گوشه چشم كرملين به رياض

دیدار پوتین و ترامپ در حاشیه اجلاس گروه 20، چه به نفس دیدار و ملاقات و چه به لحاظ پیامدهایی که می‌تواند با خود داشته باشد، همچنان مورد بحث و تحلیل کارشناسان و صاحب نظران بین المللی است. با این همه شاید جز مردم روسیه و آمریکا، بودند کشورهای دیگری که چشم‌شان بر این دیدار طولانی دوخته شده بود. مردمی که شاید بیشترشان در خاورمیانه ساکن باشند. مردمی که چه دست بالای منطقه باشند و چه مغلوب سیاست‌ورزی‌های دیگران، به خوبی می‌دانند که روسیه و ایالات متحده در طول تاریخ‌شان کمتر پیش آمده که تا انتهای راه بر مسیر همکاری با ملت‌ها‌ و کشورها باقی بمانند و معمولا- به خصوص روسیه- در میانه راه و از دوربگردان منفعت شخصی، دوستان را تنها گذاشته اند. این نکته را شاید بسیاری بدانند یا بتوانند در مورد آن تحلیل بنویسند اما، برای ایران خاطره‌ای است به قدمت تاریخ.

به گزارش روز نو :روابط مسکو و واشنگتن، اتحادیه اروپا و پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) از سال 2014 پس از بروز بحران در اوکراین و جدا شدن شبه جزیره کریمه از این کشور و سپس انضمام به روسیه بر پایه نتایج یک همه پرسی، با مجموعه‌ای از تحریم‌های ضدروسی، پاسخ‌ها‌ی تحریمی متقابل و همچنین صف آرایی‌ها‌ی نظامی در شرق اروپا همراه شد که این اختلاف‌ها در دولت ترامپ هم رو به گسترش است و هر از گاه خبر تمدید یا افزایش تحریم‌ها علیه روسیه به گوش می‌رسد. دو رئیس جمهوری سه برابر بیش از حد متعارف یک جلسه این چنینی زمان نیاز داشتند تا بتوانند در مورد تمام آن چه که باید مذاکره کنند. بیشتر از دو ساعت زمان برای گفتگو؛ از شائبه دخالت مسکو در انتخابات آمریکا گرفته تا اوکراین، آتش بس سوریه و البته باقی مسائل جاری در خاورمیانه.

**

آتش بس سوریه بدون ایران

به طور خاص، پررنگ ترین خروجی این دیدار خود را در قامت اعلام رسمی آتش بس در سوریه نشان داد. آتش بسی که شاید به ظاهر انجام شد اما، مدتی کوتاه پس از آن، آمریکا به جای هدف قرار دادن تکفیری‌ها، نیروهای دموکرات سوریه را با جنگنده‌ها‌ی خود به خاک و خون کشید. ائتلافی سیاسی که علیرغم نزدیکی به کردهای سوریه و علیرغم نداشتن رابطه چندان دوستانه با اسد، همواره تاکید کرده است که از جنگ داخلی پرهیز می‌کند و بیشتر توان خود را صرف مبارزه با داعش و جبهه النصره کرده است و از قضا این گروه هرگز اقبالی به روسیه نداشته است. آمارها خبر از کشته شدن 40 تن در این حمله «اشتباهی» منتشر کردند. از سوی دیگر، آتش بس سوریه بدون حضور ایران عجیب به نظر می‌رسد. از طرفی ‏هرگونه توافقی که ایران را از مناطق جنوب غربی سوریه خارج کند کند و ضامن حیات القاعده باشد که بارها مورد حمایت هوایی اسرائیل قرار گرفته‌اند برای ایران غیر قابل قبول است‏. روسیه اگر چه در مورد مسئله سوریه همواره بر حضور ایران تاکید داشته و حتی پس از این ملاقات نیز پوتین عنوان کرد که گام بعدی حل بحران سوریه توسط مسکو، تهران و آنکارا برداشته خواهد شد، با این حال در نظر نگرفتن ایران در منطقه‌ای که سال‌ها‌ست در آن هزینه می‌دهد جای تامل دارد. روسیه به خوبی آگاه است که بدون ایران نه به صورت نظامی و نه به صورت مستشاری توفیق چندانی در سوریه به دست نمی آورد و حالا معلوم نیست که توافق با آمریکا که عملکردش در سوریه متناقض و بیشتر به نفع تکفیری‌ها بوده بر سر چه مفادی به گزینه آتش بس رسیده است. آتش بسی که قرار شده در مناطق درعا، قنیطره و سویدا عملی شود و مورد نظارت دوطرف قرار گیرد تا این آتش‌بس از سوی تمامی طرفین درگیر لحاظ شود. 

**عصر جدید روابط با چاشنی تحریم و توافقات بسیار

ترامپ نخستین اطلاعات را منتشر می‌کند. جدای از آن که با شادمانی می‌گوید پوتین هرگونه دخالت در انتخاب او به عنوان رئیس جمهوری ایالات متحده را تکذیب کرده، از عصر جدید روابط میان دو کشور خبر می‌دهد و البته در سخنان دیگری تاکید می‌کند که تحریم‌ها‌ علیه روسیه به قوت خود باقی خواهد ماند. پوتین همچنین جز مسئله سوریه، از آغاز اقدامات دو کشور برای پایان دادن به مسئله اوکراین نیز خبر می‌دهد. سرگی لاوروف وزیر امور خارجه روسیه نیز از سوی دیگر ضمن سازنده بودن این دیدار، اعلام می‌کند که در این گفت‌وگو طرفین بر توافق‌های سودمند دوجانبه ابراز تمایل کرده اند. آن چه که برای آمریکا و روسیه توامان سودمند باشد، بعید است که چندان به مذاق سوریه، ایران و باقی کشورها خوش بیاید. البته قرار نیست کفه ماجرا به سمت واشنگتن سنگینی کند. همان طور که ترامپ بر تداوم تحریم‌ها‌ اصرار دارد، لاوروف نیز به نمایندگی از دولت روسیه اعلام می‌کند که مسکو در حال بررسی اقدامات متقابلانه‌ است اما درباره این اقدامات به صورت علنی صحبتی نخواهد کرد تا همچنان کشورهایی که ممکن است با توجه به عقبه تاریخی هر دو کشور از نزدیک شدن این دو به هم متضرر شوند، در میان خوف و رجا باقی بمانند. 

**رژیم صهیونیستی

نکته قابل توجه در توافق آتش بس به دست آمده، در نظر گرفته شدن اردن به عنوان یکی از طرفین این پیمان است. اردنی که به واسطه پادشاهش، کشوری با سیاست‌ها‌ی چند لایه، کم سر و صدا و البته نزدیک به اسرائیل خود را معرفی کرده است. کشوری سنی مذهب که همواره در خصوص همسایه جغرافیایی خود اسرائیل، مواضعی دوگانه اتخاذ کرده است. از این جهت به نظر می‌رسد که در نظر گرفتن اردن در این توافق چندان بی دلیل نیست. 

از سوی دیگر بنیامین نتانیاهو نخست وزیر رژیم اشغالگر ضمن استقبال از آتش بس «راستین» در سوریه، صراحتا اظهار داشته است: «این آتش‌بس نباید اجازه استقرار نظامی به ایران و دست‌نشاندگانش در سوریه و مخصوصاً جنوب سوریه بدهد.» از سوی دیگر وی مدعی شده است وزیر امور خارجه آمریکا و رئیس جمهور روسیه، وعده داده اند که موضع اسرائیل را درک کرده و خواسته‌های آنها را مدنظر قرار می‌دهند. بدون در نظر گرفتن سخنان نتانیاهو، هرگونه توافق از سوی پوتین که به سود رژیم صهیونیستی باشد بدون شک در روابط تهران - مسکو تنش زا خواهد بود و می‌تواند همکاری‌ها‌ی سیاسی و غیر سیاسی دو کشور را تحت الشعاع قرار دهد. از سوی دیگر با مواضع خصمانه عبدالله دوم در اردن علیه ایران چنین توافقی از سوی روسیه، ایران را به این فکر می‌اندازد که آیا روسیه در حال تکرار سیاست همیشگی خود در قبال ایران است یا خیر. 

**قطر و آزمون و خطا در قبال ایران

اگر چه بحران قطر و تحریم‌ها‌ی همه جانبه کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس به سرکردگی عربستان سعودی علیه این کشور قبل تر از ملاقات پوتین و ترامپ روی داد، با این حال پس از این دیدار به نظر می‌رسد که قطر مواضع رسمی تر و دورتری نسبت به ایران اتخاذ کرده است. علی رغم آن که بسیاری از کارشناسان معتقد بودند قطر در نهایت تحت فشار آل سعود شروط عربستان برای رفع تحریم را می‌پذیرد، این کشور که در روزهای اولیه تحریم از سوی ایران مورد حمایت و کمک قرار گرفت تا تحریم‌ها‌ موجب قحطی نشود، حالا صحبت‌های دیگری مطرح می‌کند. قطر که پیش تر صحبت از پیوستنش به ایران و روسیه مطرح بود، حالا مواضعی بیشتر ناسیونالیستی اتخاذ کرده و البته در تازه‌ترین اقدام، از دولت آمریکا برای برون رفت از تحریم درخواست کمک کرده است. ورود آمریکا به پرونده قطر می‌تواند مشکلاتی را در همکاری‌ها‌ی میان ایران و قطر به خصوص در حوزه انرژی به وجود بیاورد.

قرارداد تسلیحاتی

عربستان به عنوان حکومتی که به خصوص در تصمیمات منطقه‌ای به تمامه در اختیار واشنگتن قرار دارد، پس از امضای قرارداد سنگین بیش از یکصد میلیارد دلاری با ایالات متحده حالا به سراغ روسیه رفته است. عربستان و روسیه در قراردادی تسلیحاتی به ارزش سه و نیم میلیارد دلار که اگرچه در مقایسه با قرارداد ریاض - واشنگتن ناچیز است اما به هر حال به چشم می‌آید، فناوری ساخت برخی تسلیحات از جمله اسلحه کلاشنیکوف را از روسیه دریافت کرده و کارخانه تولید سلاح نیز خواهد ساخت. نزدیکی مسکو به ریاض پس از دیدار پوتین و ترامپ، با در نظر گرفتن این مسئله که عربستان به خصوص در چنین مسئله‌ای و پس از چنان قراردادی بدون هماهنگی با آمریکا دست به چنین کاری نمی‌زند، می‌تواند نشانی ولو کوچک از دست دوستی دو کشور و سست شدن پوتین در همراهی با متحدان 

خود باشد.

**رولت روسی

در نظر نگرفتن نقش جمهوری اسلامی ایران به عنوان کشوری قدرتمند و تاثیرگذار در مناسبات منطقه و تلاش برای خارج کردن ایران از معادلات خاورمیانه، راهی آزموده شده و محکوم به شکست است. ایران همواره با تاکید بر سیاست تنش‌زدایی و ارائه بسته‌ها‌ی پیشنهادی صلح محور در امور منطقه، بر این موضع همیشگی خودپافشاری کرده است که عدم مداخله کشورهای استکباری، از نخستین راه‌ها‌ی برقراری صلح در خاورمیانه است.

روسیه در طول تاریخ خود نشان داده که چندان به منافع ملت ایران فکر نمی‌کند. البته همراهی‌ها‌ی چند سال اخیر دو کشور قابل چشم پوشی نیست اما به نظر می‌رسد روسیه مادامی که انتفاع نظامی نداشته باشد چندان به تهران روی خوش نشان نمی دهد. «اس 300» را با تلاش دیپلماسی تدبیر و امید به ایران می‌دهد و علیه ایران به تحریم‌ها‌ی پیش از برجام رای می‌دهد. معاون لاوروف اخیراً اعلام کرده است که برجام هیچ جایگزینی ندارد و روسیه هر تلاشی را برای بازنویسی یا تفسیر مجدد این توافق رد می‌کند اما دیدار ماراتن گونه پوتین و ترامپ که بیش از دو ساعت به طول انجامید، می‌تواند آرام آرام پیامدهایی با خود داشته باشد که بار دیگر به ایران ثابت شود روسیه همان روسیه در طول تاریخ است. پوتین، مونالیزای دنیای سیاست است. چه به لحاظ شباهت ظاهری میان این دو چهره و چه به لحاظ نوع سیاست ورزی که گاهی ممکن است دو حس کاملا متناقض را توامان با خود داشته باشد. شادی و اندوه مونالیزا و دوستی و دشمنی پوتین. در طول تاریخ دستاورد روسیه برای ایران رولت روسی بوده است. هفت تیری که تنها یک تیر دارد و با هر بار چرخاندن خشاب معلوم نیست که نتیجه چکاندن ماشه، شلیک است یا ادامه کار.

آفتاب يزد