اعتدالگرايان در سال 92 که روي کار آمدند مشي و روش جديدي از نحوه تعامل و سياست‌ورزي در سياست داخلي و خارجي ارائه کردند و طي 6 سال توانستند رويکرد و عملکرد خود را تثبيت کنند. با اين حال اکنون بر اثر برخي عملکردهاي ناموفق دولت به‌خصوص در حوزه اقتصادي با نارضايتي‌هايي از سوي جامعه مواجهيم که نمونه آن را مي‌توان در کاهش معنادار مشارکت مردم در انتخابات مجلس مشاهده کرد. انتخابات مجلس زنگ خطري براي اعتدالگرايان و اصلاح‌طلبان بود که به قيمت از دست رفتن قوه مقننه برايشان تمام شد. مجلس خبرگان نيز با درگذشت پيرمردان اعتدال در انتخابات مياندوره‌اي در اختيار اصولگرايان قرار گرفته است. حال تمامي چشم‌ها به انتخابات 1400 است تا ببيند آخرين سنگر اعتدالگرايان يعني دولت نيز به جريان رقيب خواهد رسيد و عصر اعتدالگرايان پايان خواهد يافت يا اينکه برخي متغيرها موجبات تداوم دولت اعتدال را رقم خواهد زد.

پايان عصر پيرمردان اعتدال

به گزارش روز نو :اعتدال واژه‌اي بود که نخستين بار از زبان حسن روحاني در کمپين انتخاباتي خود در سال 92 بيان شد و پس از پيروزي وي در آن انتخابات و رسيدن به رياست‌جمهوري بسيار بيشتر مورد استعمال قرار گرفت و به نوعي مشي و روش در عملکرد دولت بدل شد. با اين حال با نزديک شدن به انتخابات مجلس دهم و خبرگان پنجم در اسفندماه 94 اين رويکرد بازهم تقويت شد؛ چنانکه چه در حوزه مجلس و مجلس خبرگان ليست‌هايي با محوريت اعتدالگرايي بسته شد. نگاهي به ليست خبرگان مردم با حضور نفراتي چون آيت‌ا... هاشمي‌رفسنجاني، هاشم‌زاده‌هريسي، اميني، بطحايي، شاه‌آبادي، ميرمحمدي‌ري‌شهري، موحدي‌کرماني، امامي‌کاشاني و حجج‌اسلام روحاني و علوي در اين ليست و اقبال بالاي مردم به آن مويد اين مساله است. با اين حال دير‌زماني نگذشت که آفتاب پيرمردان اعتدال رو به غروب نهاد. ابتدا آيت‌ا... هاشمي درگذشت و پس از ايشان آيات شاه‌آبادي، ميرمحمدي، بطحائي و در نهايت آيت‌ا... اميني به لقاء‌ا... پيوستند و در انتخابات مياندوره‌اي جاي خود را به حجج‌اسلام علي مومن‌پور، مصباحي‌مقدم و آيت‌ا... عباسعلي اختري دادند تا به روايت برخي عصر پيرمردان اعتدال به‌سر آيد. آنچه مسلم است اينکه تلاش آيت‌ا... هاشمي براي ورود افراد معتدل و ميانه‌رو به مجلس خبرگان تا پايان به سر‌انجام نرسيد و در ميانه راه نتايجي ديگر رقم خورد که دلخواه ايشان و اعتدالگرايان نيست؛ چنانکه امروز افرادي چون آيت‌ا... مصباح‌يزدي، آيت‌ا...‌ يزدي و آيت‌ا‌... دژاکام سنگيني اين اعتدال را به سمت جريان مقابل برده‌اند.

پايان اعتدالگرايي؟

دولت اعتدالگراي حسن روحاني که در ابتدا با استقبال پرشور جامعه روبه‌رو بود امروز در دست‌انداز‌هاي مختلفي افتاده و با انتقادات مختلفي به‌خصوص در حوزه اقتصادي مواجه شده است. انتقاداتي که هر چند بعضا جنبه تخريب به خود مي‌گيرد اما جامعه‌اي که در شرايط سخت کرونا تغييري در زندگي خود احساس نمي‌کند اين انتقادات به دولت را درست مي‌داند و در مقاطعي نيز نارضايتي خود را از عملکرد دولت ابراز مي‌دارد. نگاهي به رويکردهاي مردم نسبت به دولت و جريان حامي و به‌خصوص انتخابات اسفند 98نشان داد که جايگاه اعتدالگرايي در جامعه کجاست و معادلات سياسي جامعه به کدام سمت وسو پيش مي‌رود. عملکرد بعضا ناموفق دولت در برخي حوزه‌ها و نارضايتي‌هاي مشهود جامعه، کاهش مشارکت در انتخابات مجلس و پيروزي جريان اصولگرا را در پي داشت. اين در حالي است که برخي کارشناسان معتقدند اگر دولت در اين يک سال باقي‌مانده نتواند تغييرات و تحولاتي چشمگير در وضعيت اقتصادي، معيشتي و اجتماعي مردم به‌وجود آورد در سال 1400 به پايان عصر اعتدالگرايي خواهيم رسيد. هر چند اگر اتفاقات بين‌المللي به نفع دولت رقم بخورد و با برداشته شدن احتمالي تحريم‌ها دولت بتواند رشد نسبي اقتصادي نيز حاصل کند و در خوش‌بينانه‌ترين حالت سرمايه اجتماعي از دست رفته بازگردد، بازهم نمي‌توان انتظار داشت که جريان اصلاح‌طلب حامي دولت بخواهد اعتدالگرايي برگزيند و قطعا راه ديگري در پيش خواهد گرفت. بايد ديد سويه تغييرات در جامعه به پايان عصر اعتدال خواهد انجاميد يا تداوم اعتدال با فردي پس از روحاني.

تداوم اعتدالگرايي در گرو رضايت مردم

يک فعال سياسي اصلاح‌طلب درخصوص شرايط جامعه و رويکردها به اعتدالگريي اظهارداشت: براي اينکه بدانيم اعتدالگرايي ثمراتي براي کشور داشته يا نه، اگر ارزيابي دقيقي داشته باشيم بايد ديد مردم چه ميزان از اعتدالگرايي رضايت دارند. هر چقدر رضايتمندي مردم از اعتدالگرايي کاسته شود، به‌صورت طبيعي مردم به سمت انتخاب راديکال خواهند رفت. اسماعيل گرامي‌مقدم به «آرمان ملي» گفت: اين مساله نيز به چند عامل بستگي دارد. نارضايتي مردم از اعتدالگرايان، نواقص و کاستي‌ها در نحوه اجراي سياست‌ها که باعث سرخوردگي مردم شده، تخريب و سياه‌نمايي دولت از سوي رقبا و مخالفان بخشي از اين عوامل هستند. سخنگوي حزب اعتماد ملي در اين مورد که پايان اعتدالگرايي در 1400 خواهد بود يا خير، تصريح کرد: اين مساله به انتخابات آمريکا و تاثير آن بر انتخابات ايران بستگي دارد. اگر در انتخابات آمريکا رقيب ترامپ راي بياورد، باعث اميدواري در گروه‌هاي مرجع اعتدالگرا چه از جنس اصلاح‌طلب و چه از جنس اصولگرا خواهد بود و کمک خواهند کرد که اعتدالگرايي تداوم يابد.