به روز شده در: ۱۵ آذر ۱۴۰۴ - ۲۳:۵۹
کد خبر: ۲۸۸۸۸۸
تاریخ انتشار: ۰۹:۱۶ - ۰۴ آبان ۱۳۹۶
غلامرضا ظریفیان :

نگاه روحانی به دوران بعد از 1400 است

روزنو :هنوز یک سال از عمر دولت دوازدهم نگذشته است . حتی کابینه دولت تکمیل نشده است و در خوش بینانه ترین اتفاق ، روحانی این فرصت را می تواند در یکشنبه آینده داشته باشد که وزرای پیشنهادی علوم و نیروی او در مجلس رای اعتماد بگیرند. با این حال او در همین فاصله کوتاه با انتقادات زیادی از جانب جریان های سیاسی مواجه است؛ انتقاداتی که البته جسته و گریخته در دولت یازدهم نیز به او و برخی وزارت خانه های دولتش مطرح بود ولی اکنون به نظر می رسد که این انتقادات با شدت بیشتری از سر گرفته شده است. اینکه روحانی و دولت او رفته رفته و به مرور از وعده های انتخاباتی و گفتمان های شعاری و سیاسی و همین طور مطالبات اجتماعی و سیاسی مردم و نخبگان جامعه فاصله می گیرد؛ مساله ای که برخی آن را عقب نشینی عنوان کرده و برخی دیگر از آن به عنوان رفتار محتاطانه دولت روحانی یاد می کنند. در این میان نیز فرضیه دیگری مطرح است که اعمال سری محدودیت های پیدا و پنهان علیه دولت باعث شده است تا روحانی نتواند بر همان مدار گفتمانی و وعده های انتخاباتی حرکت کند. غلامرضا ظریفیان استاد تاریخ دانشگاه تهران که در دولت اصلاحات نیز معاونت وزارت علوم را نیز عهده دار بود، در گفت و گویی با «همبستگی» به نقد و تحلیل این مساله می پردازد؛ اینکه روحانی چقدر در ادامه مواضع دولتش دچار عقب نشینی یا احتیاط است و اینکه محدودیت ها چقدر در عملکرد دولت روحانی چه در دولت یازدهم و چه در دولت دوازدهم موثر واقع شده است. ظریفیان در این خصوص به ما می گوید که « دولت روحانی با علم بر همان مواضع و همان مطالبات سعی می کند که در عرصه های مختلف ، احتیاط را چاشنی عمل کند. البته این احتیاط هم با نقد و انتقاداتی همراه است و می توان ایرادهایی را به آن وارد کرد.»

 
هنوز یک سال از عمر دولت دوازدهم نگذشته است . حتی کابینه دولت تکمیل نشده است و در خوش بینانه ترین اتفاق ، روحانی این فرصت را می تواند در یکشنبه آینده داشته باشد که وزرای پیشنهادی علوم و نیروی او در مجلس رای اعتماد بگیرند. با این حال او در همین فاصله کوتاه با انتقادات زیادی از جانب جریان های سیاسی مواجه است؛ انتقاداتی که البته جسته و گریخته در دولت یازدهم نیز به او و برخی وزارت خانه های دولتش مطرح بود ولی اکنون به نظر می رسد که این انتقادات با شدت بیشتری از سر گرفته شده است. اینکه روحانی و دولت او رفته رفته و به مرور از وعده های انتخاباتی و گفتمان های شعاری و سیاسی و همین طور مطالبات اجتماعی و سیاسی مردم و نخبگان جامعه فاصله می گیرد؛ مساله ای که برخی آن را عقب نشینی عنوان کرده و برخی دیگر از آن به عنوان رفتار محتاطانه دولت روحانی یاد می کنند. در این میان نیز فرضیه دیگری مطرح است که اعمال سری محدودیت های پیدا و پنهان علیه دولت باعث شده است تا روحانی نتواند بر همان مدار گفتمانی و وعده های انتخاباتی حرکت کند. غلامرضا ظریفیان استاد تاریخ دانشگاه تهران که در دولت اصلاحات نیز معاونت وزارت علوم را نیز عهده دار بود، در گفت و گویی با «همبستگی» به نقد و تحلیل این مساله می پردازد؛ اینکه روحانی چقدر در ادامه مواضع دولتش دچار عقب نشینی یا احتیاط است و اینکه محدودیت ها چقدر در عملکرد دولت روحانی چه در دولت یازدهم و چه در دولت دوازدهم موثر واقع شده است. ظریفیان در این خصوص به ما می گوید که « دولت روحانی با علم بر همان مواضع و همان مطالبات سعی می کند که در عرصه های مختلف ، احتیاط را چاشنی عمل کند. البته این احتیاط هم با نقد و انتقاداتی همراه است و می توان ایرادهایی را به آن وارد کرد.»

به گزارش روز نو : طی یک ماه اخیر موج جدیدی درباره عملکرد دولت روحانی مطرح شده و در این خصوص برخی معتقد به آن هستند که دولت روحانی دچار نوعی عقب نشینی از مواضع خود شده است و در مقابل این فرضیه مطرح است که دولت بیش از عقب نشینی دچار یک رفتار محتاطانه شده است. شما این دو مقوله را چگونه در قبال رفتارهای دولت روحانی توجیه می کنید؟

همان طور که می دانید دولت روحانی - دولت دوازدهم- اکنون در ماه های ابتدای خود است. در این میان حتی کابینه دولت نیز تکمیل نشده است. بنابراین باید زمان بیشتری را تحمل کرد تا بعدتر بتوان ارزیابی دقیقی نسبت به رفتارها و اقدامات دولت روحانی ارائه کرد. البته این به معنای آن نیست که اقدامات انجام شده از دولت طی همین مدت کوتاه کاملا قابل قبول است. چون بعضا می شنویم یا می بینیم که برخی اقدامات دولت روحانی با انتقادها و اعتراض هایی نه صرفا از جانب جریان های سیاسی بلکه از جانب اقشار مختلف جامعه رو به روست.

نظر شخص شما در این خصوص چیست؟ آیا دولت روحانی یک دولت محافظه کاری شده است یا در حال تغییر مواضع سیاسی و گفتمانی خود است؟

در این خصوص نظر من تابع همان اظهاراتی است که می گویند دولت روحانی دچار احتیاط شده است. من فکر می کنم که دولت روحانی با علم بر همان مواضع و همان مطالبات سعی می کند که در عرصه های مختلف ، احتیاط را چاشنی عمل کند. البته این احتیاط هم با نقد و انتقاداتی همراه است و می توان ایرادهایی را به آن وارد کرد. در واقع آنچه که امروز احساس می شود، آن است که نخبگان، انجمن های مردم نهاد، احزاب سیاسی و چهره های شاخص جامعه باید به این مساله توجه و رسیدگی کنند تا دولت در پاسخ به انتظارات عمومی در چارچوب همان وعده های انتخاباتی و گفتمان های مطرح شده و نیز اختیاراتی که قانون برای دولت در نظر گرفته است، بهتر عمل کند.

این رفتار محتاطانه چه تبعاتی را برای جامعه خواهد داشت؟

برای پاسخ به این سوال، نخست باید این پرسش را در نظر گرفت که رفتار محتاطانه دولت چقدر می تواند در راستای مطالبات عمومی موفق عمل کند. اگر این احتیاط در نهایت منجر به آن شود که دولت از طریق آن مطالبات و انتظارات عمومی را جواب دهد که طبعا نمی تواند نگرانی و دغدغه ای را مطرح کرد ولی مساله آنجاست که آیا این احتیاط در راستای تحقق وعده های انتخاباتی است. من فکر می کنم که دولت روحانی در احتیاط و محافظه کاری کمی دچار افراط شده است. یعنی در مسائلی مانند انتخاب فرمانداران و استانداران یا همین طور در مساله معرفی وزرای پیشنهادی کابینه لازم نبود دولت تا این اندازه احتیاط کند. آقای روحانی می توانست در عین رعایت جوانب مختلف ، افراد قوی تری را در برخی سطوح مدیریتی برگزیند.

با این وجود، چاره کار چیست؟ چگونه می توان دولت را از این تمایلات جدی به مواضع احتیاطی و بعضا محافظه کارانه به سمت همان مواضع انتخاباتی سوق داد؟

در این خصوص شاید بهتر باشد که به دولت تذکر دهیم. این تذکر لزوما نباید به معنای تقابل یا مخالفت های تند و آن چنانی که از سوی جریان های اراطی شاهد بودیم، تعریف شود. اصحاب رسانه و مطبوعات، انجمن های مردم نهاد، احزاب سیاسی و نخبگان و مسئولان با تجربه و چهره های برجسته نظام می توانند از طرق مختلف مثل برگزاری جلسات مشترک رایزنی و مشورتی یا همین طور اظهار نظرات دلسوزانه و نقد های منصفانه این موضوع را به دولت اعلام کنند و تذکر دهند.

با توجه به آنکه عملکرد دولت های تاثیر بسیار زیادی بر سرنوشت انتخابات های بعدی ریاست جمهوری خواهند داشت. آیا می توان نسبت به عملکرد احتیاطی دولت روحانی نگران بود؟

مسلما این مساله اهمیت بسیار زیادی خواهد داشت و بر همین اساس می توان نگرانی ها و دغدغه های جریان های سیاسی به ویژه حامیان دولت را نسبت به این مساله درک کرد. چراکه افکار عمومی و اذهان عمومی بر اساس انتظاراتی از دولت آقای روحانی در انتخابات 96 حمایت کرده و یک سرمایه اجتماعی عظیمی را برای دولت با مشارکت گسترده در انتخابات خلق کردند. این سرمایه اجتماعی یک موضوع بسیار مهم است. آقای روحانی در خصوص این مساله باید هوشیار باشد و بداند که این سرمایه اجتماعی، یک جمع و مجموعه تندرو و رادیکال نبوده است و صرفا در این مسیر بر شعارها و وعده های انتخاباتی آقای روحانی تکیه کرده است. بنابراین احتیاط بیش از حد دولت و شخص آقای روحانی ممکن است تبعات جدی نسبت به این سرمایه اجتماعی وارد کند. ممکن است این سرمایه اجتماعی دیر یا زود در پس برخی رفتارها از بین برود و این می تواند نتایج بدی برای دولت و جریان های حامی آن در انتخابات های آتی داشته باشد. همچنانکه از همین حالا برخی نشانه هایی را درباره آن می بینیم. البته هنوز برای قضاوت درباره این مساله زود است و تا انتخابات آینده زمان زیادی باقی مانده است و امیدواریم که تا آن زمان آقای روحانی راهکاری را برای این مساله چار کند.

یک مساله ای که در توجیه رفتارهای محتاطانه دولت مطرح می شود، آن است که دولت در برخی مسائل دچار محدودیت هایی است. فکر می کنید این مساله یعنی محدودیت های چقدر در عملکرد دولت موثر بوده است و از نظر شما اثر محدودیت ها بیشتر بوده است یا رفتارهای محتاطانه اعضای هیات دولت؟

از نظر من نمی توان صرفا این مساله را یک بعدی دید. من فکر می کنم که این موضوع ترکیبی از هر دو مساله است. یعنی در برخی مسائل دولت محدودیت ها و محذوریت هایی داشته است که در ادامه مجبور به عقب نشینی شده است یا احتیاط را مورد تاکید خود قرار داده است. در برخی مسائل هم بدون آنکه محدودیتی باشد یا سطح محدودیت ها گسترده و همه جانبه باشد، دولت بیش از اندازه احتیاط کرده است.

آنچه که درباره شخص و دولت آقای روحانی مطرح است، آن بوده که آقای روحانی یک چهره اصولگراست ولی حامیان جدی او اصلاح طلبان هستند. از نظر شما حمایت اصلاح طلبان چقدر در روند محدودیت ها یا رفتارهای محتاطانه دولت تاثیرگذار بوده است؟ آیا این مساله طرفا یک موضوع جناحی و سیاسی بوده یا شما برای آن جنبه و بعدی فراتر از جناح بندی ها و سیاست ها قائل هستید؟

برای درک بهتر این مساله شاید بهتر باشد که خودمان را جای روحانی قرار دهیم. در آن صورت می توان شناخت بهتری از مشکلات داخلی یا خارجی کشور پیدا کرد. به هرحال کشور ما در عرصه های مختلف بین المللی، اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و غیره با مشکلاتی مواجه است که هر کدام به نوبه خود می تواند ملاحظات و محذوریت هایی را در تصمیم گیری های دولت ایجاد کند. بنابراین نمی توان این موضوع را یک جانبه و یک طرفه قضاوت کرد و باید تا حدودی به آقای روحانی در برخی مسائل حق بدهیم. البته همان طور که برای او حقی قائل هستیم، بر این نظر نیز تاکید داریم که در برخی مسائل نباید تا این اندازه احتیاط کرد و اگر قرار است چنین روندی ادامه پیدا کند، حداقل من دلیل آن را نمی دانم که چرا تا این اندازه دولت نیاز می بیند که احتیاط داشته باشد.

یکی از مسائلی که طی چند سال اخیر بارها و بارها از جانب جریان های رقیب مطرح شده، این است که زمانی خواهد رسید تا اصلاح طلبان از روحانی و دولت او عدول کنند. از نظر شما آیا ادامه این روند محتاطانه از جانب دولت می تواند در نهایت به یک اختلاف بین اصلاح طلبان و دولت بدل شود؟

این یک مساله ای است که می تواند نتایج غیرقابل پیش بینی و غیر منتظره ای را رقم بزند. بنابراین خیلی راحت نمی توان درباره این مساله اظهارنظر کرد. چون این اختلافات هم دولت و هم اصلاح طلبان را تحت تاثیر قرار خواهد داد. بر همین اساس باید منتظر ماند و دید که آیا چنین اتفاق رخ خواهد داد یا خیر. البته من این احتمال را بعید می دانم . چون آقای روحانی چه از زمان رییس جمهوری و چه قبل از آن نشان داده است که فرد با هوش و دقیقی است. او سیاستمدار توانایی است. بنابراین بعید است که او از جریان های حامی خود در انتخابات غافل شود و زمینه آن را فراهم کند که پایگاه های اجتماعی او ریزش کنند. قطعا او بر تمامی این مسائل اشراف خواهد داشت و ما نیز امیدواریم که آقای روحانی به همان شکلی که نسبت به تندروی ها در جامعه نگران بوده و دغدغه داشتند ، نسبت به از دست دادن سرمایه اجتماعی نیز نگرانی هایی داشته باشند. چراکه این سرمایه اجتماعی نقش بسیار مهمی در موفقیت های داخلی و خارجی دولت داشته است و فراموش نکنید که الگوی ائتلافی اعتدالگرایان و اصلاح طلبان تا کنون نتایج موفقی را در ادوار انتخاباتی رقم زده است.

تجربه دولت ها در نظام جمهوری اسلامی نشان داده است که رئوسای جمهوری بعد از دوره دوم به نوعی از صحنه و میدان سیاست کنار گذاشته می شوند. از جمله آنکه با مشکل ردصلاحیت مواجه می شوند یا زمینه برای فعالیت حزبی و سیاسی آنان به حداقل می رسد. با این حساب می توان این مساله را یکی از عوامل و دلایل رفتارهای محافظه کارانه آقای روحانی دانست. در واقع ممکن است که آقای روحانی از حالا دغدغه جایگاه سیاسی و اجتماعی خود بعد از 1400 را داشته باشد؟

این طبیعی است که هر فرد و مسئولی نگرانی آن را داشته باشد که در آینده جایگاه سیاسی و اجتماعی آن در خطر نباشد. آقای روحانی نیز همان طور که گفتم سیاستمدار توانایی است. او امروز تجارب مهم و ارزشمندی از دولت یازدهم و پیشینیان خود در رو به روی خود می بینید و قطعا با تکیه بر همین تجارب رفتار خواهد کرد. در واقع این مساله بیراهی نیست که بگوییم روحانی از حالا نیم نگاهی به حیات سیاسی خود بعد از 1400 دارد و با همین نگاه رفتارهای سیاسی خود را تنظیم می کند.

روزنامه همبستگي
تصویر روز
خبر های روز