دیگر حدودا دو ماه از شیوع کرونا در کشور می‌گذرد، ویروسی که همه‌چیز را تحت‌الشعاع قرار داده و روال زندگی عادی را بر هم زده است. در این مدت، کارشناسان بارها درباره معضلاتی که در دوران پساکرونا گریبان جوامع را خواهد گرفت، اظهارنظر کرده‌اند. یکی از این معضلات احتمالی، تعطیلی برخی از پاتوق‌های فرهنگی، نظیر سالن‌های خصوصی تئاتر، کتابفروشی‌‌ها، کافه‌ها و کافه‌کتاب‌ها خواهد بود.
به گزارش روز نو :تقریبا از هفته اول اسفندماه که شیوع کرونا در کشور جدی شد، فعالیت بسیاری از مراکز فرهنگی به حالت تعلیق درآمد. سینماها، سالن‌های تئاتر و سالن‌های کنسرت تعطیل شدند. بسیاری از افراد خانه‌نشینی اختیاری پیشه کردند تا به این طریق هم سلامت خود را تامین کنند و هم زنجیره انتقال ویروس را بشکنند. اما آنهایی هم که هنوز در شهر تردد داشتند، کمتر دور هم جمع می‌شدند و به همین دلیل کافه‌ها، کافه‌کتاب‌ها، کتابفروشی‌ها و دیگر پاتوق‌های فرهنگی بسیار خلوت شدند و به دنبال آن برخی از صاحبان این کسب‌وکارها خودشان تصمیم به تعطیلی موقت گرفتند.
در روزهای نخست فروردین امسال با اعلام برقراری فاصله‌گذاری اجتماعی، به جز مشاغلی که مایحتاج ضروری مردم را تامین می‌کردند، دیگر کسب‌وکارها به صورت رسمی تا اطلاع ثانوی تعطیل شدند و حالا چند روزی است که برخی از مشاغل با دریافت کد خاصی از نهادهای مربوطه توانسته‌اند کار خود را از سر بگیرند. اما هنوز سینماها، سالن‌های تئاتر، کتابخانه‌ها و کافه‌ها اجازه فعالیت ندارند و مشخص هم نیست تا چه زمانی این وضعیت ادامه پیدا خواهد کرد. تعطیلی دو ماه و حتی بیش از آن، به بسیاری از این مشاغل، خصوصا آنهایی را که کاملا به صورت خصوصی فعالیت‌ می‌کنند، آسیب جبران‌ناپذیری خواهد زد تا آنجا که حتی ممکن است به بسته شدن کسب‌وکارشان منجر شود.
ارتباط یک نیاز اجتماعی است
اما چرا پاتوق‌های فرهنگی و حفظ آن‌ها اهمیت دارند؟ از زمانی که بشر به مزایای گفت‌وگو کردن پی برد، همواره در پی ایجاد مکان‌هایی برای این کنش بشری بود. ارتباط، یک نیاز اجتماعی برای انسان‌ها است و این ارتباطات برخی از نیازهای ارتباطی، تفریحی، خبری و حتی انتقال میراث فرهنگی را به انجام می‌رساند. شاید بتوان آگوراها را یکی از اولین مکان‌هایی دانست که بشر از آن برای گفت‌وگو و تبادل نظر استفاده می‌کرد. آگورا، میدان‌های عمومی مهم در شهرهای یونان باستان بودند و معمولا در وسط این میادین، مراسم عمومی و مذهبی و همچنین برخی جشن‌ها برگزار می‌شد.
در دوره‌ای شاهد بودیم که آگورا و میدان‌های عمومی تبدیل به قهوه‌خانه‌ها شدند. قهوه‌خانه‌ها جایی بودند که مردم در آنها به تبادل نظر می‌پرداختند. حتی تا سال‌های اخیر شاهنامه‌خوانی، پرده‌خوانی و... در قهوه‌خانه‌ها رواج داشت، چون جایی بود که مردم حین نوشیدن چای، گپ می‌زدند. امروزه در فرانسه وقتی مردم می‌خواهند قهوه بخورند، به همان بهانه ساعت‌ها با هم صحبت می‌کنند. یکی از فیلسوفان مشهور مکتب فرانکفورت آلمان، یورگن هابرماس می‌گوید ما اگر می‌خواهیم پیشرفت کنیم و امور پیش بروند باید فضاهای عمومی داشته باشیم و این ارتباطات و گفتمان‌های صورت‌گرفته بین مردم به حل مسائل کمک می‌کند.
در رده‌های مختلف سنی در مهدکودک، دبیرستان، دانشگاه، خانواده و بعد در فضای عمومی در قهوه‌خانه‌ها، استادیوم‌های ورزشی، تئاتر، کتابفروشی‌ها و... مکان‌هایی هستند که انسان‌ها همدیگر را می‌بینند و به گفت‌وگو می‌پردازند.
پیامدهای تعطیلی پاتوق فرهنگی
همان‌طور که اشاره شد، بسیاری از مشاغل فرهنگی به دلیل مشکلاتی که در این دو ماه با آن روبه‌رو بوده‌اند، آسیب‌های زیادی را متحمل شدند. کتابفروشی‌ها با زیان 90 درصدی مواجه شدند، کافه‌ها هم اوضاع بهتری ندارند. صاحبان سالن‌های خصوصی تئاتر هم از زیان بالا و احتمال ورشکستگی صحبت می‌کنند. اما تعطیلی این پاتوق‌های فرهنگی چه مشکلاتی را به همراه خواهد داشت؟ نیاز جامعه به فضاهای عمومی و مکان‌هایی برای ایجاد ارتباط‌های فرهنگی موضوعی انکارناپذیر است. کافی‌شاپ‌ها، سالن‌های تئاتر، کتابفروشی‌ها و دیگر پاتوق‌های فرهنگی، پتاسیل خوبی برای فرهنگ‌سازی و ارتقای فرهنگ دارند. قهوه‌خانه‌ها، کافی‌شاپ‌ها، محل‌های غذاخوری، سالن‌های اجتماعات همگی باعث شکل‌گیری آگورا خواهند شد. با از بین رفتن این محل‌های گردهمایی، گفتمان و تبادل فکر، آنچه تحت‌الشعاع قرار می‌گیرد فرهنگ و اشاعه آن است. در شرایطی که بعد از چیره شدن بر کرونا، همان‌طور که کارشناسان می‌گویند احتمال بروز افسردگی در جوامع وجود دارد، پاتوق‌های فرهنگی می‌توانند به التیام این مشکل کمک کنند.
به نظر می‌رسد نهادهای مربوطه باید چاره‌ای جدی درمورد مشکلات ایجاد‌شده برای پاتوق‌های فرهنگی بیندیشند تا صاحبان این کسب‌وکارها بتوانند دوباره حیات خودشان را از سر بگیرند و مردم با حضور در این اماکن، کمی از بار روانی این روزهای‌شان را بکاهند.