گفت‌وگوهای فشرده حسن روحانی و امانوئل مکرون، رؤسای جمهور ایران و فرانسه در هفته‌های اخیر در حالی به تبادل بسته‌های پیشنهادی با هدف حفظ برجام انجامیده است که امکان وقوع نقطه عطف جدیدی در مذاکرات دو کشور پیرامون این موضوع و در ابعادی جدی‌تر مطرح شده است. عقب‌نشینی فرانسه از خواسته خود مبنی بر مذاکره پیرامون فعالیت‌های موشکی ایران، جدیدترین تحولی است که در روند مذاکرات جاری تهران و پاریس روی داده است. چه این موضوع جزو سه‌ پیش‌شرط مقام‌های پاریسی در بسته پیشنهادی به تهران در ازای ارائه کمک‌های اقتصادی بود که طبق اطلاعات به دست آمده در نتیجه دیپلماسی مبتکرانه تهران از روی میز گفت‌وگوها کنار رفته است.

در حالی که مقامات فرانسوی در ماه‌های اخیر به نحو بارزی از مواضع بحث برانگیز خود علیه ایران دست برداشته‌اند، نتیجه این تغییر موضع در هفته‌های اخیر به تلاش آنها برای رهبری گفت‌وگوهای برجامی با ایران بازتاب یافت که برای تحقق بخشیدن به منافع اقتصادی و متقاعد کردن آن جهت ماندن در برجام ضروری می‌نمود.

با در نظر گرفتن چنین ضرورتی بود که مکرون از چند هفته پیش دست به کار شد و کانال دیپلماسی ویژه‌ای را با همتای ایرانی خود همراه با طراحی یک بسته پیشنهادی به ایران فعال کرد. او که پیش‌تر به ناکافی بودن اقدامات اروپا در حالی که بر مهیا شدن شرایط  برای تأمین خواسته‌های اقتصادی ایران، از سرگیری مذاکرات برجامی در سطوح وزرای خارجه و امکان بخشیدن به بازگشت امریکا به برجام تأکید داشت، اخیراً کوشیده شانس خود را برای حفظ  این توافق از طریق کانال مذاکرات دوجانبه با تهران و کنار زدن دونالد ترامپ از مذاکرات پیرامون برجام امتحان کند.

بعد از ناکام ماندن پیشنهاد «فریز در برابر فریز» که معلق کردن شماری از تحریم‌های امریکا و پیشروی این کشور در تصویب تحریم‌های بیشتر را در مقابل توقف اقدامات تلافی جویانه تهران مورد توجه قرار داده بود، فرانسوی‌ها بلافاصله بسته دیگری را آماده کردند که این بار طرح یک موضوع مورد مناقشه جدی در آن می‌رفت روند کل مذاکرات تهران و پاریس را تحت الشعاع قرار دهد. درخواست برای مذاکره با ایران درباره فعالیت‌های موشکی‌اش در کنار گفت‌وگو پیرامون بندی از توافق هسته‌ای موسوم به «غروب برجام» و رایزنی پیرامون موضوعات مورد مناقشه در منطقه خواسته‌ای بود که بی تردید می‌توانست در همان آغاز ترمز این مذاکرات دوجانبه را بکشد. این همان طرحی بود که روحانی دهم مردادماه در واکنش به آن این چنین گفت: «این پیشنهادات را متوازن نمی‌دانیم و در نتیجه آن را نپذیرفتیم.» با این حال رئیس جمهوری ایران این نکته را نیز مورد اشاره قرار داد که «ممکن است در هفته‌های آینده به نتیجه قابل قبول دست پیدا کنیم و امکان دارد که به این نتیجه نرسیم و اگر به نتیجه‌ای نرسیم، مرحله بعدی کاهش تعهدات را انجام خواهیم داد.»

فراتر از آنچه مذاکرات مقام‌های تهران و پاریس را بعد از این پیشنهاد در کانون توجه قرار داده و به آن اهمیتی فراتر از مذاکره صرف داده، بسته ابتکاری تهران است. بسته‌ای اجرایی که با در نظر گرفتن ضرورت تبیین بیشتر جزئیات و روش‌ها ارائه شده است و بخش مورد اعتنای آن مخالفت صریح با مذاکره درباره برنامه موشکی ایران است. بنابر شنیده‌ها، مقام‌های ایرانی در خلال گفت‌وگوهای پیدا و پنهان با فرانسوی‌ها در چند هفته اخیر طرح هر موضوعی غیر از برجام و سازوکار مالی تسهیل مراودات تجاری با تهران را مقدمه انکارناپذیر شکست مذاکرات دوجانبه تهران و پاریس اعلام کردند و بسته پیشنهادی خود را متناسب با خواسته‌های جمهوری اسلامی و بر پایه امکان اجرایی شدن آن گزینه‌ها از سوی طرف مقابل روی میز فرانسوی‌ها  گذاشتند. تهران به پاریس گفته است که هرگونه کمک مالی از سوی این کشور باید بدون هیچ پیش‌شرط و درخواست جانبی باشد تا اعتماد از دست رفته ایران به اروپا بازسازی شود.

بنابر اطلاعاتی که منابع آگاه در اختیار «ایران» قرار دادند، در  گفت‌وگوهای اخیر مقام‌های ایرانی و فرانسوی که با ملاقات خصوصی ظریف و مکرون پشت درهای بسته پیشرفت بیشتری یافته، پاریس از شروط اولیه خود یعنی درخواست برای مذاکره درباره فعالیت‌های موشکی ایران عقب‌نشینی کرده است و تمام توجه مسئولان تصمیم‌گیر سیاست خارجی فرانسوی بر یافتن راهکار مالی جهت محقق کردن منافع اقتصادی تهران متمرکز شده است. ناگفته پیداست بسته پیشنهادی ایران که بی تردید با رد گزینه‌های پیشنهادی پاریس همراه بوده است، به پایه‌ای برای تداوم نتیجه‌بخش مذاکراتی سازنده تبدیل شده است. این گفته ظریف ساعتی بعد از دیدار مکرون در پاریس که «پیشنهادهای رئیس جمهوری فرانسه، پیشنهادهای خوبی برای نجات توافق هسته‌ای است»، نشان داد دیپلماسی مبتکرانه تهران چه اندازه در حساس‌ترین پیچ اجرای برجام به کار آمده است.

 کوشش برجامی مکرون

در نشست «هفت»

فارغ از مذاکرات جاری تهران و پاریس، مکرون قرار نیست از تلاش‌های میانجیگرانه برای کاستن از تنش دیپلماتیک ایران و امریکا نیز دست بردارد. چهل و پنجمین اجلاس سران هفت کشور پیشرفته صنعتی جهان موسوم به گروه «هفت» که از روز گذشته به میزبانی فرانسه در تفرجگاه ساحلی بیاریتز فرانسه و با شرکت ترامپ آغاز شده است، فرصتی را در اختیار رئیس جمهوری فرانسه قرار داده تا از پیشنهادات دیگر خود برای کمک به مناقشه ایران و امریکا در خلال دیدار با ترامپ رونمایی کند.  مکرون گفته است: «بدون شک موضوع هسته‌ای ایران یکی از مهم‌ترین محور بحث‌های ما در نشست گروه 7 خواهد بود.» چنانکه یک مقام اروپایی اعلام کرده است، فرانسه در خلال نشست گروه «هفت» به دنبال مجاب کردن ترامپ به صدور معافیت‌های تحریمی برای برخی از خریداران نفت ایران برای مدت زمان محدود، در ازای برگزاری مذاکرات است.

پاریس در حالی امیدوارانه به موازات پیگیری مذاکرات با تهران به انجام گفت‌وگوهای نتیجه‌بخش با امریکا هم امیدوار است که توئیت چندی پیش رئیس جمهوری این کشور مبنی بر اینکه «هیچ‌کس نمی‌تواند به نمایندگی از امریکا با ایران حرف بزند» پیامی واضح به مکرون بود که امریکا موافق فراهم کردن مقدمات مذاکره با تهران جز از طریق فشار و تحریم نیست.

این درست همان گزاره‌ای است که رئیس جمهور فرانسه بر عکس آن می‌اندیشد و بعد از گذر فراز و فرودهای بسیاری که در مناسبات ایران و فرانسه رخ داده، گفته است: «معتقد نیستم که فشار صرف روی ایران موجب تسلیم ایرانی‌ها شود.»

چه محدودیت‌های احتمالی واشنگتن برای  تحریم مؤسسه مالی «اینستکس» نیز این دلیل کافی را به مکرون داده است که او نجات برجام را نه به سبک و سیاق ترامپ که از طریق اعتمادسازی با تهران جستجو می‌کند.