مجلس دهم را بايد رکورددار غيرعلني‌ها دانست. هرچند تعداد دقيق جلسات غيرعلني هنوز مشخص نيست، اما نمايندگان اتفاق نظر دارند که عدد نهايي بيش از مجالس قبلي خواهد بود. از موضوعات متعدد اقتصادي گرفته تا امنيتي، همگي محل بحث جلسات غيرعلني مجلس بودند. دامنه موضوعات غیرعلنی از افزايش قيمت بنزين و اعتراض‌هاي آبان، نوسان‌ها و افزايش قيمت ارز، سيل، زلزله تا ترور سردار سليماني گسترده است و آخرين غيرعلني‌ها هم حول محور کرونا برگزار شده است. اغلب اطلاعات رسمي از جلسات غيرعلني مجلس، توضيحات کلي و کوتاه رئيس مجلس پس از پايان جلسه است. اين عدم شفافيت تا جايي بود که حتي در موضوعي مثل بنزين درباره محتواي جلسات غيرعلني اختلاف‌نظر وجود داشت. رئيس مجلس معتقد بود که خبر افزايش قیمت را به نمايندگان داده اما در مقابل عده‌اي تأكيد مي‌کردند که مجلس در جريان اين تصميم نبود. شايد به همين دلايل در همه اين سال‌ها هم برگزاري جلسات مجلس پشت درهاي بسته، مخالفان و منتقداني در بين نمايندگان داشته است. حشمت‌الله فلاحت‌پيشه يکي از همين نماينده‌هاست که در آخرين روزهاي دهمين مجلس نامه‌اي انتقادي خطاب به رئيس مجلس نوشته است. فلاحت‌پيشه از اين نوشته که «بسياري از رويدادها و تصميمات مؤثر چهار سال گذشته در جلسات غيرعلني مطرح شده» و «عدم اطلاع مردم از آن در ارزيابي‌هاي منفي عملکرد مجلس دهم و نمايندگان اثر داشته است». عبدالکريم حسين‌زاده، نایب‌رئیس فراکسيون اميد هم معتقد است فارغ از مباحث مطرح‌شده، جلسات غيرعلني «هيچ‌گونه خروجي مشخصي» نداشته است. اسدالله عباسي، سخنگوي هيئت‌رئيسه، اما در مقابل معتقد است که اين جلسات غيرعلني براي وقت‌کشي نبوده و موضوعات مطرح‌شده در آن مورد بررسي و پيگيري
قرار گرفته است.
محرمانه يا طبقه‌بندي خودساخته؟
به گزارش روز نو :فلاحت‌پيشه که يک سالي هم رئيس کميسيون امنيت ملي مجلس دهم بود، از علي لاريجاني پرسيده است:‌ «در اين شرايط قرار است تا چه زماني طبقه‌بندي محرمانه خودساخته اين جلسات ادامه داشته باشد. با توجه به اينکه اجازه انتشار نطق‌هاي جلسات غيرعلني مسبوق به سابق است توضيح دهيد که آيا جلسات غيرعلني طبقه‌بندي ديگري دارد». او نوشته که بارها درخواست کرده تا نطق‌هايش در جلسات غيرعلني منتشر شود اما اين درخواست از سوي هیئت‌رئيسه بي‌جواب مانده است: «با کمال تأسف چنين برخوردهاي خلاف قانون توسط هيئت‌رئيسه نگراني‌ها در مورد صيانت از اسناد مربوط به جلسات غيرعلني را افزايش مي‌دهد و به همين دليل بارها اعلام کردم که تعدد جلسات غيرعلني مجلس بزرگ‌ترين ظلم به مجلس دهم بوده است. اميدوارم جناب‌عالي در اين رابطه به وظيفه قانوني خود عمل کنيد». نماينده اسلام‌آباد حتي در اظهارنظرهاي قبلي جلسات غيرعلني را «کلاه گشادي» دانسته بود که بر سر مجلس دهم گذاشته شد. نکته ديگر مورد اشاره او «توجيهي‌بودن» جلسات غيرعلني بود. او توضيح داده بود که «هيچ‌يک از جلسات غيرعلني مجلس دهم با هدف تصميم‌گيري برگزار نشده، بلکه توجيهي براي جلساتي بود که در خارج از مجلس برگزار شد». به گفته او «در جلسات غيرعلني آقاي لاريجاني به عنوان رئيس مجلس نفس اين مجلس را مي‌گيرد».
سخنگوي هيئت‌رئيسه: در وضعيت قرمز نبايد به رسانه‌هاي بيگانه کد بدهيم
جلسات غيرعلني هنوز عدد دقيقي ندارند. با اين حال اسدالله عباسي، سخنگوي هيئت‌رئيسه مجلس هم که از اين جلسات دفاع مي‌کند به تعدد آنها اذعان دارد. عباسي در گفت‌وگو با «شرق» تعدد اين جلسات را به دليل مقتضيات کشور در اين سال‌ها و به‌ويژه سال گذشته مي‌داند: «ما در سال گذشته با تحريم، فروش‌نرفتن نفت، مسائل اقتصادي و معيشت مردم مواجه بودیم. بنابراين لازم بود جلسات غيرعلني شود و تصميماتي بگيريم. مگر در طول تاريخ چند بار ويروس کرونا بوده است؟ يا چند بار شرايطي مثل بنزين داشتيم؟ يا دي ماه گذشته؟ يا نوسان ارز که شاهد بوديد؟ اين شرايط ويژه و خاص امروز است». او درباره نحوه تصميم‌گيري در‌اين‌باره مي‌گويد: «ابتدا موضوع جلسه و غيرعلني‌بودن آن در هيئت‌رئيسه مورد بحث و بررسي قرار مي‌گيرد. غيرعلني‌شدن جلسه به اين دليل است که بعضي از مباحثي که قرار است مطرح شود، دسته‌بندي باشد. از سوي ديگر ممکن است که اظهارنظرها درباره موضوع موجب التهاب در جامعه شود. به‌هرحال گاهي موضوعات سري است و نمي‌توانیم همه مباحث را به مردم بگوييم. مردم نمايندگاني را انتخاب کردند تا آنها تصميم بگيرند. مواضع نماينده‌ها هم بايد شفاف و روشن باشد». عباسي ادامه مي‌دهد: ‌«نکته ديگر اين است که اين جلسات با هر موضوعي که بوده پس از برگزاري صحبت‌ها در هيئت‌رئيسه يا کميسيون‌هاي مرتبط مورد ارزيابي قرار گرفته و ابعاد گزارش بررسي شده است. اين‌طور نبوده که در اين جلسات فقط مباحثي مطرح شود و وقت مجلس هدر برود. پس از جلسه همه مباحث بررسي شده و اگر جايي لازم بوده که تصميمي گرفته شود به کميسيون‌ها‌ي تخصصي ارجاع داده شده است». او به انتقادها درباره تعدد اين جلسات و منافات آن با شفافيت پيش‌بيني‌شده در قانون اساسي براي مذاکرات مجلس هم مي‌گويد: «جلساتي که در دستور قرار مي‌گيرد از راديو پخش مي‌شود. اما گاهي اتفاقاتي مثل افزايش قيمت بنزين يا مقوله‌اي امنيتي پيش مي‌آيد و مسئولان قرار است به نمايندگان گزارش دهند. وقتي پاي مسائل اطلاعاتي و امنيتي در میان است قرار نيست مردم مشارکتي در آن داشته باشند. يا سال گذشته مجلس جلساتي با بعضي از دستگاه‌ها داشت که به صورت غيرعلني برگزار شد و پس از آن برخي مباحث و موضوعات در دستور کار جلسات علني قرار گرفت. وقتي پاي منافع مردم و مصالح نظام در ميان بود آنها را به جلسات علني مي‌آورديم. بخشي از جلسات غيرعلني هم مربوط به ابعاد نظارتي مجلس بوده است. بنابراين نياز نيست همه مراحل يک تحقيق و تفحص در جلسات علني مطرح شود». نماينده رودسر اضافه مي‌کند: «ما نماينده مردم هستيم و مي‌‌‌توانيم به مردم گزارش دهيم. اما عمده هدف از اين کار اين بوده که به رسانه‌هاي بيگانه درباره وضعيت کشور کد ندهيم. اگر وضعيت کشور قرمز باشد و شرايط خاصي حاکم باشد شما راضي هستيد که در مجلس پخش شود و آنها هم سوءاستفاده کنند؟».
بي‌خاصيت‌ترين جلسات مجلس
عبدالکريم حسين‌زاده، نماينده اشنويه، اما يکي از نمايندگاني است که جلسات غيرعلني را «بي‌خاصيت‌ترين جلسات مجلس» مي‌داند. او توضيح مي‌‌دهد که اين جلسات هنگام تصميمات فوري و عاجل و در شرايطي که ابهامات زيادي درباره موضوع وجود دارد، برگزار مي‌شود؛ بنابراين به گفته حسين‌زاده «بايد در جلسه غيرعلني همه مسائل کاملا شفاف مطرح شود تا تمام ابهامات برطرف شده و قاطعانه‌ترين تصميم در کمترين زمان با بالاترين تأثيرگذاري گرفته شود. تصميم نهايي نيز «تبديل به خروجي مشترک بين مجلس و هر نهادي که جلسه غيرعلني با آن برگزار شده، شود». اين در حالي است که «در اين جلسات همه بررسي‌ها و مسائل، قول‌ها و وعده‌ها شفاهي است و هيچ‌ تعهد کتبي‌ای از اين جلسات بيرون نمي‌آيد». حسين‌زاده مي‌گويد: «من به ياد ندارم که در جلسات غيرعلني تصميمي گرفته باشيم که ضمانت اجرائي داشته و به خروجي و نتيجه مشخصي رسيده باشد. اغلب در اين جلسات پس از گزارش نهاد مربوطه تعدادي از نمايندگان صحبت مي‌کنند و در آخر هم رئيس جلسه موضوع را جمع‌بندي و توصيه‌هايي را مطرح مي‌کند. بنابراين جلسات غيرعلني ما بيشتر وقت‌کشي بوده تا جلسه‌اي براي تصميم‌گيري ساختارمند». حسين‌زاده اضافه مي‌کند: «مدافعان جلسات غيرعلني مجلس يک مثال بزنند که جلسه غيرعلني مجلس منتج به جلسات علني صحن، کميسيون و تصميم‌گيري نهايي شده است. ما نبايد در شفاف‌سازي موضوع و گزارش‌دادن به مردم تعارف داشته باشيم. دعوت مي‌کنم که به صورت شفاف يک مورد را توضيح دهند که به خروجي مشخصي رسيده است». اما نکته ديگر خلأ آيين‌نامه داخلي مجلس درباره جلسات غيرعلني است. جايي که هيچ ‌سازوکار مشخصي براي اين جلسات پيش‌بيني نشده است. به گفته نماينده نقده و اشنويه «مردم عموما تصور مي‌کنند که در جلسات غيرعلني اتفاق مهمي رخ‌ مي‌دهد. ما نيز چنين نگاهي به جلسات غيرعلني داريم اما چرا هيچ سازوکاري براي آن در آيين‌نامه مجلس تعريف نشده است؟» او تأكيد مي‌کند که «جلسات غيرعلني هيچ نوع سازوکار مشخصي براي رسيدن به خروجي و البته شفافيت در مقابل مردم ندارد». مجلس دهم در حالي به پايان مي‌رسد که بسياري از نمايندگان آن کرسي خود را به کسان ديگري در پارلمان يازدهم مي‌دهند. آیا آن‌ها به این رویه پایان خواهند داد؟