ماموریت جدید تیم ظریف در وزارت خارجه

 آنها توانستند ایران را در ذیل قطعنامه‌های شش‌ گانه شورای امنیت سازمان ملل قرار دهند که منشعب از آنها تحریم‌های بین‌المللی و یک جانبه اتحادیه اروپا و امریکا علیه ایران وضع شد. در آن دوران همه‌چیز دست به دست هم داده بود تا وضعیت ایران از نظر روابط خارجی در یک حالت انزوا قرار گیرد و از نظر تاثیرات آن برمناسبات اقتصادی به گونه‌ای شده بود که اقتصاد کشور به بن بست رسیده بود و معیشت مردم به‌شدت از این مساله متاثر بود. از همین رو مردم با درک این شرایط و خطراتی که می‌توانست در ادامه این سیاست خود و کشور را تهدید کند از رویکرد حسن روحانی حمایت کردند. به نوعی می‌توان گفت در انتخابات سال٩٢ مردم به رویکرد سیاست خارجی آقای روحانی برای برون رفت از بحران‌های هسته‌ای و اقتصادی رای دادند. صادقانه باید اذعان کرد که آقای روحانی توانست با هوشمندی تمام از خواست مردم استفاده کند و به آن پاسخ دهد و با مدیریت برنامه هسته‌ای و مذاکرات با غرب توانست یک دستاورد بزرگ بین‌المللی را برای کشور به ارمغان بیاورد.  همانطور که مشاهده شد در مبارزات انتخاباتی سال٩٦ هم نامزدهایی که در طول مذاکرات هسته‌ای مخالف آن بودند و شعارهای دلواپسانه می‌دادند، به دلیل درک اینکه مردم برجام را پذیرفتند و اثرات آن را در زندگی خود ملموس می‌بینند، از برجام به عنوان یک تعهد بین‌المللی که دستاوردهایی نیز داشته استقبال کردند، هرچند که آنها هنوز برای اینکه دستاوردهای هسته‌ای آقای روحانی را تخریب کنند، انتقادهای مبهمی را به برجام وارد می‌کردند که بیشتر روی نحوه اجرای آن متمرکز بود.اما در انتخابات سال ٩٦ می‌توان گفت که شرایط مناسبات بین‌المللی ایران تغییر کرده است؛ به این معنا که ایران روابط متعادل و متوازنی را با کشورهای مطرح دنیا دارد.

اما اتفاق نامیمونی که در این بین رخ داد مساله تغییر رهبری و سیاستگذاران در ایالات متحده امریکا بود که مشاهده شد با روی کار آمدن آقای ترامپ جهت‌گیری‌های این کشور در مورد ایران تغییر کرد. اگر بخواهیم این موضوع را به زبان دیگری بیان کنیم، در دوره باراک اوباما شاهد رویکرد بسیار روشن و مثبتی از جانب دولت پیشین امریکا و تیم سیاست خارجی این کشور بودیم.  این یک امتیاز برای ایران و هم برای امریکایی‌ها به حساب می‌آمد. اما مناسبات در دولت جدید امریکا دچار یک دگرگونی شده است. هم رویکرد شخص ترامپ و هم تیمی که در حوزه سیاست خارجی دولت فعال هستند به دلیل اندیشه‌های فردی و همچنین نفوذ شدید لابی‌های صهیونیستی و همچنین به دلیل فشار یا لابی‌های سنگین برخی از کشورهای عربی تند‌تر شده است. این نقطه‌ای است که آقای روحانی در چهارسال دومی که رییس‌جمهور ایران خواهد بود، باید مد‌نظر قرار دهد باید برای این مساله تدبیری را بیندیشد. باید بپذیریم که اگر چنانچه در سال٩٢ مردم به سیاست تعامل با جهان آقای روحانی رای دادند، این تعامل با جهان تنها با یک کشور نبود بلکه تعامل با همه کشورهای جهان بود.  سیاست خارجی روحانی و دستگاه سیاستگذاری کشور باید با توجه به شرایط متفاوت امروز جهانی، سمت و سوی جدیدی را در پیش بگیرد. نخستین دلیل آن هم این است که امریکا رویکردی کاملا مخالف ایران بر خلاف دوره قبل اتخاذ کرده است. دوم اینکه تحولات منطقه به گونه‌ای شده است که ایران با برخی کشورهای منطقه کاملا به حالت رویارویی درآمده و این مساله به یک چالش جدی بدل شده است. حتی اگر این چالش از جانب ایران نباشد باز هم طرف مقابل است که سیاست‌های تندی را علیه ایران برنامه‌ریزی می‌کند. در راس این طرف مقابل هم عربستان سعودی ایستاده است. اسراییلی‌ها نیز که بسیار ناخشنود از توافق هسته‌ای غرب با ایران بودند و تلاش فراوانی برای به عدم نتیجه رسیدن آن کردند، اکنون در شرایطی که ترامپ در راس امور قرار گرفته تلاش می‌کنند دوباره به گونه‌ای با امریکا لابی کنند که برجام را با چالش‌های جدی روبه رو کنند.  یکی از رسالت‌های اولیه ما این است که باید مراقبت جدی از توافق هسته‌ای به عنوان یک توافق بین‌المللی صورت بدهیم. نباید اجازه بدهیم پاره‌ای از اتفاق‌ها در داخل کشور تبدیل به بهانه‌هایی در چنته دیگران شود تا اجرا و حیات برجام را با چالش روبه رو کنند. اگر توافق هسته‌ای با موانعی برخورد کند رابطه رو به رشد ایران با اروپا نیز با مخاطرات جدی روبه رو خواهد شد. 

توصیه من به دستگاه سیاست خارجی این است که اولا در داخل با هماهنگ کردن تمام دستگاه‌هایی که دست اندرکار سیاست خارجی هستند به نوعی جلوی اتفاقات غیرمترقبه یا هرگونه اقدامات ناصوابی که طرف مقابل می‌تواند انجام دهد را بگیرد. از دید بیرونی نیز ایران باید در خصوص برجام لابی‌های خود را با اروپایی‌ها گسترش دهد. تعهد ایران به برجام خوشبختانه هم از سوی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و همچنین کشورهای بزرگ جهان مورد تایید قرار گرفته است. ما باید با جدیت و قدرت تمام، ظرفیت دیپلماسی را به دنیا نشان دهیم. باید نشان بدهیم که به دنبال اجرای این توافق بین‌المللی هستیم و امریکا را در برابر این مساله در موقعیت آچمز قرار دهیم.  اما این یک روی سیاست خارجی است، روی دیگر آن‌که باید در دستگاه سیاست خارجی مورد توجه قرار گیرد محیط بحران زده پیرامونی کشور است. ما در سه حوزه دچار چالش جدی هستیم. نخست مساله عراق است که امیدوار هستیم این مساله و بحران در موصل هم با خروج داعش از این منطقه، حل و فصل شود. مساله دوم، پرونده سوریه است که یکی از مباحث مهم پیش روی دستگاه سیاست خارجی ایران است. پرونده سوم هم یمن و مدیریت روابط با عربستانی سعودی است. این سه پرونده حساس، نقاطی هستند که آقای حسن روحانی با در اختیار داشتن رای ٢٤ میلیونی و با استفاده از ظرافتی که نتیجه این انتخابات برای ایران در سطح بین‌المللی برانگیخته، می‌تواند آنها را حل و فصل کند. حتی در داخل امریکا نیز نظام مردمسالاری ما تحسین‌ها را برانگیخته است. در چنین شرایطی می‌توانیم شاهد منطقه‌ای آرام در پایان دولت حسن روحانی باشیم؛ آرامشی که به رییس‌جمهور بعدی تحویل داده می‌شود. 

حل مساله سوریه باید از اولویت‌های دولت دوازدهم باشد و راه‌حل این مساله نیز باید به گونه‌ای باشد که هم دستاوردهای کشور از بین نرود و هم منافع مردم سوریه حفظ شود. از سوی دیگر باید مانع از این شد که پرونده سوریه به دستاویز سایر کشورها برای ستیز با ایران بدل شود.  اکنون بحران یمن در مرحله‌ای است که ما باید بتوانیم از این مساله برای تنظیم مناسبات با عربستان سعودی استفاده کنیم. زیرا اگر دیر شود و سعودی‌ها بتوانند مساله یمن را یا از طریق نظامی یا از طریق گفت‌وگو‌های پنهان با حوثی‌ها به جایی برسانندنقش ما در یمن از بین خواهد رفت. در این پرونده هم باید شاهد ورود جدی آقای روحانی باشیم.  در عرصه بین‌المللی نیز پیشنهاد می‌کنم، ایده بسیار جذاب و جهان‌پسندی که آقای روحانی تحت عنوان «جهان عاری از خشونت و افراطی‌گری» مطرح کردند و در سازمان ملل هم تصویب شد با جدیت دنبال شود. ایده جهان عاری از خشونت و افراطی‌گری نیز مانند ایده گفت‌وگوهای تمدن‌ها با اقبال جهانی روبه رو شد. آقای روحانی در شرایط بحرانی این روزهای منطقه نباید از این ایده فاصله بگیرد چرا که این شعار شاقول حرکتی ما هم در مبارزه با افراط گرایی و هم در مبارزه با تروریسم است که اتفاقا جواب هم داده است. همچنین این ایده‌نمایی از نیت خیر ما برای مبارزه واقعی با تروریسم و مخالفت با افراط‌گرایی است. لذا این موضوع باید به‌طور جد در دستور کار رییس‌جمهور در دولت دوازدهم قرار گیرد.