بعد از اولتیماتوم ۶۰روزه ایران به اروپا مبنی بر اینکه اگر تغییری در روند فعلی همکاری‌های برجامی صورت نگیرد و ایران کماکان ناگزیر به تحمل فشارهای یکی پس ازدیگری تحریم‌ها باشد این کشور بخش‌هایی از تعهدات برجام را به صورت مرحله‌ای قطع خواهدکرد واکنش‌های متعددی را در این باره شاهد بودیم که البته شاید سریع‌ترین و صریح‌ترین این واکنش‌ها اقدام اتحادیه اروپا و تشکیل جلسه ای در این باره بود. واکنشی که ازدید بسیاری مسئله برجام را پیچیده‌تر از قبل می‌کند. اتحادیه اروپا طی بیانیه‌ای اعلام کرد که هرگونه ضرب‌الاجل از جانب ایران را رد می‌کند.
بعد از اولتیماتوم ۶۰روزه ایران به اروپا مبنی بر اینکه اگر تغییری در روند فعلی همکاری‌های برجامی صورت نگیرد و ایران کماکان ناگزیر به تحمل فشارهای یکی پس ازدیگری تحریم‌ها باشد این کشور بخش‌هایی از تعهدات برجام را به صورت مرحله‌ای قطع خواهدکرد واکنش‌های متعددی را در این باره شاهد بودیم که البته شاید سریع‌ترین و صریح‌ترین این واکنش‌ها اقدام اتحادیه اروپا و تشکیل جلسه ای در این باره بود. واکنشی که ازدید بسیاری مسئله برجام را پیچیده‌تر از قبل می‌کند. اتحادیه اروپا طی بیانیه‌ای اعلام کرد که هرگونه ضرب‌الاجل از جانب ایران را رد می‌کند.
در این بیانیه آمده است ما کماکان پایبندی ایران به برجام را ارزیابی می‌کنیم.
آن طورکه ایلنا می‌نویسد «فدریکا موگرینی» نماینده ویژه اتحادیه اروپا نیز در این مورد گفت: ما با نگرانی شدید، بیانیه ایران درباره تعهداتش در برجام را ملاحظه می‌کنیم. ما همگی به حفظ و اجرای کامل برجام پایبند هستیم، این توافق دستاوردی مهم در جهت عدم اشاعه هستهای است و حفظ آن به نفع امنیت تمام ما است.
«امانوئل ماکرون» رئیس‌جمهوری فرانسه هم تاکید کرد که برجام باید حفظ شود.
ماکرون گفت که توافق هستهای باید حفظ شود و امضاکنندگان توافق هستهای باید هر کاری که می‌توانند انجام دهند تا از پایبندی ایران به مفاد این توافق اطمینان حاصل کنند. وی گفت: ایران باید در این توافق بماند.
صدراعظم آلمان هم گفت که اتحادیه اروپا خواستار جلوگیری از تشدید تنش بر سر مسئله هستهای ایران است. «آنگلا مرکل» صدراعظم آلمان با اعلام اینکه اتحادیه اروپا خواستار جلوگیری از تشدید تنش بر سر برنامه هستهای ایران است، گفت که تهران باید به این باور برسد که متعهد ماندن به توافق هستهای به نفع خود این کشور است.
بیانیه اتحاد اروپا باعث واکنش محمد جواد ظریف نیز دراین باره شد، واکنشی که بیانگر ناراحتی او در این باره بود. وی‌اظهارکرد: بیانیه اتحادیه اروپایی نشان می‌دهد که چرا برجام در چنین موقعیتی قرار دارد؛ ایالات متحده یک سال به اروپا و بقیه دنیا زور گفت و اروپا فقط ابراز تاسف کرد. به جای درخواست از ایران برای پایبندی یک‌جانبه به یک توافق چندجانبه، اروپا باید به تعهدات خودش و از جمله عادی‌سازی روابط اقتصادی ایران عمل کند.
>واکنش متفاوت آمریکا
اما در این بین، واکنش آمریکا پس از این اولتیماتوم‌ها متفاوت و قابل بحث بود. نخست آنکه ترامپ سومین دورتحریم‌ها علیه ایران را نیز بعد از این اولتیماتوم حسن روحانی وضع کرد؛ رئیس‌جمهور آمریکا در این‌باره گفت: فرمانی اجرایی را صادر می‌کنم که بر اساس آن تحریم‌هایی علیه صنعت فولاد، آهن، آلومینیوم و مس ایران اعمال می‌شود.
وی همچنین اعلام کرد که با تصمیم برای خروج آمریکا از توافق هستهای با ایران، امنیت ملی آمریکا را ارتقا داده است.
او در بیانیه‌ای نیز مدعی شد: تهران تا زمانی که رفتار خود را تغییر ندهد، با تحریم‌های بیشتری مواجه خواهد شد. ما ۱۲ شرط برای ایران تعیین کردیم که می‌تواند مبنایی برای توافق با ایران باشد.
مایک پامپئو وزیر امورخارجه آمریکا نیز با انتشار پیامی در توئیتر از تصمیم ترامپ مبنی بر تحریم بخش تجارت فلز ایران قدردانی کرد و در این باره نوشت: امروز رئیس‌جمهور دستور اجرایی را امضا کرد که بر اساس آن، تجارت فلزات ایران که سومین صادرات بزرگ این کشور است، هدف قرار می‌گیرد.
وزیر خارجه آمریکا در ادامه در مورد تصمیم ایران مبنی بر کاهش تعهدات برجامی خود مدعی شد: بر اساس بیانیه ایران، مشخص است که آنها می‌خواهند برنامه هستهای خود را از سر بگیرند و جهان را به گروگان خود تبدیل کنند. ما از جامعه بین‌الملل می‌خواهیم که به تهدیدهای ایران پاسخ دهد.
اما اظهارات آمریکایی‌ها بعد از این اولتیماتوم ایران روی دیگری هم دارد. رویی که در آن، آنها از مذاکره می‌گویند.
برایان هوک البته ضمن بیان مذاکره با ایران اظهارات خصمانه‌ای نیز در این باره بیان می‌کند. نماینده ویژه آمریکا در امور ایران در تازه‌ترین اظهاراتش به کاهش برخی تعهدات برجامی از سوی ایران گفت: تصمیم ایران نوعی باج‌گیری هستهای است. این روشی است که آنها طی سال‌های متمادی از آن استفاده کرده‌اند. آنها همیشه کشورهای دیگر را ترسانده‌اند تا از این طریق به منافع اقتصادی دست پیدا کنند.
وی در ادامه افزود: ما خیلی خوشحالیم که خارج از توافق هستهای با ایران هستیم و اکنون از آزادی عمل بسیار بیشتری برای برخورد با ایران برخورداریم.
وی در ادامه ادعاهای واهی خود گفت: ایران حامی تروریسم در جهان است. ما در حال مقابله با این اقدامات هستیم و با خروج از برجام فشار حداکثری بر تهران، خواهان تغییر رویه ایران هستیم.
نماینده دولت آمریکا در امور ایران افزود: ما اکنون حدود هزار فرد و سازمان ایرانی را به دلیل اقداماتشان در زمینه برنامه هستهای، موشکی و توسعه‌طلبی منطقه‌ای تحریم کردیم.
هوک در ادامه به شروط ۱۲ گانه درخواستی آمریکا علیه ایران اشاره کرد و با تکرار برخی ادعاها گفت: هدف ما رسیدن به یک توافق تازه و بهتر و جایگزین کردن آن با توافق هستهای کنونی ایران است، ما خواهان توافقی جامع هستیم که برنامه هستهای، موشکی، توسعه‌طلبی منطقه‌ای، نقض حقوق بشر و... را شامل شود.
اما «دونالد ترامپ»، رئیس‌جمهور آمریکا درعین حال می‌گوید که دوست دارد مقام‌های ایران به او زنگ بزنند.
آنطور که فارس می‌نویسد، وی گفت: می‌دانید دوست دارم درباره ایران چه اتفاقی بیفتد؟ دوست دارم به من زنگ بزنند. می‌دانید که جان کری با آنها زیاد صحبت می‌کند. جان کری بهشان می‌گوید که زنگ نزنند. این نقض قانون لوگان است و او باید بابت این تعقیب قضایی شود، ولی اعضای تیم من نمی‌خواهند کاری کنند که.... فقط دموکرات‌ها از این جور کارها انجام می‌دهند.
او در ادامه مدعی شد که جان کری جلسات و تماس‌های تلفنی زیادی با مقام‌های ایران داشته و به آنها گفته که چه کاری انجام دهند.
وی اضافه کرد: کاری که آنها باید بکنند این است که با من تماس بگیرند و [پای میز مذاکره] بنشینند. می‌توانیم توافق کنیم و به یک توافق منصفانه دست پیدا کنیم.
ترامپ گفت: ما فقط می‌خواهیم که آنها سلاح هستهای نداشته باشند. چیز زیادی از آنها نمی‌خواهیم.
رئیس‌جمهور آمریکا در ادامه تصریح کرد: به آنها کمک خواهیم کرد بار دیگر اوضاعشان فوق‌العاده شود. الان اوضاعشان بد است. چشم به راه روزی هستم که به ایران کمک کنم. دنبال آسیب زدن به ایران نیستم. می‌خواهم آنها قوی و فوق‌العاده باشند و اقتصاد فوق‌العاده‌ای داشته باشند. ولی آنها دارند حرف جان کری را گوش می‌کنند.
ترامپ در ادامه گفت: آنها باید تماس بگیرند و اگر این کار را انجام دهند ما آماده گفتوگو با آنها هستیم. آنها می‌توانند از لحاظ مالی بسیار بسیار قوی شوند؛ آنها قابلیت‌های بالایی دارند.
البته ترامپ در پاسخ به سوالی درباره اعزام یک ناو هواپیمابر به منطقه برای مقابله با ایران، ادعاهای مطرح‌شده در رسانه‌ها را تکرار کرد و گفت اطلاعاتی در دست است که تهران قصد حمله به نیروهای آمریکایی را داشته است.
او در پاسخ به این سوال که آیا خطر درگیری نظامی وجود دارد گفت: بله، این چیزی است که همیشه مطرح است. نمی‌خواهم بگویم، نه، ولی امیدوارم این اتفاق نیفتد.
وزارت خارجه آمریکا هم در بیانیه‌ای اعلام کرده به دنبال جنگ نیست، بلکه به دنبال مذاکره است.
>اولتیماتوم و تماس
مرتضی مکی کارشناس مسائل بین‌الملل با بیان اینکه اظهارات ترامپ مبنی بر مذاکره با ایران یا بیانیه کاخ سفید در این باره که آمریکا نه به دنبال جنگ بلکه مذاکره است حرف جدیدی نیست، به آفتاب یزد می‌گوید: «افکار عمومی در موضوع جنگ بسیار حساس است. مردم آمریکا اصلا علاقه‌ای ندارند تا کشورشان در یک جنگ دیگر که ثمره‌ای برای منافع آمریکا ندارد گرفتار آیند. خود ترامپ بارها در سخنرانی‌های انتخاباتی‌اش اعلام کرده بود که هفت هزار میلیارد در عراق هزینه شده و این موضوع هیچ دستاوردی برای آمریکا نداشته است. او خواهان خروج سریع نیروهایش از سوریه بوده است. وی با همین شعارها علیه جنگ توانست بخشی از افکار عمومی جامعه آمریکا را به خود جلب کند.»
وی اظهار می‌کند: «از طرفی در سفری که ظریف به نیویورک داشت هم شاهد بودیم که وقتی وزیرخارجه ایران گفت ترامپ به دنبال جنگ نیست بلکه اطرافیان او مانند جان بولتون به دنبال جنگند، همان موقع نیز جان بولتون با واکنش شدیدی این موضوع را تکذیب کرد و اعلام داشت که او جنگ نمی‌خواهد بلکه به دنبال تغییر رفتار ایران است. بنابراین طرح این جمله ترامپ که منتظر تماس ایران برای مذاکره است مخصوص به بعد از اولتیماتوم ایران درباره برجام نیست.»
مکی تاکید می‌کند: «ابزار مذاکره‌ای که ترامپ از آن می‌گوید یک ابزار تبلیغاتی بوده است، مذاکره با کره شمالی این مسئله را به‌خوبی نشان می‌دهد.»
وی در پاسخ به این سوال که مطرح شدن چنین اظهاراتی از سوی ترامپ چه قدر به معنای آن است که آمریکا بعد از اعلام اولتیماتوم ایران درباره برجام امیدوار به خروج کشورمان از توافق هستهای شده است و از این رو فرصت را مناسب برای عملی شدن مذاکره‌ای جدید با ایران دیده است گفت: «آمریکایی‌ها در یکسال گذشته بسیار تلاش کردند ایران از برجام خارج شود تا ترامپ دیگر مجبور نباشد رودرروی کشورهای اروپایی و چین و روسیه قرار گیرد. او خیلی سعی داشت تا اجماعی را که قبل از برجام علیه ایران وجود داشت را ایجاد کند.»
>آمریکا از اولتیماتوم خوشحال است
این کارشناس مسائل بین‌الملل می‌گوید:« اما در یکسال گذشته ایران تلاش کرد تا به هر شکل ممکن در زمین آمریکا بازی نکند. به هر حال گام‌هایی که ایران هفدهم اردیبهشت از آن با عنوان واکنش به انفعال طرف اروپایی در خصوص برجام انجام داده است نیز، آن چیزی نیست که آمریکا می‌خواهد. قطع فروش اورانیوم غنی شده یا تولید آب سنگین همان چیزی بود که پیشتر ایران درموردش تحریم شده و به عنوان گام اول این کشور برای خروج از برجام نمی‌تواند به شمار بیاید.
به همین دلیل بعد از اولتیماتوم روز هفدهم اردیبهشت از سوی ایران، پامپئو بیان کرد که موضع ایران نامشخص است و معلوم نیست از این پس ایران در برجام هست یا نیست و خارج از این دو گزینه نمی‌تواند برای آمریکا قابل هضم باشد.»
مکی اما این نکته را هم اضافه می‌کند که آمریکا قطعا از اولتیماتوم ایران خوشحال است چرا که این مسئله می‌تواند یک گام دیگر برجام را ضعیف‌تر کند و این ضعیف شدن برجام در راستای سیاست‌های آمریکاست. آمریکا تلاش دارد تا مسیر را به سمت وسویی ببرد که توافقنامه فعلی از حیز انتفاع بیفتد. هرچند واکنش اروپایی‌ها به خروج ایران از برجام به گونه ای بود که نشان می‌دهد ایران درادامه باید به نحوی عمل کند که نه خواست آمریکا را محقق کند و هم اینکه در برابر انفعال اروپا نیز ساکت ننشیند.
>استراتژی آمریکا
محسن جلیلوند استادحقوق بین‌الملل نیز درباره ارتباط اظهارات ترامپ مبنی بر انتظاری که از تماس ایران با خود می‌کشد با اولتیماتوم ایران مبنی بر خروج از برجام به آفتاب یزد گفت: «اظهارات درباره برنامه هستهای ایران قطعا یک استراتژی مشخص دارد و اینگونه نیست که فکر کنید بای ک سخن ظریف یا روحانی تغییر مسیر دهد.»
وی اظهار می‌کند: «اظهارنظر ترامپ پیرامون اینکه منتظر تماس ایران است به این معناست که آنها می‌خواهند بحران را از موضع خودشان و بادست بالا پیش ببرند. وقتی او می‌گوید ایران با او تماس بگیرد به این معناست که شما باید از من بخواهید.ایران هم فعلا کار خاصی در خروج ازبرجام انجام نداده است.»
این کارشناس می‌گوید: «اساسا ایران نمی‌تواند روی خروج ازبرجام یا اروپا در این دوماهه حساب باز کند اما در مجموع آمریکا نیز مترصد فرصتی برای مذاکره است که اکنون با این اولتیماتوم ایران و احتمال کنار گذاشتن کامل برجام به نظرمی‌آید زمان رابرای مذاکره خود با ایران مناسبتر از هرزمان دیگری می‌بیند». وی اظهار می‌کند: «ایران زمانی که از برجام خارج شود تحریم‌های دوباره سازمان ملل علیه او بازمی‌گردد و روسیه هم چون قبلا به این تحریم‌ها رای داده بود نمی‌تواند کار بیشتری کند. آمریکا نیز به دنبال همین است. اساسا کاخ سفید این فشارها را به ایران وارد کرد تا ما از برجام خارج شویم. مطمئنا خروج ایران از برجام یا تحت خطر قرار گرفتن آن مثل اولتیماتوم اخیر دست بالا را به ترامپ برای باز کردن مذاکرات جدیدی که در نظر دارد می‌دهد.»
>جان کری مقصر است؟
اما اظهارات ترامپ درباره مداخله جان‌کری پیرامون این تماس از چه روی مطرح می‌شود؟ اظهارات عجیبی که بدون واکنش از سوی جان‌کری نمانده است و وی در اظهاراتی خطاب به ترامپ بیان داشته است: تمام چیزهایی که امروز رئیس جمهور ترامپ گفت اشتباه است. ختم کلام.
وی که با شبکه خبری سی‌ان‌ان گفتوگو می‌کرد، افزود: او درباره واقعیت‌ها، در اشتباه است. درباره قانون در اشتباه است و غم‌انگیز اینکه درباره نحوه استفاده از دیپلماسی برای امنیت آمریکا هم در اشتباه است.
اما مرتضی مکی درباره چرایی نسبت دادن عدم تماس ایران باترامپ ومذاکره نکردن کشورمان با آمریکا به جان کری می‌گوید: «این ادعا که جان کری مانع تماس ایران با ترامپ است یا اینکه ما می‌توانیم او را به این دلیل، محاکمه کنیم درادامه همان سیاست‌های ضد اوبامایی است. ترامپ همواره با سیاست‌های اوباما چه در عرصه داخلی وچه خارجی به شدت مخالف بوده است. اینکه اکنون پای جان کری را وسط کشیده و می‌گوید او مانع گفتوگو ایران وآمریکاست کاملا یک موضع گیری سیاسی و تبلیغاتی است وتلاشی است برای آنکه ترامپ مخالفین خودش را به حاشیه براند و دربرابر دموکرات‌ها موضع بگیرد.»
جلیلوند هم اظهارات ترامپ پیرامون جان کری را یک نوع فرافکنی و درگیری‌های سیاسی داخلی بیان می‌کند.
>پنجره ای که باز است
با تمامی‌این احوال ایران همچنان نشان داده است که امکان یک مذاکره عادلانه را نمی‌خواهد از بین ببرد آن طور که مجید تخت‌روانچی در گفت‌وگویی زورگویی‌های آمریکا به متحدان نزدیکش را مانع دستیابی ایران به منافع اقتصادی برجام دانست و گفت در یکسال گذشته، جمهوری اسلامی‌ایران شکیبایی زیادی به خرج داد تا نشان دهد که در اجرای توافق هستهای صادق است اما متاسفانه به دلیل زورگویی ایالات متحده به نزدیک‌ترین متحدانش، ما به منافع اقتصادی وعده داده شده در برجام دست نیافتیم.
نماینده دائم جمهوری اسلامی‌ایران در سازمان ملل تصریح کرد: برای ما گزینه‌ای جز این نماند که اعلام کنیم که ظرف ۶۰ روز اجرای بخش‌هایی از برجام را متوقف می‌کنیم. البته معتقدیم که پنجره دیپلماسی بسته نشده و ما آماده گفت وگو با شرکای خود در برجام هستیم و باید دید که نتیجه این مذاکرات چه خواهد شد.
نظراتی كه حاوی توهین و مغایر قوانین کشور باشد منتشر نمی شود
لطفا از نوشتن نظرات خود به صورت حروف لاتین (فینگلیش) خودداری نمایید
