رفتار اعلی‌حضرتی در فراکسیون امید

وقتی دیروز علی لاریجانی در حال ورق زدن صفحاتی بود که روی آنها تعداد آرای هر وزیر کابینه نوشته شده بود، تصور می‌شد همه وزرا رای آورده‌اند تا اینکه او گفت حبیب‌الله بیطرف از وزارت بازمانده است. رای نیاوردن بیطرف در برابر رای آوردن گزینه‌هایی که پیش‌بینی می‌شد راه سختی دارند خیلی عجیب بود. شاید او از معدود افرادی بود که کسی به رای نیاوردنش فکر نمی‌کرد. فیاض زاهد، تحلیل‌گر مسائل سیاسی چرایی این اتفاقات را در گفت‌وگو با همدلی تشریح کرد. او ضمن بیان عواملی که کار را برای بیطرف سخت کرد، انتقاداتی به فراکسیون امید و رئیس آن محمدرضا عارف وارد می‌داند.

به گزارش روز نو : رای نیاوردن دیروز حبیب‌الله بیطرف قابل پیش بینی نبود. در عوض تصور می‌شد اگر قرار است کسی رای نیاورد آن فرد رحمانی فضلی، ربیعی یا آذری جهرمی است. به نظر شما چه شد که بیطرف رای نیاورد؟

من فکر می‌کنم انتخاب نشدن آقای بیطرف به دو عامل بستگی دارد. یک عامل تلاش نمایندگان اصفهانی و مناطقی است که در سرچشمه‌های این مناطق به زاینده‌رود 

منتهی می‌شود. در این مناطق این تلقی به درست یا غلط وجود دارد که انتقال آب کوهرنگ یا زاگرس به یزد باعث تشدید بی‌آبی این مناطق می‌شود. عامل دوم نگرانی نمایندگان خوزستانی درباره سد گتوند که ریشه در وزارت آقای بیطرف دارد برمی‌گردد. آقای بیطرف هم با شخصیت قابل احترامی که دارند به جای پاسخ‌های عوام‌فریبانه، پاسخ‌های دقیق علمی دادند. اینها به ایشان آسیب زد. البته من ضعف در فراکسیون امید را هم یکی دیگر از علت‌های این ناکارآمدی می‌دانم. اگر فراکسیون‌های امید لابی‌های موثری برای خود می‌کرد چنین اتفاقی نمی‌افتاد. عجیب این است که محمود حجتی، وزیر کشاورزی از مجلس اصول‌گرایان رای بیشتری گرفت تا مجلسی که وجه اصلاح‌طلبانه و اعتدالی پررنگ‌تری دارد. عجیب است که آقای آذری جهرمی با همه ابهامات و پرسش‌هایی که به درست یا غلط درباره او وجود دارد، رای اعتماد می‌گیرد اما آقای بیطرف وزیر نمی‌شود. درباره آقای ربیعی هم می‌توانم بگویم سخنرانی آقای ربیعی در روز رای اعتماد سخنرانی جامعی بود. خود من تحت تاثیر قرار گرفتم. ضمن آنکه لابی‌های شهرستانی و خانه کارگر بی‌تاثیر نبود. به هرحال ربیعی اجازه نداد بحران‌های کارگری در این چهار سال به منصه رویت برسد. ربیعی از پتانسیل لابی‌های چهره به چهره هم به خوبی استفاده کرد. بعضی از چهره‌های خوشنام هم در مجلس به نفع ایشان عمل کردند. 

درباره رحمانی فضلی هم - اگرچه از منتقدان او بودم – فکر می‌کنم در فراکسیون‌ها به‌ویژه فراکسیون امید پاسخ‌هایی داد که نمایندگان را وادار به پذیرش حضور او کرد. او توانست نمایندگان را قانع کند که می‌تواند اهل تعامل با نهادهای حاکمیتی باشد. در مجموع فضای مجلس، فضای تعاملی و کم‌تنشی بود. اگر فراکسیون امید با تلاش بیشتری عمل می‌کرد آقای بیطرف هم می‌توانست رای اعتماد بگیرد. 

در جلسه رای اعتماد چهار سال گذشته وزرای آقای روحانی درباره رحمانی فضلی گفته می‌شود که او سهیمه آقای لاریجانی بود. این بار هم می‌توان گفت رحمانی فضلی بر اثر نظر لاریجانی انتخاب شد؟

الان ‌نوع رفتار رحمانی‌فضلی به یک کنش مستقل تبدیل شده است. من فکر می‌کنم رحمانی‌فضلی نقطه اتصال لاریجانی و روحانی شده است. شاید رای‌آوری محتمل رحمانی‌فضلی و قدرت تعامل او با نهادهای خاص باعث شد که آقای روحانی به دنبال یک مدل تسهیل‌کننده بگردد تا اینکه بخواهد دنبال یک وزیر کشور اصلاح‌طلب با شناسنامه روشن باشد. باید منتظر بمانیم و ببینیم که آیا رحمانی‌فضلی می‌تواند انتظارات آقای روحانی را برآورده کند یا خیر. 

یعنی نوع برخورد آقای لاریجانی را در این دوره از جلسات رای اعتماد بی‌تاثیر می‌دانید؟

تردید ندارم علی لاریجانی قدرت اثرگذاری بالایی دارد. فراکسیون مستقلین ولایی که از تعدادی اصول‌گرایان معتدل و عاقل تشکیل شده است، با اشاره و فرمان او عمل می‌کنند. من معتقدم که لاریجانی در معرض رایزنی‌های اولیه قرار داشته و تلاش کرده که کابینه آقای روحانی روزهای پرتنشی در مجلس نداشته باشد. 

از ضعف فراکسیون امید صحبت کردید. به نظرتان این فراکسیون با چه آسیب‌‌هایی روبه‌رو است؟

من معتقدم آقای عارف با یک پارادوکسی رو‌به‌روست که اگر آن را حل نکند به خودش بیشتر آسیب می‌رساند. به نظرم آقای عارف علت اصلی ورود به مجلس را خود مجلس نمی‌داند، بلکه او معطوف به انتخابات ریاست جمهوری وارد انتخابات مجلس شد. اما بی‌عملی و به عبارت دیگر «آسه رفتن و آسه آمدن» به منزلت و جایگاه او لطمه خواهد زد. مردم به فردی رای می‌دهند که در کارنامه خودش یک نوع عملگرایی، استقامت و جدیتی داشته باشد. آقای عارف فکر می‌کند اگر در خیلی زمینه‌ها به صورت جدی وارد شود مورد آسیب قرار می‌گیرد، اما متوجه این خطر نیست که اگر بخواهد زیر باران برود خیس می‌شود. من فکر می‌کنم آقای عارف دارد به دست خودش عارف را قربانی می‌کند. یادم است تیتری از قول من در روزنامه «همدلی» چاپ شد که باید مراقب برند عارف بود. من فکر می‌کنم تنها کسی که متوجه این پیام من نشد، خود آقای عارف بود. 

شما در مصاحبه‌ای که می‌فرمایید، معتقد بودید که آقای عارف اگر به ریاست مجلس نرسیدند سراغ نایب رئیسی، ریاست مرکز پژوهش‌ها یا ریاست کمیسیون‌ها نرود. این‌که آقای عارف امروز سکوت می‌کند تا شاید به زعم او به برندش لطمه نخورد با آنچه شما گفتید چه تفاوت‌هایی دارد؟

ببینید؛ شما وقتی در انتخابات مجلس وارد می‌شوید، باید در شکل نماینده مجلس ظاهر شوید. یادم می‌آید در یک جلسه مشورتی به آقای عارف توصیه کردم که اگر می‌خواهید وارد بحث ریاست جمهوری شوید، سراغ نمایندگی مجلس نروید چرا که ریسک بالایی دارد. جامعه، افکار عمومی و نمایندگان از شما انتظاراتی دارند که شاید نتوانید در قامت یک نماینده یا رئیس مجلس آنها را برآورده کنید. ایشان این توصیه را قبول نکردند، وارد انتخابات شدند و رای اول را به دست آوردند. اما آن موقع من و صادق زیباکلام معتقد بودیم که آقای عارف امکان رای‌آوری برای ریاست مجلس را ندارد. لذا من در مصاحبه‌ای که با شما داشتم به ایشان توصیه کردم در قامت رئیس فراکسیون عمل کند. با این حال ایشان در این انتخابات شرکت کردند و توجیه‌شان این بود که افکار عمومی آرای فراکسیون امید را بداند. خب این مسئله این خطر استراتژیک را هم دارد که رقیب ما وزن ما را بداند. تفنگی خالی دو نفر را می‌ترساند هم کسی که تفنگ را در دست گرفته و هم کسی که در برابر آن ایستاده است. وقتی که شما ماشه را می‌چکانید و مشخص می‌شود داخل این تنفگ خالی است، آثار زیانبار آن مختص شماست. آقای عارف این ظرفیت را عیان کرد و به رقبا گفت ما 90 یا 100 نفر بیشتر نیستیم. این اصرار بر تمایز بخشیدن به ریاست عارف و لاریجانی یک فراکسیون به نام مستقلین ولایی متولد کرد. این در حالی بود که فراکسیون امید می‌توانست به همان شکل که پدید آمده بود عمل کند. ما در انتخابات همه کسانی را که می‌توانستیم زیر این چتر خودمان قرار دهیم، داخل لیست امید گذاشتیم. این افراد ایده‌آل نبودند اما عضو جبهه پایداری هم نبودند. آنها کسانی بودند که به دولت آسیب نمی‌رساندند. آقای عارف در مجلس هم باید این‌گونه عمل می‌کرد، اما به سمت گزینش‌ها و خط‌کشی‌های دقیق رفت. طبیعی بود که عده‌ای سر خوردند و این موضوع ظرفیت فراکسیون را هم کاهش داد. 

توجه داشته باشیم که عطاءالله مهاجرانی از مجلس پنجم توانست رای اعتماد بگیرد. در آن روز تاریخی مردم در خانه، بیمارستان و... مذاکرات را گوش می‌دادند. مهاجرانی توانست با قدرت کلام و لابی‌های قدرتمند رای اعتماد بگیرد. حالا در یک مجلس اعتدالی و اصلاحی شما باید کاری می‌کردید که فردی با سابقه حبیب‌الله بیطرف که عضو جبهه مشارکت بوده، از نزدیکان آقای خاتمی است، وزیر کارآمدی بوده و عضو دانشجویان پیرو خط امام بوده، رای اعتماد بگیرد. وقتی بعضی از آقایان می‌خواهند اعلی حضرتی در فراکسیون عمل کنند نتیجه‌اش همین می‌شود. من معتقدم آقای عارف به شانس خودش برای دو سال بعد هم لطمه‌زده است.

روزنامه همدلي