در این باره با یک جامعه‌‌شناس و یک استاد دانشگاه گفت‌وگو کرده است
 یکی از وعده‌های روحانی در دولت قبل بازگرداندن نخبگان به کشور بود. امری که طی چهار سال گذشته بنا به گفته برخی از مسئولان، وی تا حدودی موفق بوده است اما اکنون به ویژه پس از ناآرامی‌های اخیر و نوسات اقتصادی در ایران علیرغم گرانی لحظه به لحظه ای قیمت ارز شاهد روند معکوس یعنی افزایش تسویه حساب دانشجوها به ویژه نخبه‌ها و خروج آنها از کشور هستیم. اگرچه آمار دقیقی از تعداد دانشجویان فارغ التحصیلی که با هدف ادامه تحصیل در مراتب عالی و کار از کشور خارج شده اند در دسترس نیست، اما با نگاهی به پیرامون و اظهارات نگران کننده برخی از مسئولان در رابطه با افزایش مهاجرت دانشجویان از کشور می‌توان دریافت که مهاجرت دانشجویان به ویژه نخبه‌ها از کشور روند رو به رشد و نگران‌کننده ای داشته است که این مهم بیانگر نگرانی این افراد است که آنها را هدایت به خروج می‌کند. بر این اساس، امان ا... قرایی مقدم جامعه شناس و استاد دانشگاه در گفت گو با آفتاب یزد درباره افزایش خروج دانشجویان به ویژه نخبه‌ها از کشور علیرغم گرانی ارز گفت: «نخبگان به خاطر نگرانی و هراس از آینده اقدام به مهاجرت می‌کنند به همین دلیل مسئولان برای اینکه جلوی روند رو به افزایش خروج نخبه‌ها از کشور را بگیرند باید فضای اجتماعی را مساعد کنند. ایجاد اشتغال و امنیت کاری، تامین رفاه و معیشت فارغ التحصیلان و دلگرمی‌به جامعه مسائلی است که مسئولان باید به آن توجه کنند.»
 
افزایش مهاجرت نسبت به سال گذشته
به گزارش روز نو : روز گذشته، حسین سالار آملی قائم مقام وزیر علوم در امور بین‌الملل با اشاره به افزایش آمار مهاجرت دانشجویان نسبت به سال گذشته گفت: معمولا دانشجویانی که اقدام به تسویه حساب‌ می‌کنند، می‌خواهند به خارج از کشور برای ادامه تحصیل یا هر کار دیگری بروند. او افزود: آمار تسویه حساب دانشجویان نسبت به سال گذشته با شیب کمی‌افزایش پیدا کرده، اما آمارهایی که در قسمت ترجمه مدارک داریم، قابل توجه نیست و اصل مسئله تسویه حساب است. او خاطرنشان کرد: نگرانی اصلی ما بابت خروج و مهاجرت دانشجویان کیفی دانشگاه‌های معتبر کشور است. سالار آملی با بیان اینکه در رشته‌های مهندسی مهاجرت بیشتری را به نسبت دیگر رشته‌ها شاهد بوده‌ایم، اذعان کرد: ناگفته نماند، میزان این مهاجرت در پایتخت در مقایسه با استان‌های دیگر تفاوتی ندارد، بالاخره آن افرادی که می‌خواهند بروند در هرجایی که باشند، اقدام می‌کنند. او ادامه داد: البته فراموش نکنیم در این میان برخی از افرادی که ظرفیت‌های بالای علمی‌ندارند، نیز گاها از کشور خارج می‌شوند، اما به کشورهای منطقه و آسیایی می‌روند که توانمندی علمی‌زیادی در آنجا موجود نیست. قائم مقام وزیر علوم در امور بین‌الملل گفت: امروز آنچه که اهمیت دارد تلاش برای جذب و باز کردن مسیر بازگشت نخبگان به ایران است.
ارتباط مهاجرت با شرایط اقتصادی و سیاسی
مهاجرت دانشجویان به ویژه نخبگان از کشور با شرایط اقتصادی و سیاسی کشور و همچنین وضعیت اشتغال ارتباط مستقیم دارد و اغلب مهاجرت با هدف بهبود شرایط زندگی و کسب فرصت‌های شغلی و اقتصادی بهتر صورت می‌گیرد. این در حالی است که خروج دانشگاهیان از کشور بیشتر در زمان دولت‌های نهم و دهم روند رو به افزایشی به خود گرفت تا آنجا که روحانی در دولت یازدهم وعده بازگرداندن نخبه‌ها به کشور را داد، البته آمارهای موجود نشان می‌دهد که این مهم در ۴ سال اخیر تا حدودی محقق شده است و تا پایان سال گذشته کشور شاهد سیر صعودی بازگشت نخبه‌ها بوده است. اما اکنون به ویژه
پس از افزایش مشکلات اقتصادی شاهد افزایش تسویه
حساب دانشجوها به ویژه نخبه‌ها از دانشگاه‌های معتبر کشور جهت خروج و مهاجرت هستیم؛ مسئله‌ای که برخی از مسئولان نسبت به آن ابراز نگرانی کرده و درصدد اتخاذ تدابیری برای حل این مهم هستند.
 
خروج حتی به قیمت گرانی ارز
اگرچه چرخش نخبگان در جهان امروز امری متداول است اما آنچه مهاجرت نخبگان ایرانی را از خروج نخبگان در سایر کشورها متمایز می‌کند، نوعی گریز اجتماعی است که با ناخشنودی و نارضایتی نسبت به برخی از روندهای موجود همراه است. از این رو، یاس و ناامیدی نسبت به وضعیت موجود، نگرانی از آینده شغلی و تصور عدم بهره گیری مناسب از تخصص و ظرفیت‌های فردی، نخبگان را به خروج از کشور وا می‌دارد. اما مسئله عجیب این است که در شرایطی دانشجویان نخبه به تسویه حساب و خروج از کشور مبادرت می‌ورزند که شاهد نوسات ارزی و بی ثباتی در اقتصاد ایران هستیم. از این رو، به نظر می‌رسد افرادی که در چنین شرایطی اقدام به مهاجرت می‌کنند از دو حالت خارج نیستند. نخست با این شرایط به ناامیدی رسیدند، فردای بهتری برای خود در صورت ماندن متصور نیستند! دوم؛ اعتمادی به وعده مسئولان و بهبود شرایط در کشور
ندارند و به همین دلیل ترجیح می‌دهند که به جای ماندن و از سویی به تاخیر انداختن خروج شان
از کشور، علیرغم نوسات ارزی از کشور خارج شوند
که هر دو نیز از جو روانی ایجاد شده نشات می‌گیرد.
 
لزوم تدوین سیاست بازگشت نخبگان به کشور
کمیسیون علمی‌و فناوری شورای عالی انقلاب فرهنگی با بررسی آمار تمایل به مهاجرت، بر لزوم تدوین سیاست بازگشت و چرخش نخبگان تاکید کرد. به نقل از آنا؛ جلسه 270 کمیسیون علمی‌و فناوری دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی برگزار شد. در این جلسه، گزارش تدوین شده در پژوهشکده سیاستگذاری علوم و فناوری دانشگاه صنعتی شریف با موضوع جابه‌جایی بین‌المللی دانشجویان و تحصیل‌کردگان ارائه شد. در این گزارش، ضمن اشاره به پژوهش صورت گرفته در سال 1394 در مورد تمایل به مهاجرت در کشور اعلام شد: براساس نتایج این پژوهش، حدود 8/1 میلیون نفر از ایرانیان به مهاجرت از کشور تمایل داشتند و از این تعداد صرفاً 400 هزار نفر اعلام کرده‌اند برای مهاجرت برنامه دارند. در ادامه این گزارش، ضمن تایید این موضوع که تمامی‌کشورهای جهان ذیل سیاست تحصیلی، سیاست‌های مهاجرتی هم دارند، بر لزوم تدوین سیاست بازگشت و چرخش نخبگان تاکید شد.
 
ضرورت مساعد ساختن فضا
بر اساس این گزارش، امان ا... قرایی مقدم جامعه شناس
و استاد دانشگاه درباره افزایش خروج
دانشجویان به ویژه نخبه‌ها از کشور به آفتاب یزد گفت: نخبگان به خاطر نگرانی و هراس از آینده اقدام به مهاجرت می‌کنند. زیرا دانشجویان نخبه نگرانند که مبادا اوضاع کنونی به بحرانی پیچیده‌تر مبدل شود. این استاد دانشگاه ادامه داد: این افراد با
توجه به جو روانی ایجاد شده نسبت به آینده چشم انداز
روشنی ندارند به همین دلیل از کشور علیرغم
نابه سامانی‌های ارزی خارج می‌شوند.
او اظهار کرد: از یک سو دانشجو ناگزیر باید با گرانی و سایر مشکلات دست و پنجه نرم کند و از سویی نخبگانی که نسبت به وضعیت کنونی احساس نارضایتی دارند با شگردهای تبلیغاتی کشورهای توسعه یافته برای جذب روبرو هستند. زیرا این کشورها بدون اینکه حتی یک ریال هم برای نخبه‌ها هزینه کنند مغزهای متفکر یک جامعه را به کشور خود جذب می‌کنند به طور مثال آمریکا
یکی از دغدغه‌هایش این است که نخبه‌ها را
به طور رایگان جذب و از ظرفیت و توانایی آنها
بهره برداری کند. قرایی مقدم در پایان گفت: مسئولان
برای اینکه جلو روند خروج نخبه‌ها از کشور را بگیرند باید فضای اجتماعی را مساعد کنند. ایجاد اشتغال و امنیت کاری، تامین رفاه معیشتی فارغ التحصیلان و دلگرمی‌به جامعه مسائلی است که مسئولان باید به آن توجه کنند. جوزف شومپیتر می‌گوید رشد و توسعه انسانی و اقتصادی امکان پذیر نیست مگر فضای اجتماعی مساعد باشد. بنابراین مسئولان هیچ چاره ای جز مساعد ساختن فضا ندارند.
 
لزوم حل مشکلات زیرساختاری
محمد کیانوش راد تحلیلگر و استاد دانشگاه درباره افزایش خروج دانشجویان به ویژه نخبه‌ها به آفتاب یزد
گفت: دو نکته را باید برای مهاجرت دانشجوهای
نخبه از کشور در نظر گرفت؛ نکته نخست: مهاجرت‌ها در سطح نخبگان علمی، فرهنگی وهنری یک وجه قابل قبول دارد و آن اینکه، زیر ساخت‌های لازم برای فعالیت در برخی از رشته‌ها و محققان وجود ندارد به همین دلیل محققان و دانشجوهای نخبه ناگزیر به مهاجرت علمی، فرهنگی و هنری می‌شوند. بنابراین نسبت به این مسئله نباید نگرانی وجود داشته باشد و یا با نگاه منفی به این دسته از افراد نگریسته شود.
او افزود: حتی در برخی از حوزه‌های سیاسی و هنری
نه به دلیل فقدان زیر ساخت‌ها بلکه به دلیل فضا و جو موجود، امکان فعالیت این رشته‌ها کمتر وجود دارد.
به عنوان مثال زنان در برخی از رشته‌های ورزشی و هنری با محدودیت‌های بسیاری مواجه هستند به همین دلیل زنان احساس می‌کنند که در ایران امکان بروز و ظهور استعدادهای آنها وجود ندارد. این استاد دانشگاه ادامه داد: حتی هنگامی‌که زنان از حضور در وزرشگاه‌ها منع می‌شوند، علی‌القاعده راهی جز خروج از کشور نمی‌ببینند. این فعال سیاسی اصلاح طلب اظهار کرد: بخش دوم مهاجرت‌ها نه به خاطر مسائل زیرساختاری بلکه به دلیل محدودیت‌هایی است که به لحاظ سبک زندگی همچنان بخشی از مردم با آن دست به گریبان هستند.