طی یکسال گذشته که بهواسطه برجام انتظار میرفت روابط ایران با منطقه و کشورهای جهان مطلوب باشد و توافق هستهای بتواند گرهی از مشکلات اقتصادی ایران را باز کند، با ورود ترامپ به کاخ سفید همه چیز رنگ و بوی ناخوشایندی به خود گرفت و تلاشی تازه برای ایرانهراسی و انزوای کشورمان نه در سطح منطقه بلکه در جهان از سوی رئیسجمهور آمریکا و متحدان منطقهای او آغاز شد که میتواند پیام آور بحرانهای تازه در سال 97 بهویژه لغو برجام و بازگشت تحریمها باشد. از این رو حل مشکلات ایران در سیاست خارجه و برجام همت بالا از سوی ایران و به تعبیر تحلیلگران عرصه سیاست خارجی همکاری سه قوا را میطلبد که در این رابطه طی گزارشی اجمالی و گفتوگو با هرمیداس باوند و علی بیگدلی دو تحلیلگر سیاست خارجی آینده برجام، مسائل منطقهای ایران و راهحل آنها را بازتاب میدهد.
اقدامات گذشته ترامپ
به گزارش روز نو : دونالد ترامپ از همان آغاز کار در کاخ سفید به بهانههای غیربرجامی سیاست ایرانهراسی را دنبال کرد. او در تلاش بود تا با استفاده از این سیاست و نیز لابی با متحدان منطقهای و اروپاییاش و سایر اعضای برجام، توافق را لغو کند به همین دلیل همه راههای ممکن را برای لغو توافق امتحان کرد: از نقض تعهدات در برجام تا اعمال تحریم به بهانه فعالیتهای تروریستی و حقوق بشری، تهدید شرکتها و کشورهای اروپایی و آسیایی برای عدم همکاری با ایران تا کشاندن پای کنگره به برجام؛ اقدامات ترامپ طی 6 ماه نخست سال 96 و نیز ابتدای ورودش به کاخ سفید بود اما هیچکدام از این موارد او را به نتیجه دلخواهش که لغو توافق بود، نرساند. سرانجام ترامپ وقتی دید هیچکدام از تیرهایش به هدف نخورد اروپاییها را هدف قرار داد و هشدار داد اگر برجام اصلاح نشود از آن خارج میشود تا از این طریق هزینه خروج از برجام را به دوش اروپا بیندازد. او تا به امروز تا اندازهای توانست برخی از کشورهای اثرگذار اروپایی را در مسائل مورد اختلاف با ایران با خود همراه کند که این میتواند برای ایران در برجام پیامد بدی بهدنبال داشته باشد. از سویی ترامپ متحدان منطقهایاش از جمله عربستان را با خود برای اتهام زدن به ایران همراه کرد که اتهام ارسال سلاح به یمن نمونهای از آن بود تا آنجا که رئیسجمهور ایالات متحده همراه با نیکی هیلی نماینده آمریکا در سازمان ملل تلاش کردند تا اجماعی علیه ایران به وجود بیاورند. آنها با تحریک کشورهای اروپایی از جمله فرانسه، انگلیس و آلمان طی ماه گذشته پیش نویس قطعنامهای علیه یمن در شورای امنیت سازمان ملل تنظیم کردند که در این قطعنامه ایران را به ارسال سلاح به یمن متهم کردند و در نهایت روسیه در نشست شورای امنیت قطعنامه اعمال تحریمها علیه یمن و ایران را وتو کرد. آخرین اقدام ترامپ برای لغو و یا تغییر برجام، تغییر وزیر خارجه آمریکا رکس تیلرسون و انتخاب مایک پمپئو رئیس سابق سازمان اطلاعاتی سیا و مخالف سرسخت برجام بود تا از این طریق بتواند برجام را لغو کند. به هر روی، تلاشهای ترامپ برای انزوای ایران و نیز لغو برجام همچنان ادامه دارد. این نشان میدهد که ایران در یک مسیر سراشیبی بسیار سختی قرار گرفته است که حل و خلاصی از آن همت بلند مسئولان ارشد کشور را میطلبد.
مسیر بحرانی
علی بیگدلی تحلیلگر مسائل بینالملل و استاد دانشگاه درباره اولویتهای سیاست خارجه ایران به «آرمان» گفت: پیش از هر چیز باید اذعان داشت بهدلیل برخی از کارشکنیها در داخل، مشکلات ایران در منطقه و برجام افزایش یافته است که رئیسجمهور و وزیر خارجه بهتنهایی توانایی حل مسائل را ندارند. او افزود: هجمهها علیه ایران از سوی ترامپ و متحدانش از جمله عربستان رو به افزایش است و این پدیده از ابعاد منطقهای خود گذشته است. این استاد دانشگاه ادامه داد: وزیر خارجه آلمان قبلا طی مصاحبهای با اشپیگل اعلام کرد که موضوعات مورد مناقشه و برجام به موازت یکدیگر حرکت میکنند که اگر یکی از این موارد رعایت نشود کشورهای اروپایی هم از برجام خارج خواهند شد. بیگدلی افزود: اتحادیه اروپا ضمن حفظ برجام قطعا ایالات متحده را به خاطر برجام کنار نخواهد گذاشت. در این میان سفر لودریان به ایران حاوی پیامهای سنگینی بود که او دست خالی برگشت. بیگدلی متذکر شد: ایران امروز در شرایط خاصی قرار گرفته؛ از یک سو فشار آمریکا برای لغو برجام و اتحادیه اروپا برای رعایت مسائل مورد مناقشه. لغو برجام هم منجر به بازگشت تحریمها خواهد شد. این تحلیلگر مسائل بینالملل در پایان اذعان کرد: اگر ایران و اروپا در نقاط مشترک همچنان تاکید ورزند، سال آینده سالی سختی برای ترامپ و متحدان اصلی او خواهد بود.
حل مشکلات در گرو توافق
داوود هرمیداس باوند تحلیلگر مسائل بینالملل و استاد دانشگاه درباره چگونگی حل مسائل منطقهای به «آرمان» گفت: حل مسائل منطقهای و برجام به واکنشهای ایران و اروپا بستگی دارد. از سویی واکنشهای ایران نیز به مذاکرات اروپا و آمریکا و خواستههای آنها در تعدیل برجام بهعنوان توافق دوم و یا جداگانه هم بستگی دارد. این تحلیلگر مسائل بینالملل ادامه داد: زیرا ممکن است اروپا با ترامپ همراه نشود. اگر توافقی صورت گیرد به مفهوم خروج آمریکا از برجام است. باوند افزود: تلاشها برای تعدیل برجام در حالی است که ایران و اروپا فعلا حاضر نیستند آنچه بر روی آن توافق شده و به تایید شورای امنیت رسیده است تغییر پیدا کند. او با بیان اینکه تحریمهایی که تصویب شده و در جریان تصویب قرار دارد بر اساس موضوعاتی در منطقه است، گفت: به هر روی حل معمای استمرار برجام هم به توافق ایران و اروپا بستگی دارد و هم به نگاه اروپا به آمریکا. به همین دلیل باید اذعان داشت که راه بسیار سختی در پیش است.