مشاور مکرون در تهران
چرا فرانسه براي برجام دلواپس‌تر است؟
روزنو :قبل از پایان ضرب‌الاجل ایران به اروپایی‌ها در دور نخست و آغاز گام دوم تهران در کاهش تعهداتش، این فرانسه بود که طی هفته‌ها‌ی اخیر بیش از سایر کشورهای اروپایی، درصدد حفظ برجام بر آمد. تا آنجا که امانوئل مکرون رئیس جمهور فرانسه دوبار با رئیس جمهور کشورمان تماس گرفت و نسبت به کاهش تعهدات ایران و نیز نابودی این توافق نامه ابراز نگرانی کرد. او دومین بار یک روز قبل از پایان ضرب الاجل تهران و آغاز گام دوم تعهدات با روحانی تماس گرفت و با بیان اینکه کم کاری خود را در برجام می‌پذیریم، وعده جبران تحریمهای آمریکا را داد.
قبل از پایان ضرب‌الاجل ایران به اروپایی‌ها در دور نخست و آغاز گام دوم تهران در کاهش تعهداتش، این فرانسه بود که طی هفته‌ها‌ی اخیر بیش از سایر کشورهای اروپایی، درصدد حفظ برجام بر آمد. تا آنجا که امانوئل مکرون رئیس جمهور فرانسه دوبار با رئیس جمهور کشورمان تماس گرفت و نسبت به کاهش تعهدات ایران و نیز نابودی این توافق نامه ابراز نگرانی کرد. او دومین بار یک روز قبل از پایان ضرب الاجل تهران و آغاز گام دوم تعهدات با روحانی تماس گرفت و با بیان اینکه کم کاری خود را در برجام می‌پذیریم، وعده جبران تحریمهای آمریکا را داد. همچنین در ادامه گفت و گویش با روحانی، پیشنهاد بررسی مذاکره برای یافتن شرایطی جهت آغاز گفتگوها با محور حفظ برجام به رئیس جمهور کشورمان داد. اما این همه تلاش‌ها‌ی فرانسه برای نجات برجام نبود بلکه مکرون در ادامه تلاش‌ها‌ی دیپلماتیکش به مشاور خود ماموریت داده است که برای گفت‌وگو و دیدار با مقامات کشورمان و حفظ برنامه جامع اقدام مشترک به ایران سفر کند. بنا به گفته سخنگوی وزارت خارجه کشورمان، مشاور مکرون قرار است با علی شمخانی دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران دیدار و گفت و گو کند. از این رو، پرسشی که به میان می‌آید، این است که چه چیز سبب می‌گردد که فرانسه بیش از سایر کشورهای اروپایی در جهت نجات برجام احساس مسئولیت کند؟ اساسا نجات توافق هسته‌ای چه منافعی برای پاریس دارد؟ بر این اساس، محمود دهقان تحلیلگر مسائل بین الملل معتقد است که فرانسه به دلیل تلاش برای رسیدن به استقلال، فشارهای آمریکا را تحمل کرده است و در صورت لغو برجام هیچ نتیجه‌ای از این منظر به دست نخواهد آورد. علاوه بر این، فرانسه و آلمان ارتباط اقتصادی بسیاری با ایران دارند. قرارداد ایرباس و شرکت‌ها‌ی سایپا و ایران خودرو نیز از جمله این توافقات محسوب می‌شوند. به همین دلیل بیش از دیگران مایلند که شرایط آرام باشد.
> اقدامات اروپا برای نجات برجام در دور اول
همزمان با اعلام کاهش تعهدات برجامی ایران در دور اول و ابراز نگرانی‌کشورهای عضو در توافق هسته‌ای، تحرکات کشورهای خارجی برای نگاه داشتن ایران در توافق افزایش یافت. همه کشورهای عضو برجام نگرانی خود را بابت سرنوشت برنامه جامع اقدام مشترک و همچنین ضرورت مذاکره میان اعضای برجام جهت حفظ توافق هسته‌ای 2015 اعلام کردند. پس از این ابراز نگرانی کشورهای اروپایی نسبت به هشدار ایران در دور نخست، فدریکا موگرینی مسئول سابق سیاست خارجه وعده اجرای اینستکس را به ایران داد. مقامات کشورمان در پاسخ اعلام کردند هر زمان اروپا به تعهدات خود در حوزه بانکی عمل کرد و اینستکس به مرحله اجرا درآمد، ایران اقداماتش را متوقف خواهد کرد. به همین دلیل آلمان به نمایندگی از سه کشور بزرگ اروپایی به تهران سفر و به منظور نجات برجام با مقامات کشورمان به‌ویژه همتایش محمد جواد ظریف دیدار و گفت‌وگو کرد. وقتی هم که مقامات کشورمان انتقاداتشان
را نسبت به بدعهدی اروپایی‌ها اعلام کردند،ها‌یکو ماس در پاسخ گفته بود: « برای اجرای تعهداتمان در برجام تلاش می‌کنیم اما معجزه هم نمی‌توانیم بکنیم.» اما با این همه، ساعاتی پس از بازگشت وزیر خارجه آلمان از تهران، ماس طی یک گفت‌وگوی تلویزیونی از نخستین تراکنش مالی اینستکس بعد از تکمیل شدن مراحل نهایی خبر داد. چندروز بعد از اعلام این خبر از سوی وزیر خارجه
آلمان و روزهای پایانی ضرب الاجل اروپا، هلگا اشمید معاون موگرینی مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و هماهنگ‌کننده نشست کمیسیون مشترک برجام در نشست اخیر اعضای برجام در وین طی بیانیه‌ای با اشاره به آغاز کار اینستکس، اظهار کرد: «اینستکس عملیاتی شده و در دسترس تمامی دولت‌های عضو اتحادیه اروپا قرار دارد و اولین تراکنش‌های آن نیز در حال پردازش است. همکاری‌های تکمیلی جاری با نهاد متقابل تاسیس شده ایرانی (سازوکار تجارت و تامین مالی ایران و اروپا) تسریع خواهد شد.»
> افزایش تحرکات همزمان با پایان ضرب الاجل
همزمان با نزدیک شدن به پایان ضرب الاجل اروپایی‌ها و آغاز گام دوم ایران در تعهدات برجامی اش، خبرگزاری رویترز از سفر احتمالی وزیران امورخارجه انگلیس، فرانسه و آلمان برای رایزنی درباره توافق به تهران خبر داد و افزود: «هرچند که این سفر هنوز قطعی نشده است اما یک گزینه به شمار می‌رود. » این خبرگزاری همچنین ادامه داد: «انگلیس، فرانسه و آلمان پس از تهدید ایران برای عبور از محدودیت‌های هسته‌ای‌اش در برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) به دنبال طرح جدیدی هستند تا ایران را در این توافق نگه دارند. با این حال، آنها ممکن است در حال نزدیک شدن به پایان مسیر دیپلماتیکی باشند که بیش از ۱۵ سال پیش آن را آغاز کردند.»
> تلاش فرانسه بیش از اروپایی‌ها
اگرچه هیچ یک از کشورهای اروپایی در روزهای اخیر برای ارائه طرح مورد هدف‌شان جهت حفظ برجام به ایران سفر نکردند و آلمان ترجیح داد به همان سفر خردادماه خود اکتفا کند، انگلیس هم نه تنها تلاشی در جهت حفظ برجام انجام نداد بلکه حتی به مراتب همسویی خود را بارها به ویژه در مسئله توقیف نفتکش ایرانی با آمریکا نشان داد. اما در این میان، فرانسه بیش از سایر کشورهای عضو برجام به ویژه اروپایی‌ها، با اقداماتش در ماه‌ها‌ی اخیر نشان داد که به دنبال حفظ و نجات برجام است. این کشور تنها به سفر احتمالی وزیرش به تهران و ارائه یک طرح اکتفا نکرد بلکه امانوئل مکرون رئیس جمهور فرانسه دو بار با روحانی تماس گرفت و درباره برجام با او به گفت و گو پرداخت. مکرون نخست چند روز پس از هشدار ایران در دور اول کاهش تعهدات با روحانی تماس گرفت و درباره ضرورت حفظ این توافق با او به گفت‌وگوی تلفنی پرداخت. چنانچه در نشست گروه
بیست که در ژاپن برگزار شده بود درباره تماس تلفنی اش با رئیس جمهور کشورمان به خبرنگاران گفت:« خروج از توافق هسته‌ای یا هر نشانه‌ای در این مسیر، اشتباه خواهد بود » او یک روز قبل از پایان ضرب الاجل ایران به اروپا و در آستانه گام دوم کاهش تعهدات تهران در برجام برای اینکه ایران را به ماندن در برجام راضی کند، بازهم با روحانی تماس گرفت. او در این تماس یک ساعته تلفنی به روحانی گفت:« اتحادیه اروپا خواهان حفظ برجام است و تمام تلاش خود را در این مسیر بکار گرفته است. » او افزود: «می‌پذیریم که اقدامات اروپا برای جبران تحریمهای آمریکا موفق و کارآمد نبوده است اما همه تلاش خود را برای جبران این موضوع بکار می‌گیریم.» در نهایت مکرون پیشنهاد بررسی مذاکره برای یافتن شرایطی جهت آغاز گفتگوها با محور حفظ برجام را به رئیس جمهور کشورمان داد و افزود که با سایر اعضای برجام جهت آغاز دور تازه‌ای از مذاکرات به گفت و گو خواهد پرداخت.
> سفر مشاور مکرون به تهران
ایران پس از اینکه گام دوم خود را در افزایش غنی سازی اورانیوم برداشت، اعلام کرد که اگر اروپا در مهلت 60 روزه اش به تعهدات بانکی و تجاری خود عمل نکند، در غیر این صورت ایران گام سوم را محکم تر و قاطع تر برخواهد داشت. از این رو، کشورهای اروپایی به ویژه فرانسه نگرانند که مبادا کاهش تعهدات ایران به دلیل کم کاری این کشورها در برجام ادامه پیدا کند و در نهایت به نابودی توافق هسته‌ای بینجامد. به همین دلیل هم امانوئل مکرون در تلاش برای آغاز یک مذاکره میان همه طرف‌ها‌ی برجام است و در ادامه تلاش‌ها‌یش برای نجات برجام به مشاور دیپلماتیکش ماموریت داده که به تهران جهت گفت وگو و رایزنی با مقامات کشورمان و حفظ برجام سفر کند. از این رو، سید عباس موسویسخنگوی وزارت‌خارجه ایران از سفر مشاور مکرون به تهران خبر داد و گفت: «ما نه امید و نه اعتماد به کسی و کشوری نداریم، اما باب دیپلماسی باز است. ما گام‌های خودمان را برمی‌داریم، اگر آنها نگران زنده ماندن برجام هستند،
می‌توانند با اقدامات عملی و نه صرفا برای سفر و برای عکس گرفتن به ایران بیایند. نشست بعدی کمیسیون مشترک برجام هم احتمالا اواخر ژوئیه خواهد بود و زمان و مکان آن متعاقبا اعلام خواهدشد. طی روزهای آینده بار دیگر امانوئل بن مشاور دیپلماتیک امانوئل مکرون رئیس‌جمهور فرانسه به تهران سفر خواهد کرد. » از این رو، پرسشی که ایجاد می‌شود این است که چرا فرانسه تا این‌اندازه برای حفظ برجام تلاش می‌کند؟
> فرانسه به دنبال جایگاه سیاسی بیشتر در اروپا
مرتضی مکی کارشناس مسائل اروپا و استاد دانشگاه درباره چرایی تلاش فرانسه برای حفظ برجام به آفتاب یزد گفت: این تلاش فرانسه برای نجات برجام به نقش و جایگاهش در اتحادیه اروپا بازمی گردد. برجام برای فرانسه مهم تر از اتحادیه اروپاست. فرانسه دارای نفوذ در منطقه خاورمیانه است و به دنبال یک جایگاه سیاسی بیشتر در میان اعضای اتحادیه است. او افزود: برجام از منظر امنیتی برای این اتحادیه به ویژه فرانسه بسیار مهم است و به همین دلیل این کشورها به ویژه فرانسه در تلاشند تا مانع از بین رفتن برجام شوند. این کارشناس مسائل اروپا ادامه داد: با وجود همراهی که امانوئل مکرون با دونالد ترامپ در مسئله فشار به ایران وارد کرد تا از نفوذ منطقه‌ای ایران و توان موشکی ایران بکاهد، مکرون همواره بر حفظ برجام تاکید داشت. مکی اظهار کرد: پس از اینکه ایران گام دوم خود را در توافق آغاز کرد مکرون در تماس تلفنی با رئیس جمهور کشورمان، تلاش کرد با انعطاف بیشتری به مسائل با تهران نگاه کند و دیدگاه انتقادی و همسویی خود را با آمریکا در قبال ایران کمتر کند. این استاد دانشگاه تاکید کرد: فرانسوی‌ها یکی از اعضای اصلی اتحادیه اروپا محسوب می‌شوند و از سویی دیگر نگاه آنها به منطقه خاورمیانه نسبت به ترامپ کاملا متفاوت است. او اذعان کرد: آنها سعی می‌کنند از برجام برای پیشبرد منافع خود و کاهش تهدیدات امنیتی ازسوی خاورمیانه استفاده کنند. مکی در پایان گفت: به همین دلیل به دنبال افزایش تنش میان ایران وآمریکا و سیاست‌ها‌ی منفی ترامپ در قبال ایران، مکرون تلاش می‌کند که نقش فعالی را در جهت حفظ برجام و توقف کاهش تعهدات تهران انجام بدهد. سفر مشاور مکرون هم به تهران در این چارچوب قابل بررسی است.
> فرانسه به دنبال نقش واسط میان ایران و اروپا
محمود دهقان کارشناس مسائل بین الملل نیز درباره چرایی تلاش فرانسه برای حفظ برجام به آفتاب یزد گفت: بعد از اعلام کاهش تعهدات ایران در برجام، در میان کشورهای عضو برجام بیشتر فرانسه و آلمان بودند که تلاش‌ها‌یی در جهت حفظ برجام آغاز کردند. چراکه حفظ برجام برای این دو کشور به ویژه فرانسه از منظر اقتصادی و سیاسی اهمیت دارد. او افزود: روسیه و چین کشورهای تاثیرگذاری در برجام محسوب نمی‌شوند و به همین دلیل هم اقدام قابل توجهی در جهت حفظ توافق انجام ندادند. همچنین برجام برای انگلیس نفعی ندارد و از این رو، درجهت همسویی با آمریکا، نفتکش ایران را در جبل الطارق توقیف کرد. این کارشناس مسائل بین الملل ادامه داد: همچنین چنانچه ایران از برجام خارج شود و پرونده هسته‌ای به شورای امنیت برود، فرانسه نمی‌خواهد تحت نفوذ آمریکا دست به اقدامی علیه ایران بزند. چراکه بارها این کشور اعلام کرده بود که در جنگ عراق و افغانستان، آمریکایی‌ها این جنگ را آغاز کرده بودند و فرانسه و کشورهای اروپایی باید خرابکاری‌ها‌ی این کشور را جمع کنند. دهقان اظهار کرد: مکرون گرایشات اروپایی بیشتی نسبت به سایر اعضای اتحادیه دارد و می‌خواهد کشورش در مسائل سیاسی استقلال عمل داشته باشد. به همین دلیل هم تحرکاتی طی هفته‌ها‌ی اخیر در جهت حفظ برجام شروع کرده است. تا آنجا که پس از عبور ایران از غنی سازی اعلام کرد که این اقدام ایران نقض برجام محسوب نمی‌شود. او اذعان کرد: فرانسه به دلیل تلاش برای رسیدن به استقلال، فشارهای آمریکا را تحمل کرده است و در صورت لغو برجام هیچ نتیجه‌ای از این منظر به دست نخواهد آورد. علاوه بر این، فرانسه و آلمان ارتباط اقتصادی بیشتری با ایران دارند،
قرارداد ایرباس و شرکت‌ها‌ی سایپا و ایران خودرو نیز از جمله این توافقات است. به همین دلیل بیش‌از دیگران مایلند که شرایط آرام باشد. دهقان در پایان گفت: فرانسه علاقه بسیار زیادی دارد که نقش واسطه موفق میان ایران و اروپایی‌ها را ایفا کند. سفر مشاور مکرون هم مربوط به نتایج اینستکس واقدامات عملی است تا ایران را از مرحله کنونی منصرف سازد و در همین جا فریز کند.
