به نقل از روزنامه رای الیوم، عبدالباری عطوان سردبیر این روزنامه با اشاره به توافق «منطقه کاهش تنش» در سوریه نوشت: چه بسا موفقیت در اجرای توافق مزبور دستاورد مهمی را در خصوص حل و فصل بحران سوریه به ثمر برساند و چنانچه ضامن اجرای فوری آتش بس باشد، جان صدها هزار نفر از مردم سوریه را نجات خواهد داد، اما این اهداف چقدر شانس اجرایی شدن و موفقیت دارد؟

این توافق را نمایندگان روسیه، ایران و ترکیه در شهر آستانه امضا کردند و به موجب آن مناطق کاهش تنش در سوریه ایجاد می شود.

توافق مزبور در چارچوب اجرای طرح ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه است که پس از دیدار با «رجب طیب اردوغان»  رئیس جمهور ترکیه و تماس تلفنی با دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا آن را ارائه کرد.

توافق منطقه کاهش تنش، نقشه راه واقعی است

توافق منطقه کاهش تنش می تواند «نقشه راه» واقعی و کارسازی را ارائه کند که بر اساس آن زمینه نابودی  داعش و «هیأت تحریر الشام» یا همان جبهه النصره سابق و نیز تثبیت آتش بس در سوریه و احیای مذاکرات ژنو برای رسیدن به راه حل سیاسی فراهم شود.

البته تحقق این اهداف در صورتی است که طرف ها به آن پایبند بوده و آن را به اجرا در آورند، اما با نگاهی به سرنوشت توافقنامه های مشابه تردیدهایی وجود دارد که مانع خوشحالی ما می شود.

سه کشور ضامن توافق شامل روسیه، ایران و ترکیه، کشورهایی هستند که در میدان سوریه حرف اول را می زنند.

در این میان ایران و روسیه از دولت سوریه حمایت کرده و ترکیه حامی گروه های مسلحی است که در فهرست گروه های میانه رو قرار دارند.

مناطق امن در چهار منطقه از سوریه

این توافقنامه اجرای عملی «مناطق امن» در چهار منطقه از سوریه شامل «ادلب»، «ریف دمشق»، «درعا» و منطقه «الرستن» در استان «حمص» است، اما از آن جایی که اصطلاح «مناطق امن» حساسیت هایی را برای برخی طرف های سوری به ویژه دولت سوریه و برخی هم پیمانانش به وجود می آورد، نامگذاری آن با دور زدن کلامی همراه بود و مناطق کاهش تنش جایگزین مناطق امن شد ولی در مفهوم با اندکی اختلاف در نظر بسیاری یکی است.

مهمترین مساله در این سند این است که به موجب آن سه کشور ضامن این توافقنامه، باید به نیروهای دولتی سوریه و معارضان مسلح در مبارزه با داعش و النصره و گروه های وابسته به این دو گروه کمک کنند و نیز یک تیم کاری تشکیل دهند تا مناطق امن طی پنج روز ایجاد شود.

انقلاب سیاسی و نظامی بی سابقه در بحران سوریه

این بند به معنای آن است که گروه های مسلح به اصطلاح میانه رو شرکت کننده در مذاکرات آستانه در کنار نیروهای ارتش سوریه و تحت حمایت ایران و روسیه و ترکیه با گروه های داعش و جبهه النصره مبارزه کنند که این یک انقلاب سیاسی و نظامی بزرگ و بی سابقه در بحران سوریه است.

گروه «جیش الاسلام» به سرکردگی «محمد علوش» اجرای این بند را پیش از رفتن به آستانه آغاز کرد، آن هم زمانی که در چند روز اخیر جنگ های سختی علیه جبهه النصره در منطقه الغوطه شرقی به راه انداخت.

در این درگیری های خونین نزدیک به ۴۰۰ نفر از دو طرف کشته و صدها نفر دیگر نیز زخمی شدند؛ درگیری هایی که همچنان ادامه دارد و همه میانجی گری ها برای توقف آن بی نتیجه مانده است.

در همین ارتباط بشار الجعفری رئیس هیأت مذاکره کننده دولت سوریه بلافاصله از این توافقنامه استقبال کرد، اما هیأت معارضان مسلح به سرکردگی علوش در مراسم امضای آن حضور نیافت.

چرا هیات معارضان مسلح در مراسم امضای توافق غیبت داشت؟

یکی از دلایل غیبت هیأت معارضان مسلح حضور ایران در کشورهای ناظر بر این منطقه امن بود، اما دلایل دیگر و مهمی نیز برای خروج این هیأت وجود دارد و آن جنگ در صف ارتش سوریه یا در کنار آن علیه گروه تروریستی جبهه النصره است که  همپیمان بسیاری از این گروهها بود و دیگر اینکه مسیر سیاسی موازی برای تضمین اجرای انتقال سیاسی قدرت در سوریه وجود ندارد.

این اولین بار نیست که هیأت معارضان مسلح سوری از مذاکرات خارج می شوند و آخرین بار هم نخواهد بود به ویژه اینکه هیأت معارضان مسلح سوری در نشست آستانه۴  نیز دچار تردید شدند، اما دخالت هاکان فیدان رئیس سازمان اطلاعات ترکیه ضامن بازگشت آنان به نشست و مشارکت در مذاکرات بود.

منطقه کاهش تنش، ۵۰درصد راه حل بحران سوریه

به هر حال توافقنامه جدید ایده آل نیست و دیدگاه رجب طیب اردوغان در این خصوص درست به نظر می رسد زیرا وی که جزئیات این توافقنامه را طی دیدار با پوتین همتای روس خود در سوچی روسیه تدوین کرد، معتقد است چه بسا این توافق بیش از ۵۰ درصد از راه حل بحران سوریه باشد البته اگر با موفقیت به اجرا درآید و همه طرف ها به بندهای آن پایبند باشند زیرا باعث خواهد شد، ده ها و چه بسا صدها هزار نفر از پناهندگان سوری در امنیت به کشورشان بازگردند و انتقال مواد غذایی و کمک های دارویی به مناطق مختلف سوریه سرعت پیدا کند و مهمتر اینکه بر اساس آن آتش بس فوری برقرار می شود و خونریزی در سوریه متوقف شده و میلیون ها سوری در چهار منطقه کاهش تنش وضعیت بهتری پیدا خواهند کرد.

در این میان فرصت های موفقیت این توافقنامه منطقی به نظر می رسد، زیرا گزینه های جایگزین آن فاجعه بار است و از طرف دیگر ملت سوریه امیدوار است پس از شش سال قتل و ویرانی، خونریزی متوقف شده و آرامش به آنان بازگردد.

در عین حال می توان گفت، احتمال تخریب توافق نیز وجود دارد، زیرا برخی طرف ها در سوریه به حاشیه رانده شده و در این توافقنامه هیچ گونه نقشی به آنها داده نشده است در نتیجه چه بسا همین طرف ها از طریق مزدوران و پول های خود تلاش کنند به این توافق نیز مانند توافق های قبلی آسیب برسانند.