انفعال وزارت صمت در کنترل بازار

فولاد نه وابسته به واردات است، نه تحریم و نه دلار؛ علت گرانی چیست؟
> آیا رئیس جمهور توان مدیریت وزیر را جهت کنترل بازار دارد؟
رشد سرسام‌آور قیمت آهن و فولاد و قبل‌تر از آن قیمت خودرو در سال جاری نشان دهنده رها شدن نظارت از سوی وزارت صمت است. قیمت فولاد در سال 98 رشدی 109 درصدی داشته و تنها در یک ماه اخیر این افزایش قیمتی به 30 درصد رسیده است. این در حالی است که ما امسال در حوزه فولاد مازاد تولید هفت تا هشت میلیون تومانی را داریم و در صادرات نیز مشکلاتی به‌وجود آمده است بنابراین چرا باید در بازار داخلی شاهد افزایش قیمت‌ها باشیم. به نظر می‌رسد نقش پررنگ دلالان و واسطه‌های تحت لوای حمایتهای پنهان وزارت صمت از آنها بی‌تاثیر در گرانی بی‌ضابطه فولاد شده است.
به گزارش روز نو :سیاست‌های متناقض وزارت صمت در حوزه آهن وفولاد و عدم نظارت کافی بر این بازار باعث جولان واسطه‌ها و دلالان برای افزایش قیمتها شده است. عرضه فولاد با قیمتهای پایین در صنایع مادر و اجازه به برخی صنایع پایین دستی برای دست یافتن به فولاد ارزان و گرانی و احتکار آن از سوی این شرکتها که بیشتر واسطه ودلال هستند باعث گرانی سرسام‌آور قیمت فولاد شده است. این ماجرا سبب شده بازار آهن در شوک قرار گیرد و روند صعودی قیمتها با وجود مازاد تولید ادامه پیدا کند.
به نظر می‌رسد سیاستهای رضا رحمانی وزیر صمت به عنوان سکاندار وزارتخانه‌ای که باید بر این روند نظارت داشته باشد به گونه‌ای است که بر افزایش قیمتها دامن زده است. وزارتخانه‌ای که ظاهرا از سخنان رئیس جمهور نیز تمکین نمی‌کند تا جایی که با وجود موضع صریح رئیس جمهور برای جدایی وزارت صنعت و معدن از وزارت بازرگانی، این وزارتخانه همچنان بر طبل تداوم ادغام هر دو وزارتخانه می‌کوبد. به طوری که این وزارتخانه با فشار رسانه‌ای سعی در فشار بر راس دولت دارد تا از تفکیک وزارتخانه‌ها انصراف دهد!
رشد لجام گسیخته قیمت فولاد و خودرو به خاطر عدم نظارت کافی بر این بازار موید ناتوانی کنترل اوضاع توسط وزارتخانه صمت است.
> درخواست سهامداران فولادی
اما ماجرای گرانی فولاد ونقش واسطه‌ها در این گرانی دقیقا چیست؟ شماری از سهامداران شرکت‌های فولادی بورس در نامه سرگشاده خطاب به دو وزیر صمت و اقتصاد نسبت به تداوم تحرکات سفته بازان در استفاده بیشتر از کالای ارزان قیمت با نرخ ستاد تنظیم بازار در بورس کالا و تبعات آن بر اقتصاد کشور و بازار سرمایه هشدار دادند.
به گزارش معدن 24 در این نامه که در اختیار خبرگزاری‌ها قرار گرفته آمده است: اقتصاد ایران است و دوران‌گذار از التهاب و تحقق اقتصاد مقاومتی. حدود دو سال است که کشور عزیزمان ایران در پی عهد شکنی آمریکا با فراز و نشیب‌های اقتصادی مواجه شده و در حال حاضر به رغم این فشارها توانسته یک ثبات نسبی را در ماه‌های گذشته تجربه کند. بازار سرمایه کشور به عنوان پیشران اقتصادی ایران توانسته در ماه‌های گذشته با جذب نقدینگی پرحجم هم به مهار تورم کمک کند، هم نقشی اساسی در تامین مالی بنگاه‌های اقتصادی داشته باشد و هم در تنظیم تعادل در بازارهای مختلف کالایی ایفای نقش کند. در بازار رسمی کالا در حالی که انتظار می‌رفت التهاب شکننده ناشی از نوسان شدید قیمت‌ها بتواند از کارایی این بازار بکاهد اما در پیش گرفتن سیاست‌های درست و عالمانه سبب شد که به‌رغم تفاوت قیمت قابل توجه نرخ‌های بازار آزاد ناشی از انتظارات تورمی، کمبود عرضه‌ای اتفاق نیفتاده و نرخ کالا‌ها هم بدون تورم اتفاق افتاده در اختیار مصرف‌کننده نهایی یا شرکت‌های پائین‌دستی برای تولید کالای نهایی قرار گیرد.
در این نامه به نقش سوداگران در استفاده از شرایط کنونی برای احتکار کالا و دریافت کالای ارزان اشاره شده و آمده است: اقتصاد ایران است و معضل حل نشده دلالان و سوداگران که از هر فرصتی برای کسب منفعت بیشتر و به هر قیمتی استفاده می‌کنند. حضور واضح دلالان در بازار فولاد یکی از این چالش‌های همیشگی است، می‌دانیم و آگاه هستیم که به گفته رئیس وقت کمیسیون اقتصادی مجلس در سال 97 و همزمان با اختصاص دلار 4200 تومانی به برخی صنایع بیش از 80 هزار میلیارد تومان رانت به دلالان رسید که سهم دلالان بازار فولاد بیش‌از 5000 میلیارد تومان بود! اما به رغم رانت فراوانی که در یک سال و نیم اخیر از طریق عرضه ورق‌های فولادی ارزان‌تر از قیمت جهانی به برخی به ظاهر تولید‌کننده اعطا شده، این افراد همچنان با ارسال نامه‌های متعدد پیگیر دریافت هر چه بیشتر ورق‌های فولادی با قیمت‌های دستوری هستند، حال آن که این امر به تضییع حقوق سهامداران حقیقی بازار سرمایه منجر شده است.
در این نامه تصریح شده: تنظیم بازار برای حفظ اقتصاد کشور خوب است ولی مشکل زیاده خواهی دلالان و سوءاستفاده از دیدگاه غیرانتفاعی تولید‌کننده برای کمک به شرایط ملتهب اقتصاد کشور است. وقتی تولید‌کننده‌ای مثل فولاد مبارکه که با احتساب بازنشستگان صنعت فولاد، دارندگان سهام عدالت و مردم عادی ذینفع دارد؛ چرا باید از جیب آن‌ها آفرها و امتیازات متعددی را در اختیار دلالان قرار دهد، همچنان ارزان فروشی کند و همچنان با انتظار افزایش عرضه‌ها
مواجه باشد؟
یک بررسی میدانی نشان می‌دهد قیمت ورق‌های فولادی که توسط این گروه مدعی در حدود 5 هزار تومان دریافت شده اکنون در بازار با قیمت‌های بالای 8 هزار تومان معامله می‌شود و پروفیل که بایستی با حدود 10 تا 15 درصد بالاتر از قیمت ورق به بازار عرضه شود به بالای 9 هزار تومان رسیده است!به نظر می‌رسد تشکل‌هایی که وظیفه حمایت از تولید و تولید‌کنندگان را بر عهده دارند اکنون به محملی برای دریافت رانت‌های کلان و اخلال در نظام اقتصادی کشور تبدیل شده‌اند.
گزارش‌های متعدد حاکی است این عده پس از دریافت ورق به قیمت‌های دولتی و دستوری آن را در بازار آزاد به قیمت‌های بسیار بالاتر به فروش می‌رسانند و تولید‌کنندگان واقعی مجبور به خرید ورق فولاد با قیمت‌های بسیار بالاتر از بازار آزاد می‌شوند. در شرایطی که بازار سرمایه با جذب نقدینگی از سطح جامعه امیدهای زیادی را برای بهبود اقتصاد و صنایع کشور زنده کرده اقدامات این گونه موجب ایجاد ناامیدی و لطمه به سهامداران بازار سرمایه خواهد بود که عواقب جبران ناپذیری مانند فرار سرمایه‌ها را از بازار سهام را در پی خواهد داشت. ما سهامداران شرکت‌های فولادی خواستار پایان دادن به دخالت در فرآیند قیمت‌گذاری دستوری در بازار سرمایه در جهت تقویت رانت خواران هستیم و از همه مدیران و تصمیم گیران خواستار تجدیدنظر در سیاست‌های سرکوب قیمتی که هیچ کمکی به تنظیم بازار مصرف‌کنندگان نکرده و تنها موجب بهره برداری برخی رانت‌خواران شده، هستیم.
> مازاد تولید و گرانی سرسام آور؟
در عین حال رئیس اتحادیه فروشندگان آهن و فولاد تهران با گلایه از اینکه زمزمه افزایش بیشتر قیمت‌ها باعث شده تا فضا برای حضور دلالان و سوداگران در بازار فراهم شود، گفت:آقایان پاسخ دهند چرا با وجود مازاد تولید رشد قیمت در بازار آهن و فولاد ایجاد شده است.
حمیدرضا رستگار با اشاره به افزایش غیرمنطقی قیمت آهن و میلگرد در بازار، اظهار داشت: زمانی که مازاد تولید هفت تا هشت میلیون تومانی را داریم و در صادرات نیز مشکلاتی به‌وجود آمده چرا باید در بازار داخلی شاهد افزایش قیمت‌ها باشیم.
وی با اعلام اینکه فولادسازان معتقدند کمبود آهن اسفنجی و صادرات آن باعث شده تا قیمت تمام شده برای آنها افزایش پیدا کند.
رستگار با گلایه از اینکه زمزمه افزایش بیشتر قیمت‌ها باعث شده تا فضا برای حضور دلالان و سوداگران در بازار فراهم شود، تصریح کرد: ما به عنوان توزیع‌کننده آهن، چندین بار مشکلات بازار را به مراجع مربوطه از جمله وزارت صنعت گزارش داده‌ایم اما متاسفانه در این رابطه هنوز اقدام موثری صورت نگرفته است. بی‌سامانی بازار آهن باعث شده تا دلالان در این بازار حضور داشته و مدام به خرید محصولات و احتکار آنها اقدام کنند.
وی افزود: در حال حاضر قیمت ورق‌های پروفیل 30 درصد و قیمت آهن 25 درصد افزایش پیدا کرده است. جالب اینجاست این رشد قیمت‌ها این روزها متوقف نمی‌شود و مدام بازار شاهد قیمت‌های جدید است.
رئیس اتحادیه فروشندگان آهن با انتقاد از اینکه چرا در سیاست‌گذاری‌ها برای بازار فولاد حضور تشکل‌ها و اتحادیه‌ها نادیده گرفته می‌شود، گفت: ما به عنوان تشکل توزیع‌کننده آهن از سیاست‌گذاری‌ها خبر نداریم تا بتوانیم بازار را ساماندهی کنیم. وقتی ما در جریان موضوعات نیستیم چرا باید در زمان گرانی پاسخگو باشیم آقایان خودشان بیایند پاسخ دهند چرا ما با وجود مازاد تولید این روزها با رشد قابل توجه قیمت فولاد مواجه هستیم.
بر اساس این گزارش قیمت میلگرد طی دو ماه گذشته بیش از 50 درصد افزایش داشته، به طوری که هم اکنون نیز نوسانات بسیاری را تجربه می‌کند.
> منافع شرکتهای مادر فدای واسطه‌ها می‌شود؟
علیرضا عسکری مارانی پیشکسوت بازار سرمایه نیز در این زمینه گفت: منافع شرکت‌های مادر فدای واسطه‌ها می‌شود. که نباید بشود. اصرار دولت برای تنظیم بازار از شیوه دستوری به نفع دلالان تولیدکننده نما تمام شده است.
وی گفت: صنایع مادر تا کی باید قربانی جو سازی‌ها بشوند، عده‌ای خاص که با رفتار‌های پوپولیستی و مظلوم نمایی با چاشنی حمایت از تولید ملی و اشتغال زایی برای منافع خود دست و پا می‌زنند آن هم با پایمال کردن منافع یک جامعه 49 میلیونی که سهامدار این شرکت‌ها هستند. بله 49 میلیون نفر، متولیان سهام عدالت ظاهرا فراموش کردند که باید منافع سهامدارانی که وکیل آن‌ها هستند را در نظر بگیرند. باز هم مسکن‌های چند ساعته و ضربه‌های عمیق به صنایع مادر بورس کالا هر ساله به دلیل شفافیت نسبی که با وجود نظام دستوری قیمت‌گذاری دولتی حاکم بر اقتصاد ایجاد کرده، آماج حمله عده‌ای خواص است چرا که شفافیت آن منجر شده تا منافعشان به خطر بیفتد پس چه بهتر که با هر شرایطی در بوق خروج کالا‌ها از بورس کالا بدمند. به طور قطع تاریخ فراموش نخواهد کرد، نوسانات قیمت ارز و نحوه قیمت‌گذاری دستوری دولتی که منجر شد ملی مس کالای تولید خود را با ارز 4200 تومانی بفروشد و عده‌ای دلال اقدام به خرید مس با قیمت‌های بسیار نازل کنند و با اندک تغییری در محصول خام خریداری شد، مس را با چندین برابر قیمت بفروشند، اتفاقی که به گفته رئیس وقت کمیسیون اقتصادی مجلس در سال 1397 منجر به ایجاد رانتی بالغ بر 80 هزار میلیارد تومان شد و سهم دلالان بازار فولاد از این رانت بیش از 5 هزار میلیارد تومان بود، ضربه‌ای که سوء مدیریت حاکم بر شرکت‌های تولیدی زد، فاجعه‌ای بدتر از این نیست که محصول تحویلی از کارخانه مس را به قراضه تبدیل و در راستای کسب منفعت آنچنانی در بازار بفروشی تا مس بماند و هزاران نفر سهامدار و بازنشسته که قربانی سوء مدیریت‌ها می‌شوند و صنعتی که مهجور‌تر و بی‌پناه‌تر از همیشه می‌ماند.
> سناریوی تکراری مظلوم نمایی با چاشنی تولید ملی!
وی ادامه داد: مگر خون دلالان چقدر رنگین است؟یا تیغشان چقدر بران که حقوق یک جامعه میلیونی را با یک جلسه پایمال می‌کنند. سناریوی تکراری مظلوم نمایی با چاشنی تولید ملی. این سناریو که اتفاقا به دلیل پر فروش بودن هر بار برای یک صنعت بازنویسی می‌شود و وزارت صمت نیز هر بار تهیه کنندگی آن را بر عهده می‌گیرد و صنعت مادر و حقوق سهامداران هم می‌شوند سیاهی لشگر این بار برای فولاد مبارکه بازنویسی شده است. مبارکه‌ای که فقط شرکت اصلی آن منهای سرمایه گذاری‌هایی که دارد و شرکت‌های پایین دستی، احداث شرکتی به مانندش میلیارد‌ها دلار سرمایه می‌طلبد. راه‌اندازی خطوط تولید کنسانتره، گندله، آهن اسفنجی، شمش و ورق این روزها صد‌ها هزار میلیارد تومان برای یک سرمایه‌گذار آب می‌خورد اما زحمت‌ها بلبل می‌کشد و برگ گل را باد می‌برد، سود اصلی این سرمایه‌گذاری عظیم به جیب شرکت‌های پایین دستی‌ای می‌رود که با چند صد میلیارد تومان اعتبار بانکی تاسیس می‌شوند. عده‌ای خواص باز هم با مظلوم نمایی و سیاه نمایی داد حمایت از تولید سر دادند تا به اهداف رانتی خود برسند.
وی افزود: بورس کالا کتک خور همیشگی، مهجور بی‌پناه. بورس کالای ایران در این بین باز هم آماج حمله است گویی وزارت صمت نمی‌داند که همین بورس کالا منجر شده تا میزان تولید، عرضه، مصرف و خریداران مشخص شود تا بتوان سیاست‌گذاری‌های لازم در این بازار را ایجاد کنند، تا سرمایه‌گذاری‌های کوری که در صنعت سیمان ایجاد شد در این بخش ایجاد نشود تا اضافه تولید آنقدر نشود که شرکت‌ها مجبور به تولید با 60درصد ظرفیت کنند! چرایی اصرار دولت به ارزان‌فروشی از سوی مبارکه و شرکت‌هایی از این قسم مانند فولاد خوزستان، ملی مس، آلومینیوم ایران و... مشخص نیست، ظاهرا دولت فراموش کرده که مبارکه شرکتی عمومی است و منافع سهامداران آن در اولویت است و این شرکت بنگاه خیریه نیست که جیب عده‌ای را پر کند.
> اصرار وزارت صمت برای قیمت‌گذاری دستوری
وی گفت: قیمت ورق جهانی مشخص است، قیمت ارز نیز، بورس کالا هم ایجاد شده تا عرضه و تقاضا شکل بگیرد و قیمت مشخص شود حال اصرار دولت برای قیمت‌گذاری در این بین را
خدا می‌داند.
علیرضا عسگری مارانی پیشکسوت بازار سرمایه در این حصوص به بورس۲۴ توضیح داد: به این نکته باید توجه داشت که صنایع مادر اقتصاد کشور را نگه داشته‌اند و سرمایه گذاری‌های کلانی برای ایجاد و راه‌اندازی این مجموعه‌ها صورت گرفته است، قطعا باید حمایت‌های لازم از صنایع مادر در حوزه فولاد صورت بگیرد و منافع این شرکت فدای منفعت عده‌ای خاص که معدود افرادی هم هستند، نشود. ارزان فروشی چرا باید باشد؟
وی افزود: در حال حاضر مشتریان عمده فولاد مبارکه انگشت شمارند که دائما با رفت و آمد به وزارت صمت در راستای حفظ منافع خود تلاش می‌کنند اما به چه قیمت؟دولت باید این موضوع را مد نظر قرار دهد که حضور دولت در مجموعه‌ای مانند فولاد مبارکه به دلیل نظارت بر سهام عدالت است، دستور العمل‌های حاکمیت شرکتی هم بر این اصل تاکید دارد که هیئت مدیره یک شرکت باید در راستای صرفه و صلاح سهامداران تصمیم‌گیری کند و البته که مبارکه هم با وجود سهام عدالت در ترکیب سهامداری کم سهامدار ندارد.
وی تصریح کرد: وزارت صمت سره از ناسره را فرق بگذارد، منفعت خواص یا حمایت از اقتصاد ملی مارانی ادامه داد: عده‌ای که دائما در حال رفت و آمد به وزارت صمت هستند و مدام وزارت صمت را تحت فشار قرار می‌دهند که قیمت‌ها کنترل شود اما هیچ نظارتی بر نحوه مصرف و قیمت‌گذاری صنایع پایین دستی نیست و مشاهد می‌شود که این شرکت‌ها با ابعاد بسیار کوچک منافع بسیار کلانی می‌برند. همین شرکت‌های پایین دستی که اخیرا هم در بازار سرمایه وارد شدند و ارزش بازار بالایی هم دارند اما شرکتی مانند فولاد خوزستان که جزو صنایع مادر است ارزش بازاری در حدود 22هزار میلیارد تومان دارد چرا و به چه دلیل مشخص نیست؟ دولت باید به این موضوع توجه داشته باشد که با توجه به برنامه واگذاری سهام دولتی باید شرکت‌های در اختیار خود را تقویت کند. سازمان بورس ریسک سیستماتیک به بورس کالا وارد نکند.
این پیشکسوت بازار سرمایه سازمان بورس را نیز خطاب قرار داد و گفت: با توجه به برنامه‌هایی که اخیرا سازمان بورس در راستای عرضه ETF‌ها در بازار در دستور کار دارد نباید اجازه دهد تا ریسک‌های سیستماتیک اینچنینی به بورس کالا تحمیل شود. قیمت‌گذاری صحیح در کالاهای تولیدی صنایع مادر به تقویت اقتصاد کمک می‌کند.
وی افزود: بورس‌های کالایی اصلا ایجاد می‌شوند تا قیمت‌گذاری برای محصولات صنایع مادر به درستی صورت گیرد و بر اساس آن قیمت‌های محصولات پایین دستی هم واقعی باشد، این که دولت اقدام به کنترل دستوری قیمت‌ها در صنایع مادر کند و صنایع پایین دستی برای قیمت‌گذاری آزاد باشند، اقتصاد کشور را با مشکل روبرو خواهد کرد و این بر خلاف اصل توسعه است. اصلا یکی از دلایلی که سرمایه‌گذاری در صنایع مادر کمتر صورت می‌گیرد نیز همین است که یک شرکت کوچک به راحتی با رانت قیمتی اقدام به خرید کالا می‌کند و با هر قیمتی آزادانه آن را به فروش می‌رساند و با حداقل سرمایه‌گذاری حداکثر بازدهی را می‌برد. طبیعتا وزارت صمت نباید به بهانه درخواست عده‌ای خاص اقدام به اعمال فشار به صنایع مادر کند تا منافع عده‌ای خاص تامین شود و سهامداران این شرکت‌ها متضرر شوند.
کارشناسان می‌گویند: از آنجا که رفتارهای سفته‌بازانه در بورس کالا و بازار فولاد، باعث فشار یکباره به مصرف‌کنندگان واقعی، یعنی مشتریان واقعی فولادسازان می‌شود، فولاد سازان نیز خود قربانی این سفته‌بازی در میان‌مدت هستند؛ چرا که سلامت تولیدکننده در میان‌مدت و درازمدت در گروِ سلامت کسب‌ وکار مصرف‌کننده است. در دوره‌های جولان تقاضای غیرواقعی در بازار فولاد، تولیدکنندگان فولاد تحت فشار افکار عمومی و رسانه‌ای نیز قرار می‌گیرند و بعضاً این‌گونه وانمود می‌شود که گویی آن‌ها از این وضعیت سود می‌برند. این لحظه‌ای است که قربانی، با هجمه‌های غیرمنصفانه عامل مشکلات قلمداد می‌شود. این در حالی است که باید مشکل را در سیاست ارزی که تقاضاهای سوداگرانه را به سمت بازارهای کالایی سوق می‌دهد تا سیاست‌های تنظیم بازار که در بسیاری از اوقات اصرار به سرکوب غیرمنطقی قیمت‌ها در بازارهای کالایی دارد جستجو کرد.