرا را به صورت کامل روی میز بگذاریم و ببینیم نقش هر کس در این مشکل چقدر بوده و ضمن حرکت به سمت جلو مشکلات را برطرف کنیم پس از آن می‌توانیم در مورد پاسخگو کردن عوامل تصمیم بگیریم. یک دستیار دموکرات مجلس نمایندگان آمریکا گفت، چین همچنان به پنهان ساختن حقایق درباره شیوع ویروس ادامه می‌دهد و باید یک تلاش بین‌المللی تمام عیار با هدف پاسخگو کردن در قبال آنچه که اتفاق افتاده وجود داشته باشد.
در همین حال سخنگوی وزارت خارجه چین به لایحه قانونگذاران آمریکایی برای اعمال تحریم‌ها علیه چین بر سر شیوع کووید-۱۹ اعتراض کرد. ژائو لیجیان، سخنگوی وزارت خارجه چین دیروز گفت: این لایحه که از سوی چندین سناتور مطرح شده، به طور کلی حقایق را نادیده می‌گیرد. آن‌ها می‌خواهند تحقیقات را با فرض گناه آغاز کنند تا مسوولیت خود در مورد ناکامی در مبارزه با این همه گیری را به گردن چین بیندازند. ممکن نیست. ما اعتراض قاطع خود را ابراز می‌کنیم. اما رئیس جمهور آمریکا نیز از قرار خود به صحنه آمده و دستور برخی محدودیت‌ها را داده است. دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا به صندوق اصلی مستمری بگیران دولت فدرال دستور داده است سهام شرکت‌های چینی را خریداری نکند که بر اساس اعلام دولت ترامپ تهدیدی جدی برای امنیت ملی واشنگتن به شمار می‌روند. روزنامه فایننشال تایمز چاپ انگلیس نوشت:«رابرت اوبرایان مشاور امنیت ملی آمریکا و لری کودلو مشاور اقتصادی کاخ سفید گفتند سرمایه گذاری در شرکت‌های چینی، صندوقهای بازنشستگی را در معرض خطری مهم و غیرضروری قرار می‌دهد زیرا سرمایه گذاری در شرکتهایی صورت می‌گیرد که به سبب انجام اقدامات ناقص تحریم‌های آمریکا، موجب بوجود آمدن نگرانی‌های امنیت ملی و بشردوستانه می‌شوند.» ترامپ پیش از این نیز در جلسه گزارش دهی روزانه کاخ سفید با تکرار انتقادها از پکن به دلیل نحوه کنترل ویروس کرونا از سوی این کشور گفت: این ویروس می‌توانست در چین متوقف شود اما نشد و جهان اکنون به دلیل شیوع ویروس گرفتار شده است. ترامپ در ادامه افزود: اگر این اشتباه بوده که کاری نمی‌توان کرد و اشتباه بوده است اما اگر چین عامدانه مسئول شیوع این ویروس بوده مطمئنا بدون عواقب نخواهد بود. ترامپ از تشریح این که آمریکا در واکنش به چین چه اقداماتی بکار خواهد بست، خودداری کرد. رئیس جمهوری آمریکا گفت، تفاوت فاحشی بین اشتباه چین و اقدام عامدانه این کشور در شیوع ویروس کرونا وجود دارد. وزیر خارجه آمریکا نیز در ادامه کارزار علیه چین گفته که آمریکا مسببان این ویروس را پاسخگو می‌کند. علاوه بر این اخیرا مایک پامپئو، وزیر امور خارجه آمریکا در مصاحبه با روزنامه آلمانی بیلد گفت: زمان آن
فرا می‌رسد که ما اطمینان حاصل کنیم که چه اتفاقی
رخ داده است و بعد آن کسانی را که مسئول و مسبب آن هستند، پاسخگو می‌کنیم. پامپئو تاکید کرد که واشنگتن به مشخص کردن منبع شیوع این بیماری متعهد است و از متخصصان چینی خواست تا در این زمینه همکاری کنند. وزیر امور خارجه آمریکا افزود: مطالبی که درباره بازارهای تره‌بار چین است، دیده‌ایم و همچنین مطالبی درباره اینکه این ویروس دقیقا از کجا نشات گرفته است، دیده‌ایم و مهم است که کل جهان به این نکته برسد. ما بهترین متخصصان جهان را می‌خواهیم، از جمله متخصصان چینی را که در این زمینه مشارکت کنند تا ما اطمینان حاصل کنیم که این روند از کجا آغاز شد، متعلق به کجاست و چطور در سراسر جهان شیوع پیدا کرد.
البته به نظر می‌رسد چین نیز شرایط پیچیده فعلی را حتی تا احتمال درگیری نظامی درک کرده است. یک نهاد امنیتی چین در گزارشی به مقام‌های ارشد این کشور هشدار داده پکن به دنبال بحران شیوع کروناویروس در جهان و تبعاتی که این بحران برای آن داشته، ممکن است با موج فزاینده‌ای از خصومت علیه خود مواجه شده و شاهد وخامت هرچه بیشتر روابطش با آمریکا و رسیدن آن به مرز رویارویی مسلحانه باشد. این گزارش اوایل ماه گذشته میلادی از سوی وزارت امنیت کشور چین در اختیار رهبران ارشد این کشور از جمله شی جینپینگ، رئیس جمهور قرار گرفته است. منابع آگاه به محتوای این گزارش گفتند که در آن نتیجه گرفته شده، احساسات ضد چینی در جهان به بالاترین میزان خود از زمان وقوع قیام میدان تیان آنمن در سال ۱۹۸۹ تا کنون رسیده است. به نوشته رویترز، این گزارش نشان می‌دهد پکن تا چه میزان تهدید واکنش‌های شدید علیه خود در جهان که می‌تواند سرمایه‌گذاری‌های راهبردی آن در خارج و جایگاه امنیتی آن را تهدید کند، جدی می‌گیرد. در همین حال به گفته مقام‌های آمریکایی واشنگتن در حال بررسی یک سری تدابیر تلافی‌جویانه علیه چین از بابت بحران شیوع کروناویروس در جهان است. گزارش مذکور به این نتیجه رسیده که واشنگتن ظهور چین در جهان را یک تهدید اقتصادی و امنیت ملی برای خود و هم چنین چالشی برای دموکراسی‌های غربی
در نظر می‌گیرد.
> تحریم چینی علیه استرالیا
مقدمه چینی آمریکا برای تحریم چین درحالی است که خود چینی‌ها نیز در این روزهای کرونایی ابزار تهدید تحریمی را علیه سایر کشورها منهای آمریکا به راه انداخته اند. هرکشوری که انتقادی کند به نوعی با فشار پکن مواجه می‌شودو آخرین مورد آن در رابطه استرالیا و چین بود. در حالی که منشاء اصلی این ویروس هنوز به طور قطعی مشخص نشده است، مقامات ارشد دولت استرالیا امیدوارند حمایت‌های بین‌المللی از چنین تحقیقی افزایش پیدا کند.
ماریس پین وزیر خارجه استرالیا نگرانی خود را در مورد کمبود نبود شفافیت از سوی چین در مورد این همه گیری ابراز کرده است. وی در گفتگو با ABC اظهار داشت چنین تحقیق مستقلی می‌تواند وضعیت را در مورد منبع این بیماری مشخص تر کند. خانم پین گفت: «پیدایش این ویروس، رویکردهای مربوط به واکنش به آن، باز بودن فضایی که اطلاعات در آن به اشتراک گذاشته شده است، تعامل با سازمان جهانی بهداشت و تعامل با سایر رهبران جهان و این جور چیزها باید مورد بررسی قرار گیرند.» پین همچنین به موفقیت برخی بررسی‌های بین المللی در مورد مسائلی مانند مسائل حقوق بشر اشاره کرد. با این وجود وی می‌گوید چنین تحقیقی نباید به رهبری سازمان جهانی بهداشت انجام شود. این سازمان در روزهای اخیر، یعنی پس‌از این که آمریکا آن را «چین محور» نامید و حمایت مالی خود به این سازمان را قطع کرد مورد انتقاد بوده است. پین می‌گوید شفافیت و اتحاد بین المللی کلید داشتن یک پروسه روند بررسی موفق است.
وی افزود:این نیاز به طرف‌های مختلف و کشورها خواهد داشت تا دور یک میز بنشینند و تمایل داشته باشند با شفافیت در این پروسه مشارکت داشته باشند و همچنین اطمینان حاصل کنند که ما یک مکانیسم تجدید نظر داریم که جامعه بین الملل می‌تواند به آن ایمان داشته باشد.
> واردات گوشت ممنوع!
این درخواست استرالیا اما با واکنش همراه با تهدید پکن مواجه شد. سفیر چین در کانبرا تهدید کرد که در صورت انجام این اقدام از سوی استرالیا، دولت چین این کشور را مورد تحریم اقتصادی قرار خواهد داد. چینگ جینگوی، سفیر چین در استرالیا، در گفت‌وگویی با روزنامه "اوسترالین فاینانشیال ریوو" در این باره گفت: «تحقیقاتی با موضوع محوری مسئولیت
چین در مورد انتشار جهانی ویروس کرونا می‌تواند عواقب خطرناکی برای صنعت کشاورزی و جهانگردی استرالیا داشته باشد.» چینگ یادآور شد که درخواست استرالیا برای تشکیل یک گروه تحقیق بین‌المللی برای بررسی موضوع یافتن اولین عامل در ووهان، باعث "ناامیدی و یاس" مردم چین شده است. چینگ گفت: «اگر این موضوع روحیه مردم را خراب کند، ممکن است آن‌ها فکر کنند که چرا باید به کشوری سفر کنیم که با چین چندان دوستانه رفتار نمی‌کند؟ و شاید مردم بگویند که چرا باید نوشیدنی استرالیایی بنوشیم؟ چرا گوشت گاو استرالیایی بخوریم؟» به نظر می‌رسد بخشی از این تهدید را چینی‌ها اجرایی کردند و دیروز خبر رسید واردات بخشی از گوشت‌های استرالیایی ممنوع شده است. موضوعی که البته چینی‌ها به گواهی سلامت گوشت‌ها ربط داده اند شاید نگران از اینکه اگر چین کشوری را به دلیل کرونا تحریم کند خودش با دومینویی از تحریم‌ها مواجه می‌شود. سخنگوی وزارت خارجه چین مدعی شده که شرکت‌های استرالیایی «بارها» قوانین و مقررات مربوط به قرنطینه و همچنین حفظ و سلامت کالاهای خود را زیر پا گذاشته‌اند.
> سابقه تهدیدات چینی
چین همچنین اتحادیه اروپا را هم تهدید به تجدید نظر در روابط کرده است و گفته می‌شود با تهدیداتش گزارش اتحادیه اروپا درباره نقش مخرب پکن در همه گیری کرونا را تعدیل کرده است. اتحادیه اروپا در گزارشی روسیه و چین را به پیشبرد کمپینی از "اخبار نادرست" در مورد کرونا متهم کرده و گفته، آن‌ها بدون کاستی به "اشاعه هدفمندانه اخبار و اطلاعات نادرست و گمراه کردن" افکار عمومی جهان در مورد ویروس کرونا ادامه می‌دهند. اما برخی رسانه‌ها می‌گویند، متن پیش‌نویس این گزارش "تحت فشار چین" و به نفع این کشور تغییراتی کرده یا برخی قسمت‌های آن حذف شده است. پولیتیکو در وب‌سایت خود نوشته است، سه نفر در گفت‌وگو با این نشریه تایید کرده‌اند که دیپلمات‌های چینی به اتحادیه اروپا برای تغییر پیش‌نویس این گزارش فشار آورده‌اند. به نوشته این نشریه، همین فشار باعث شد گزارش نهایی که در نهایت در سرویس اقدام خارجی اتحادیه اروپا در این باره منتشر شد نسبت به پیش‌نویس اولیه زبان ملایم‌تری در مورد چین داشته باشد. ظاهرا پیشبرد یک کارزار جهانی اطلاعات جعلی از سوی چین و انتقاد این کشور از واکنش فرانسه به پاندمی (همه‌گیری جهانی) کرونا حذف شده است. نیویورک‌تایمز نیز از حذف و بازنویسی این گزارش تحت فشار چین خبر داده است. این روزنامه نوشته است، بخش‌هایی از گزارش اولیه که به تلاش مشترک چین و روسیه برای انتشار اطلاعات نادرست در جهان پرداخته بود در نسخه نهایی در سایر بخش‌ها پیچیده شده است. در نسخه نهایی منتشرشده آمده است: منابع رسمی و دولتی دولت‌های مختلف، از جمله روسیه و در ابعاد کوچک‌تر چین، همچنان به طور گسترده به اشاعه روایت‌های توطئه‌انگارانه و اطلاعات غلط در مورد کرونا ادامه می‌دهند.
یک مقام اتحادیه اروپا به پولیتیکو گفته است، نمایندگی چین در اتحادیه اروپا از طریق چندین کانال دیپلماتیک به این گزارش اعتراض کرده است. نیویورک تایمز روز جمعه در باره فشار چین نوشت، یک دیپلمات اتحادیه اروپا به همکارانش نوشته است، چینی‌ها تهدید می‌کردند در صورتی که این گزارش به همین شکل منتشر شود پیامد خواهد داشت. بر اساس این گزارش، یک مقام اتحادیه اروپا که موافق این تغییرات نبود گفته است، دیپلمات‌های اتحادیه اروپا برای رضایت حزب کمونیست چین به خودسانسوری رو آورده‌اند. پولیتیکو می‌نویسد، پیتر استانو، سخنگوی سرویس اقدام خارجی اتحادیه اروپا اتهام‌های نیویورک تایمز را بی‌اساس، نادرست و حاوی نتیجه‌گیری‌های غلط خوانده است. او گفته است که این سرویس در برابر فشار سیاسی خارجی سر خم نخواهد کرد.
> تبعات جهانی تنش آمریکا-چین
درحالی که به نظر می‌رسد قدرت‌های جهانی عامل کرونا را هم به یک دلیل برای تحریم کردن یا نکردن تبدیل کرده اند گفتگو کردیم با یک تحلیلگر مسائل بین الملل درباره اینکه تحریم چین از سوی آمریکا به چه دلیل دنبال می‌شود و چه تبعاتی می‌تواند داشته باشد. مرتضی مکی به «آفتاب یزد» گفت:«با توجه به اینکه ویروس کرونا از شهر ووهان چین شیوع یافت و به سایر نقاط جهان رسید آمریکا بسیار تلاش می‌کند تا از این طرق پکن را به عنوان عامل همه گیری کرونا در جهان معرفی و تحت فشار قرار دهد. از نگاه مقامات ایالات متحده چین آنطور که باید و شاید اقدامات مناسب برای جلوگیری از شیوع ویروس به سایر نقاط جهان را انجام نداده است.» او افزود:« چین و آمریکا در سال‌های اخیر وارد تنش‌های مختلفی شده اند از جمله عدم تعادل در تراز تجاری دو کشور به نفع چین یکی از موضوعاتی است که طرف آمریکایی به آن معترض است و به دنبال راه‌هایی برای اعمال فشار بر چین برای تعدیل در این زمینه بوده است تا پکن واردات بیشتری را از آمریکا داشته باشد.» این تحلیلگر مسائل بین الملل در ادامه گفت:«جنگ تجاری که از دوره ترامپ شاهد آن بودیم نیز در راستای همین اختلافات است، درواقع ایالات متحده به دنبال مهار چین در ابعاد سیاسی و اقتصادی است و حالا با توجه به شیوع ویروس کرونا اختلافات تشدید شده و موضوع تحریم این کشور هم در همین چارچوب باید قرار بگیرد. علاوه بر این کرونا موجب شده تا متحدین آمریکا نیز علیه چین واکنش‌های بیشتری داشته باشند از جمله استرالیا که متحد استراتژیک آمریکا در شرق آسیا به شمار می‌رود و واکنش‌هایی را علیه چین داشته است.» مکی در پایان گفت:«چین به عنوان موتور اقتصادی جهان شناخته می‌شود و از سوی دیگر آمریکا نیز اقتصاد اول جهان است، حجم تبادلات تجاری میان طرفین بسیار بالا است بنابراین اگر تنش‌ها میان دو طرف جدی شود و تحریم‌هایی که جمهوری خواهان به دنبال آن هستند عملیاتی شود می‌تواند تبعات بسیاری برای اقتصاد جهانی داشته باشد، نباید فراموش کنیم که اقتصاد جهان در حال حاضر به دلیل شیوع کرونا در رکود است و جنگ تحریمی دو قدرت اول آن می‌تواند رکود کاملی بر اقصاد جهان داشته و تاثیر آن علاوه بر این دو کشور بر سایرین نیز خواهد بود.»
حالا باید دید این طرح جمهوری خواهان چقدر می‌تواند عملیاتی شود، نکته مهم این است که از چین به عنوان کشوری نام برده می‌شود که ظرفیت این را دارد تا در همین قرن 21 جایگاه هژمونی جهانی آمریکا را کسب کند، بنابراین طبیعی است که ایالات متحده همه راه‌های ممکن را برای مهار این قدرت شرقی در دستور کار قرار خواهد داد. تحریم شاید ابتدای مسیری باشد که این دو قدرت جهانی در ادامه این قرن با یکدیگر طی خواهند کرد.
تشدید رقابت به بهانه کرونا
جلال ساداتیان- شیوع ویروس کرونا در جهان در بخش‌های مختلفی تاثیرگذار بوده است. کمتر کسی تصور می‌کرد جمعیت نزدیک هشت میلیاردی جهان را یک ویروس بتواند اینگونه از حرکت باز دارد و خانه نشین کند. اقتصاد، محیط زیست و سایر بخش‌ها هرکدام به نوعی متاثر شده اند. اما یکی از مهمترین مباحثی که در این دوره کرونایی شکل گرفته تشدید رقابت میان چین و ایالات متحده است. پکن از سال‌ها قبل هدف‌گذاری کرده بود که بتواند در سال 2025 قدرت اقتصادی اول جهان شود و در این مسیر نیز تقریبا طبق برنامه پیش می‌رفت. از سوی دیگر آمریکا نیز به خوبی از اهداف و این خیز چین آگاه بوده است. چینی‌ها هم اکنون بخش مهمی از بازار ایالات متحده را با استفاده از کالاهای ارزان خود در اختیار گرفته اند. بنابراین کاخ سفید با درک خطر به دنبال این بوده که پکن را مهار کند و حتی در دوران اوباما نیز استراتژی توجه به شرق برای کاهش مخاطرات سیاسی و اقتصادی چین در دستور کار واشنگتن بود. با پیروزی دونالد ترامپ تلاش‌ها برای مهار چین دوچندان شد و حتی او اعلام کرد که می‌خواهد حضور و نقش آمریکا در خاورمیانه را کاهش دهد تا با توان بیشتری معطوف به شرق آسیا و مهار چین شود هرچند در عمل همچنان خاورمیانه موانعی را برسر راه ترامپ قرار داده است. با این حال اهرم‌هایی مانند اعمال تعرفه‌های گمرکی علیه کالای چینی بخشی از استراتژی ترامپ برای کاهش قدرت چین قلمداد می‌شود. موضوع کرونا اما بر وضعیت رابطه این دو اثر تشدیدی داشته است. این ویروس از ووهان شیوع یافته و در این زمنیه تئوری‌های توطئه نسبت به اینکه برنامه‌ای بوده از سوی پکن برای تضعیف رقبا مطرح شده است. به عنوان نمونه یک مقام امنیتی آمریکا مطرح کرده که یک استاد دانشگاه هاروارد با اخذ ماهانه 50 هزار دلار این ویروس را ساخته و در اختیار چینی‌ها قرار داده است. از سوی دیگر اینکه ویروس در چین به شهرهای مهم چون شانگهای و پکن نرسید و در یک شهر آغاز و همانجا نیز پایان یافت موضع دیگری است که برخی می‌گویند نشان از برنامه ریزی شده بودن شیوع ویروس است. از سوی دیگر چین وقتی ووهان درگیر ویروس شده بود و سهام شرکت‌های خارجی کاهش یافته بود همه این سهام‌ها را با ذخایر ارزی خود خرید و زمانی که پایان و مهار کرونا در ووهان را اعلام کرد این سهام‌ها رشد کردند و موجب تضعیف شدن رقبای چین در بازار سهام شدند. حالا دامنه شیوع کرونا و زیان‌های اقتصادی آن گریبان سایر کشورها نظیر اروپایی‌ها و استرالیا را گرفته و آنها نیز علیه چین اعتراضاتی داشته اند. اینکه این تئوری و استدلال‌ها تا چه حد دقیق باشند مشخص نیست اما موضوع این است که روابط تشدید شده است و باید دید با روشن شدن جزئیات بیشتر دو قدرت ایالات متحده و چین دست به چه اقداماتی خواهند زد.