پیام ظریف از دوحه به منطقه: ایران خواستار بهترین روابط با همه همسایگان است

محمدجواد ظریف رییس دستگاه دیپلماسی جمهوری اسلامی در پایان سفر به عمان و قطر با تاکید براین که ایران خواستار بهترین روابط با همه همسایگان خود است، بار دیگر سیاست استراتژیک تهران در ایجاد روابط دوستانه با کشورهای منطقه را اعلام کرد.

به گزارش روز نو ، ظریف در آغاز به کار دولت دوازدهم توسعه روابط منطقه ای را در کنار راه اندازی معاونت دیپلماسی اقتصادی به عنوان یکی از دو ابر اولویت دستگاه دیپلماسی در دولت جدید عنوان کرد، ابراولویتی که ریل گذاری آن البته در دولت یازدهم با سیاست گفت و گو، تعامل و تنش زدایی صورت گرفته است.

 

شاید بتوان یکی از خصوصیات سیاست خارجی ایرانی را رفتار توأم با صبر و حلم عنوان کرد؛ کسانی که ذهنیت پروژه محور دارند حوصله رویکرد های درازمدت و پروسه محور در مناسبات خارجی را ندارند و انتظار دارند در بازه زمانی کوتاه اهداف خود را محقق سازند و همین ذهنیت ریشه بسیاری از انتقادهایی است که به سیاست خارجی وارد می شود.

 

حدود 6 ماه قبل ناظران مسایل منطقه با مشاهده تحرکات رقبای ایران بویژه بعد از قطع روابط ریاض با تهران و متعاقب آن قطع رابطه برخی کشورهای جزیره ای تحت الحمایه ریاض امکانی برای مانورهای دیپلماتیک وزارت امور خارجه متصور نبودند. با این حال بازتاب رسانه ای سفر رییس دستگاه دیپلماسی به دوحه و مسقط نشان داد که دستگاه سیاست خارجی کشور مسیر درستی را انتخاب کرده است.

 

وزیر امور خارجه روز دوشنبه در مسقط میهمان سلطان قابوس پادشاه عمان بود؛ انتشار تصاویر سلطان قابوس و ظریف در رسانه ها بعد از ماه ها بی خبری و وجود نوعی ابهام از وضعیت سلامتی وی حاوی پیام های مهمی بود به طوری که این دیدار و تصاویر آن دستمایه تحلیل ها و تفسیرهای گسترده ای در نشریات منطقه و حتی بین المللی قرار گرفت.

 

روابط تهران- مسقط روابط ویژه و منحصر به فردی است؛ عمان طی سال های اخیر به نوعی محل آغاز مذاکرات هسته ای ایران و آمریکا بوده که در دولت دهم در سکوت خبری کلید زده و در نهایت به سرانجام رسید و ناظران مسائل منطقه هم این سفر را به نوعی در راستای نقش آفرینی های گذشته عمان ارزیابی می کنند با این حال شرایط سیاسی امروز آمریکا با حضور دونالد ترامپ شرایط پیچیده و منحصر به فردی در تاریخ این کشور است چرا که رفتارهای وی از حدود نرمال سیاست ورزی خارج شده و غیرقابل پیش بینی بودن و به قول ظریف غیر قابل اعتماد بودن تبدیل به شاخصه های رفتاری ترامپ شده است از این رو نمی توان تحلیل ها و تفسیرهای ارائه شده را در راستای نقش آفرینی های گذشته مسقط ارزیابی کرد.

 

آن چه از دیدارهای ظریف با سلطان قابوس و یوسف بن علوی وزیر خارجه عمان منتشر شد بخش عمده رایزنی های رئیس دستگاه دیپلماسی در راستای توسعه مناسبات اقتصادی تهران- مسقط بوده است. یکی از نقدهایی که به روابط خارجی جمهوری اسلامی ایران وارد می شود این است که روابط سیاسی خوب ایران با سایر کشورها به داشتن روابط اقتصادی خوب ترجمه نمی شود و دستگاه دیپلماسی در دولت دوازدهم با راه اندازی معاونت دیپلماسی اقتصادی به دنبال رفع این نقیصه است.

 

همکاری های بانکی، توریسم در شقوق مختلف آن، همکاری های حوزه انرژی محورهای رایزنی های روز دوشنبه دو طرف در مسقط بود. ایران و عمان در زمینه گاز همکاری هایی را آغاز کرده اند و کارشناسان حوزه انرژی اعتقاد دارند این همکاری ها می تواند به همکاری های گازی چند جانبه با کشورهایی همچون هند ارتقا یابد و اتفاقا اراده سیاسی بین دو طرف هم در این خصوص دیده می شود.

 

از سوی دیگر دو طرف علاقمند به توسعه همکاری های تجاری هستند؛ در این راستا و به گفته محمدرضا نوری شاهرودی سفیر جمهوری اسلامی ایران در مسقط قرار است تسهیلاتی به تجار و بازرگانان ایرانی برای ثبت شرکت در این کشور داده شود گذشته از این قرار است پروازهای بین دو کشور هم افزایش یابد.در هر صورت به نظر می رسد دو طرف برنامه های گسترده ای برای توسعه همکاری های اقتصادی دارند و در سال های آینده می توانیم شاهد توسعه روابط اقتصادی دو طرف در حوزه های مختلف باشیم.

** پیام های سفر ظریف به دوحه

حدود چهار ماه از بحران دیپلماتیک بین دوحه با ریاض و متحدانش یعنی مصر، امارات و بحرین می گذرد. بحرانی که تنها چند روز پس از سفر پر سر و صدای دونالد ترامپ به ریاض و امضای قرارداد تسلیحانی 450 میلیارد دلاری آشکار شد. در آن مقطع ریاض لیست بلند بالایی از انواع اتهامات ریز و درشت علیه دوحه منتشر کرد و به کمک متحدانش دوحه را در محاصره زمینی و هوایی قرار داد.

 

حمایت از تروریسم ،ارتباط با گروه هایی همچون اخوان المسلمین و حماس و فعالیت های رسانه ای الجزیره از جمله این اتهامات علیه دوحه بود با این حال یکی از اتهامات اصلی در این لیست ارتباط دوحه به تهران بود.

 

ریاض و ابوظبی که دیپلماسی منطقه ای خود را حول منزوی کردن ایران سازماندهی کرده و با راهیابی ترامپ به کاخ سفید انرژی مضاعفی کسب کرده بودند از عدم همراهی شرکای اصلی خود در شورای همکاری خلیج فارس به ویژه قطر به شدت عصبانی بودند.قطر با وجود اینکه مساحت کمی دارد ابزارهای قدرت را در اختیار دارد؛ این کشور دارای یکی از بزرگترین میادین گازی جهان است و توانسته سهم قابل توجهی از بازار گاز جهان را به خود اختصاص دهد.

 

از سوی دیگر شبکه الجزیره به عنوان یکی از قدرتمندترین شبکه های خبری منبع و منشاء قدرت نرم دوحه در عرصه های مختلف است. حقیقت این است که این شبکه به واسطه قدرت فکری اخوان نقش بی بدیلی در سازماندهی به افکارعمومی جهان عرب ایفا می کند.

از سوی دیگر «جبر ژئوپلتیک» باعث شده قطر محل استقرار حدود 10 هزار نظامی آمریکایی در پایگاه العدید باشد.زمانی که بحران دیپلماتیک بین ریاض و متحدانش با دوحه آغاز شد کودتا و حمله نظامی به قطر را یکی از سناریوهای محتمل عنوان می کردند به هر دلیل این سناریو محقق نشد. سناریوی دیگر مصالحه و کوتاه آمدن دوحه بود که با گذشت حدود چهار ماه از آغاز بحران چنین چشم اندازی هم حداقل در کوتاه مدت دیده نمی شود کما اینکه میانجی گری کویت بین دوحه و ریاض هم تاکنون نتیجه بخش نبوده است.

 

در ابتدای بروز بحران در حاشیه جنوبی خلیج فارس ریاض امیدوار بود با محاصره زمینی و هوایی قطر بتواند این کشور را مطیع خود کرده و از دیگر شرکای خود در شورای همکاری خلیج فارس هم زهر چشم بگیرد ولی باز کردن آسمان ایران به روی دوحه و کمک های ترکیه برنامه ریزی های ریاض را نقش برآب کرد.

** آنچه ایران می خواهد

طی روزهای اخیر حضور محمد جواد ظریف در دوحه و استقبال گرم امیر قطر از وی زمینه ساز ارائه تفسیرها و تحلیل های گسترده ای در منطقه شده است، بخشی از تحلیل ها و تفاسیر حول این موضوع سامان داده شده بود که جمهوری اسلامی ایران به عنوان یک نیروی بیرونی به دنبال ایجاد انشقاق و اختلاف بین کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس است.این در حالی است که ناظران بی طرف حتما تائید می کنند که جمهوری اسلامی ایران نه تنها به دنبال ایجاد شکاف در منطقه نیست بلکه به دنبال اتحاد و انسجام بین همه کشورهای منطقه است. از همین رو شاید بتوان مهمترین پیامی که از دوحه به منطقه مخابره شد را این پیام ظریف بدانیم که جمهوری اسلامی ایران به دنبال رابطه خوب با همه همسایگان است.

 

تاریخ به ویژه تاریخ دهه های اخیر منطقه به خوبی مبین این امر است جمهوری اسلامی به دنبال گسترش همکاری های منطقه ای صلح ثبات در منطقه است و از هر ابتکاری در این زمینه استقبال کرده است. در سال های اخیر و از زمان روی کار آمدن حجت الاسلام و المسلمین حسن روحانی پیامهای واضح و مشخصی به همسایگان داده است که ایران به دنبال توسعه همکاری با کشورهای مسلمان همسایه است.

 

شاید بتوان در پاسخ به فضاسازی های برخی رسانه های منطقه این بخش از سخنان ظریف درباره رویکرد جمهوی اسلامی ایران به منطقه را مد نظر قرار داد که گفت:« جمهوری اسلامی ایران هیچ گاه به دنبال اختلاف در منطقه نبوده است، همواره سیاست ما این بوده که منطقه ما نیاز به آرامش و گفتگو دارد.منطقه ما نیاز به یک سامانه همکاری و گفتگو برای امنیت در منطقه دارد و پیشنهاد سامانه گفتگو در خلیج فارس را بارها مطرح کرده ایم و متاسفانه مورد توجه برخی کشورهایی که آینده خودشان را در تنش ، فشار و تحمیل بر همسایگان می بینند قرار نگرفته و امیدواریم این کشورها هر چه سریعتر منطق گفتگو و ضرورت تفاهم و همکاری و ضرورت دست برداشتن از خیالاتی که برای تحمیل دیدگاه های خود بر سایرین در منطقه دارند را بپذیرند در آن زمان حتما امکان گفتگو گسترده تر وجود دارد.

 

جمهوری اسلامی ایران همواره بر تفاهم و حل مشکلات اصرار داشته و هیچ گاه بر تعمیق اختلافات علاقه ای نداشته است به خاطر اینکه آن را در جهت منافع خودمان نمی دانیم.منافع ما در این است که همه کشورهای منطقه با درک واقعیت های این منطقه و با کنار گذاشتن منطق زور و فشار بتوانند به یک راه حل مورد قبول همه دست پیدا کنند».