بلوا و آشوب در عربستان گام در مرحله جدیدی گذاشت. علیرغم تکذیب مقامات عالی سعودی، بسیاری از رسانههای بین المللی معتقدند محمد بن نایف و دخترانش در حصر خانگی به سر میبرند. ولیعهد مخلوع عربستان در یک هفته نه تنها از جانشینی پادشاه عربستان و تمامی مناصب خود عزل شد، بلکه حالا تمام راهها را بر خود بسته میبیند. محمد بن سلمان نخستین گام کودتای علنی سلطنتی را محکم برداشت.
به گزارش روز نو :سفر ترامپ به عربستان سعودی و نشست ریاض همچنان قربانی میگیرد. یمن، قطر، سوریه، رقابتهای نفتی، کسری بودجه بیسابقه و موارد بسیار دیگری که رژیم سعودی را در تنگنا قرار داده بود، حالا با آغاز علنی پروژه حذف رقبای داخلی «بنی سلمان» وارد فاز تازهای شده است. پس از کودتای سیاسی هفته اخیر سلمان بن عبدالعزیز پادشاه سعودی و خلع محمد بن نایف از مقام ولیعهدی و به تبع آن برکنار شدن از همه مناصب دیگر مانند وزارت کشور و معاونت ریاست شورای وزیران و همچنین منصوب کردن فرزندش محمد به ولیعهدی، حالا خبر رسیده که به دستور جانشین تازه آل سعود، بن نایف در حصر خانگی به سر میبرد. بسیاری از خبرگزاریهای دنیا معتقدند بن سلمان که با حفظ سمت به عنوان وزارت دفاع عربستان، به تازگی بن نایف را از سر راه سلطنت خود برداشته است، نه تنها او، بلکه حتی دخترانش را نیز در حصر نگه داشته است. علاوه بر این، در روزهای گذشته خبر دستور بازداشت پنج شاهزاده سعودی به دلیل در تماس بودن با محمد بن نایف پس از عزلش، بر جنجالهای داخلی عربستان افزوده بود. با این حال اقدام اخیر مبنی بر محصور کردن وزیر کشور با نفوذ سابق، آشکارا حکایت از فراهم شدن مقدمات پادشاهی
ولیعهد جدید دارد.
هرچند که زمزمههای تحرکات پادشاه بیمار سعودی برای به قدرت رساندن پسر 31 سالهاش از مدتها پیش به گوش میرسید، اقدام ناگهانی و سریع حاکمیت عربستان دنیا را غافلگیر کرد. بن سلمان که پیش از این با آغاز جنگ در یمن و قتل عام غیر نظامیان و البته شکست در باب المندب دستاورد چشمگیری نداشت، حالا شاید تنها به واسطه قدرت جنگ افروزیاش برای دمیدن در کوره ناامنی خاورمیانه، در شرف پادشاهی قرار گرفته است. نکته قابل توجه ماجرا شاید در این مسئله نهفته باشد که بن نایف مخلوع، شاهزاده محبوب واشنگتن و عضو همیشه قابل اعتماد خانواده سلطنتی عربستان برای مقامات آمریکایی به حساب میآمد و با این حال گویا ترامپ سوغات دیگری از کشورش برای او آورده بود.
در حالی که اخباری پراکنده از نارضایتی عموزادههای بن سلمان از انتصابات اخیر به گوش میرسید و برخی منتظر بودند تا نخستین اقدام از سوی دورماندگان از قدرت صورت گیرد، ولیعهد جدید نخستین ضربه را به مدعیان احتمالی وارد ساخت. این بار اما به جای حذف فیزیکی هم قبیلههای سلطنتی که میتوانست هزینههای گزافی به دنبال داشته باشد، تئوری عربستان در بحرین به مذاق جوان جنگ طلب آل سعود خوش آمده است. رژیم آل خلیفه در بحرین که آشکارا از ریاض فرمان میگیرد، چندی پیش اقدام به حصر خانگی شیخ عیسی قاسم، رهبر معترضان مردمی به سیاستهای موجود کرد. اقدامی که بسیاری از فعالان سیاسی بحرین و خاورمیانه آن را با هراس آل خلیفه و آل سعود از مشروعیت شخصیت کاریزماتیک موازی با حکومت مرتبط دانستند. با این حال اگر تئوری اجرا شده همان است، ماجرای عربستان اما از بیخ و بن با مسئله عیسی قاسم تفاوت دارد. این بار نه هراس از شخصیت، بلکه تنها و تنها از بین بردن رقبای سیاسی که اتفاقا هیچ کدام مشروعیت و مقبولیتی ندارند دلیل حصر بن نایف شمرده میشود. با این همه، خالق این تئوری را در جهان عرب جز آل سعود نمیتوان دانست و بن سلمان حالا این ایده را سر منشا اقدامات روزها و ماههای آینده خود قرار داده است.
با این حال و علیرغم اصرار منابع غیر سعودی بر وقوع حصر، ریاض همچنان این ادعا را تکذیب میکند. شبکه الجزیره در این خصوص در حساب کاربری توئیتر خود از ممنوعیت ولیعهد سابق برای خروج از قصرش خبر داد. خبرگزاری رویترز اما برخلاف نیویورک تایمز و رسانههای عربی و غیر عربی دیگر که بر حصر بن نایف تاکید دارند، به نقل از یک منبع سعودی نوشت:« اخبار منتشر شده در خصوص اقامت اجباری محمد بن نایف صحت ندارد.» در همین رابطه حسن بهشتیپور کارشناس مسائل دیپلماتیک در گفتگو با آفتاب یزد و با اشاره به نفوذ ریشهدار بن نایف و پدرش در خانواده سلطنتی، تصریح کرد: «خبرهای متعددی در این رابطه وجود دارد اما چون خود دولت سعودی تعارف ندارد و اگر کسی را حصر کنند راحت اعلام میکنند نمیتوان از صحت این ادعا مطمئن بود.»
از سوی دیگر حسین رویوران کارشناس مسائل خاورمیانه نیز در گفت و گو با آفتاب یزد، با بیان این نکته که ملک سلمان از ابتدا به دنبال محدود کردن پادشاهی در نسل خود بود، اظهار داشت: «پادشاه سعودی از بن نایف به عنوان ابزاری برای انتقال استفاده کرد؛ او را ولیعهد خود معرفی کرد تا این شبهه را از پیرامون خود دور کند و یک پذیرشی از آل سعود بگیرد که صرفا انتقال پادشاهی در جریان است و گزینه اصلی هم الزاما فرزند خودش نیست.» این کارشناس برجسته امور خاورمیانه با گام دوم دانستن ولیعهدی بن سلمان در پروژه پادشاه سعودی، خاطرنشان کرد: «ممکن است گام سوم این پروژه این باشد که ملک سلمان از قدرت کنار برود و در زمان حیات خودش، بن سلمان بر تخت بنشیند. او با این انتقال قدرت به پسرش و البته در حضور خودش سعی میکند این مسئله را جا بیندازد که باید از هرگونه ممانعت و مخالفت هم جلوگیری شود. » وی افزود: « به همین دلیل من تصور میکنم بن نایف در این برنامه فریب ملک سلمان را خورد و ابزار جاده صاف کن برای محمد بن سلمان شد.»
رویوران در خصوص ارتباط دستور حصر یا حذف به هر شکل ولیعهد مخلوع با نشست اخیر ریاض، ضمن برشمردن سابقه بن نایف در ارتباطات حسنه با واشنگتن عنوان کرد: «احتمال این که محمد بن سلمان چنین مجوزی را گرفته و بر اساس آن چنین اقدامی را انجام داده باشد خیلی زیاد است. سفری که قبل از سفر ترامپ بوده، محمد بن سلمان به آمریکا رفت و نزدیک به دو هفته آن جا مستقر شد. خیلیها معتقدند در این دو هفته رشوههایی به آمریکا داده شد که پذیرفت بن سلمان جانشین بن نایف بشود.»
به نظر میرسد تا اعلام رسمی خبر بر تخت نشستن محمد بن سلمان 31 ساله فاصله چندانی باقی نمانده است. اتفاقی که بر اساس گفته تحلیلگران میتواند موجب افزایش اقدامات قهری حاکمیت و همچنین بروز کودتای شاهزادههای سعودی و پدید آمدن حکومتهای کوتاه مدت در عربستان شود. محمد بن سلمان فعلا دست دوستی محکمتری به سمت ایالات متحده دراز کرده و با این حال او نه تنها وارث سیاست خارجی پرتنش فعلی خواهد بود، بلکه باید منتظر اقدامات پی در پی مخالفین داخلی نیز باشد.
روزنامه آفتاب يزد