در شرایطیکه در روزهای اخیر یکی از مهمترین اخبار سیاسی رسانهها تحریم جواد ظریف، وزیر خارجه ایران توسط آمریکا بوده و این امر انتقادات فراوانی را موجب شده است؛ انتشار خبر دعوت این مقام دیپلماتیک ایران به کاخ سفید باعث انتشار انواع و اقسام انتقادها بابت بیتصمیمی و مواضع عجیب و غریب و متناقض دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا شده است.
به گزارش روز نو ؛ دیروز مجله معتبر نیویورکر در یک گزارش اختصاصی خبر داد که ماه گذشته کاخ سفید جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران را برای دیدار و ملاقات با دونالد ترامپ به اتاق بیضی دعوت کرده بود. طبق این گزارش به نقل از منابع ایرانی و آمریکایی، این دعوت از جانب سناتور رند پال صادر شده بود که از اعضای کمیته روابط خارجی سنا و از مخالفان جنگ با ایران است و او بوده که وزیر امورخارجه ایران را به ملاقات دونالد ترامپ در کاخ سفید دعوت کرده بود. این موضوع ناظران را به یاد ماه ژوئیه میاندازد که همزمان با سفر جواد ظریف به آمریکا، گزارشهایی درباره دیدار سناتور پال و وزیر خارجه ایران منتشر شده بود، اما این خبر هیچگاه کاملا تایید نشد و تنها ظریف پذیرفت که با برخی اعضای کنگره ملاقاتهایی کرده که هر کدامشان اگر خودشان مایل باشند نامشان را فاش میکنند.
گفته میشود که سناتور پال که چند هفته بود که از رئیسجمهور هنگام بازی گلف اجازه گرفته بود، روی این ایده کار میکرد، سه هفته پیش از سفر جواد ظریف به نیویورک برای شرکت در نشست سازمان ملل از او برای حضور در کاخ سفید دعوت به عمل آورده است.
ظاهرا سناتور رند پال روز چهاردهم جولای در جریان یک دور دیگر از بازی گلفش با دونالد ترامپ با او درباره ایران حرف زده و سپس فردای آن روز به همراه داگ استافورد، مشاور رئیسجمهور با جواد ظریف در حوالی موزه متروپولیتن ملاقات کردهاند. ظریف دیپلماتی است که در آمریکا درس خوانده و علاوه بر آن در طی چندین دهه حضور دیپلماتیک روابطی با شماری از مقامات آمریکایی دارد. او بعد از آن ملاقات هم به نیویورکر گفته بود که «من بعضی وقتها با اعضای کنگره دیدارهایی دارم». اما از قرائن چنین برمیآید که دیدار روز پانزدهم جولای اولین ملاقات او با سناتور رند پال بوده که در کمیته روابط خارجی کنگره عضویت دارد.
گفته میشود که جواد ظریف و رند پال درباره موضوعات مختلف و متنوعی صحبت کردهاند، از جمله برنامه هستهای تهران، تنشهای اخیر خلیج فارس، و موارد و مسایل مبتلابه دو کشور در چهل سال اخیر.
در ماه می و ژوئن آمریکا جمهوری اسلامی ایران را به خرابکاری در شش تانکر نفتکش در حوالی تنگه استرتژیک هرمز متهم کرد. روز ۲۰ ژوئن هم جمهوری اسلامی موفق به سرنگون کردن یکی از پهبادهای جاسوسی آمریکا شد. این موجب شد که دونالد ترامپ تصمیم به واکنش نظامی بگیرد، ولی گفته میشود که به دلیل اجتناب از غرامتهای انسانی این تهاجم در ثانیه آخر آن را لغو کرد. در روزهای حضور ظریف در نیویورک هم آمریکا موفق شد یک پهباد ایرانی را سرنگون کند- که البته جمهوری اسلامی ایران این امر را تکذیب میکند و ادعا دارد که تمام پهبادهایش سالم به پایگاه بازگشتهاند.
در ادامه، واشینگتن که از چشمانداز یک جنگ جدید در خاورمیانه نگران بهنظر میرسد، رند پال را مامور یافتن راه حلی دیپلماتیک برای تنشهای دو کشور کرد. این میتوانست ورسیون یا نسخه مینیاتوری تاکتیک ترامپ در قبال کره شمالی باشد- که شیوههای سنتی دیپلماتیک را دور زد و چشم در چشم با رهبر کمره شمالی دیدار کرد.
در طی یک مکالمه یک ساعته، جواد ظریف و رند پال درباره چگونگی پایان دادن به بنبست هستهای و نگرانیهای ترامپ با هم صحبت کردند. او چند روز بعد برخی از مفاد آن ملاقات را به گروهی از روزنامهنگاران و بعدتر هم با جزئیات بیشتری برای نیویورکر تشریح کرد. او گفت: «من بهعنوان یک دیپلمات باید همیشه به فکر راههای جایگزین باشم». سپس به فتوای مذهبی رهبر معظم جمهوری اسلامی ایران مبنی بر ممنوعیت تولید و استفاده سلاحهای هستهای اشاره کرد: «ما استفاده از این نوع سلاحها را حرام میدانیم و عقیده داریم که وظیفه هر کس تلاش برای ایمن کردن انسانیت مقابل چنین فجایعی باشد».
جواد ظریف البته فراموش نکرد بگوید که «البته اگر ترامپ تضمینی بیش از این میخواهد، خوب باید او هم چیز بیشتری ارائه دهد». امکان دیگر هم پلیبندی به مفاد قرارداد برجام بود- که آن را هم ترامپ زیر پا گذاشت.
ظریف گفت که ایران میتواند ترتیب تصویب بهاصطلاح پروتکل الحاقی را هم بکند- که قرار است تا سال ۲۰۲۳ اجرایی شود. این پروتکل که به امضای ۱۴۶ کشور رسیده و اجازه بازرسیهای بینالمللی سرزده از سایتهای هستهای را میدهد؛ به گفته داریل کیمبال، رئیس انجمن کنترل تسلیحات «به این معناست که دنیا این موضوع را پذیرفته که ایران به دنبال تولید سلاحهای هستهای نیست».
در آن جلسه رند پال ماموریتش را انجام داد و به جواد ظریف گفت که رئیسجمهور از او خواسته ترتیب دیداری را با ظریف در اتاق بیضی کاخ سفید بدهد.
ترامپ مدتهاست که از سیاستهای تهاجمی اعضای تندروی دولت که به شاهینهای کابینه معروفند و مهمترینشان جان بولتون مشاور امنیت ملی است، سرپیچی میکند. این گروه معتقدند که روشهای دیپلماتیک در مورد جمهوری اسلامی ایران جوابگو نخواهد بود. به گزارش یکی از مقامات رسمی دولت آمریکا در گفتگوی هفتگی با خبرنگاران؛ رئیسجمهور آمریکا قبلا هم از طریق نخستوزیر ژاپن به صراحت از تمایلش برای صحبت با رهبر معظم انقلاب سخن گفته بود و به تازگی هم گفته که جلوی هیچکدام از متحدان و دوستان آمریکا را بهخاطر برقراری ارتباط با تهران نخواهد گرفت.
دولت ترامپ در دو سال اول ورود به کاخ سفید هشت بار تقاضای ملاقات مستقیم از مقامات جمهوری اسلامی کرده- که دو بار این اتفاق زمانی رخ داد که ترامپ و حسن روحانی هر دو در نشست سالانه سازمان ملل حضور داشتند. یکی از این درخواستها در سال ۲۰۱۷ از طریق امانویل مکرون، رئیسجمهور فرانسه درست در همان روزی به دست مقامات ایران رسید که ترامپ در سازمان ملل علیه جمهوری اسلامی ایران سخن گفته بود. او آن روز جمهوری اسلامی ایران را یک دیکتاتوری فاسد عنوان کرده بود که رهبرانش یک کشور ثروتمند را بدل به کشور فقیری کردهاند که مهمترین صادراتش خشونت، خونریزی و آشوب است. این موضعگیری توهینآمیز دلیل اصلی رد شدن دعوت و درخواست ترامپ در آن سال از سوی پرزیدنت حسن روحانی بود.
در ملاقات جواد ظریف و سناتور رند پال؛ ظریف گفت که ملاقات با ترامپ تصمیمی نیست که او بتواند به تنهایی آن را بگیرد و باید در این باره با تهران مشورت کند. او که قبلتر در گفتگو با نیویورکر در اشاره به دیدار ترامپ با رهبر کره شمالی گفته بود که «جمهوری اسلامی از هر دیدار رودر رو چیزی بیشتر از یک عکس و یک سند دو صفحهای و وعده دیدارها و مذاکرات بعدی میخواهد»، بعد از دیدار با پال اما به گفته منابعی آگاه عنوان کرده که «باید درباره جزئیات این دیدار سخنی به میان نیاید و همگان فکر کنند این دیدار اتفاقی و یک جلسه برای عکس یادگاری بوده است».
سناتور لینزی گراهام دیگر سناتوری است که البته در موضعی جدای از سناتور رند پال روی پرونده ایران کار میکند. او هم یکی از کسانی بود که در روز ۱۴ جولای با ترامپ گلف بازی میکردند. گراهام که تندروتر و شاهینیتر از رند پال است، به روزنامه دیلی بیست گفته که «آن روز به ترامپ گفتم توافقنامه ۱۲۳ را جلوی ایرانیها بگذار و کاری کن نه بگویند». اشاره او به توافقنامهای است که آمریکا با کشورهای گوناگونی درباره صلحآمیز بودن فعالیتهای هستهایشان انجام داده و قرار بوده توافق با ایران بهنام توافق شماره ۱۲۳ انجام گیرد! گراهام میافزاید: «فکر میکنم ایرانیها این توافقنامه را نخواهند پذیرفت و آنوقت میتوان اروپا را زیر فشار گذاشت». بعد از خروج ترامپ از برجام آمریکا و اروپا در موضوع ایران از هم دور افتادهاند. بریتانیا، فرانسه و آلمان به برجام پایبند هستند و ماهع گذشته هم با راهاندازی مکانیسم مالی اینستکس راهی برای نقل و انتقال مالی در زمان تحریمها ایجاد کردهاند. در سیاست فشار حداکثری هم مواضع اروپا به آمریکا نزدیک نشده و این سیاست را تحریک ایران به درگیری نظامی معنا کردهاند. اروپا حتی راضی نشده که به طررح محافظتی آمریکا از نفتکشها در تنگه هرمز بپیوندد و خود سخن از ایجاد یک نیروی نظامی تمام اروپایی به میان آورده است.
روز ۳۱ جولای آخرین امیدواریها هم از بین رفت و آمریکا جواد ظریف را به فهرست افراد تحریم شده افزود. تحریم از نظر تکنیکی به این معناست که آمریکا میتواند املاک و داراییهای ظریف را در آمریکا مصادره کند، مانع از سفر او به آمریکا شود و کمپانیها را از هر گونه ارتباط با او حذر کند. اما از نظر عملی تحریم ظریف ضمانت اجرایی چندانی ندارد، چرا که سفر او به نیویورک در واقع سفر به سازمان ملل است که آمریکا نمیتواند جلوی صدور ویزا را بگیرد.
تحریم ظریف از سوی اروپا با انتقاد مواجه شده است. وزیر امور خارجه فرانسه در توییتر نوشته: «به عقیده ما کانالهای دیپلماتیک به خصوص در شرایط پر تنش فعلی باید باز باقی بمانند».
ظریف هم از رسانه محبوب ترامپ برای پاسخگویی استفاده کرده است. او در توییتر نوشته: «دلیل آمریکا برای تحریم من این است که من سخنگوی ایران در چهار گوشه دنیا هستم. آیا واقعیت تا این حد دردناک است؟ تحریم بر من و خانواده من تاثیری ندارد، چون ما هیچ دارایی خاصی خارج از ایران نداریم. متشکرم که مرا تهدید بزرگی برای خودتان میدانید».
تاکنون دفتر سناتور رند پال از اظهار نظر رسمی خودداری کرده است. دفتر رسانهای او هم نیویورکر را به توییت سناتور حواله داده؛ که از قول سناتور رند پال، به نقل از آسوشیتدپرس توئیت زده: «اگر دیپلماتها را تحریم کنید، دیگر دیپلماسی نخواهید داشت».