ایران به دلایل مختلف که از حوصله این مقال خارج است و همگان کما بیش بدان اشراف و آگاهی داریم، با تهدیدات مختلفی از سوی کشورهای منطقه ای و فرا منطقه ای روبروست و از طرف دیگر در صحنه رقابت های ژئوپلتیکی، گاه تضاد منافع رخ داده میان ایران و کشورهای همسایه باعث می شود که اظهارات و واکنش هایی از سوی مقامات کشورهای همسایه به منصه ظهور برسد که نامتعارف بوده و هیچ همخوانی با اصل حسن همجواری ندارد.

 وقوع کشاکش و افزایش تنش در روابط خارجی به خصوص با کشورهای همسایه که حوزه های ارتباطی وثیقی با یکدیگر دارند، دور از ذهن نبوده و هر از گاهی امکان اتفاق دارد اما نکته آنجاست که چگونه باید این تنش ها را مدیریت و واکنش های نامتعارف را مهار کرده و منافع، عزت و اقتدار ملی را از گزند آن مصون داشت.
 
به گزارش روز نو؛ جمهوری اسلامی ایران به واسطه وسعت مرزهای آبی و خاکی و قرارگیری در کریدور ارتباطی شمال- جنوب، شرق- غرب، با کشورهای زیادی مرز مشترک داشته و حلقه استراتژیک سیاست خارجی آن یعنی کشورهای همجاور و همسایه شامل بر کشورهای متعددی است و تنظیم روابط بااین کشورها آنهم با توجه به سیاست های اصولی برآمده از ایدئولوژی حاکم بر کشور و نیز موقعیت ویژه و خاص ایران در ژئوپلتیک منطقه، دارای حساسیت مضاعف و ویژه ای است.
 
ایران به دلایل مختلف که از حوصله این مقال خارج است و همگان کما بیش بدان اشراف و آگاهی داریم، با تهدیدات مختلفی از سوی کشورهای منطقه ای و فرا منطقه ای روبروست و از طرف دیگر در صحنه رقابت های ژئوپلتیکی، گاه تضاد منافع رخ داده میان ایران و کشورهای همسایه باعث می شود که اظهارات و واکنش هایی از سوی مقامات کشورهای همسایه به منصه ظهور برسد که نامتعارف بوده و هیچ همخوانی با اصل حسن همجواری ندارد و اینجاست که ما باید با واکنش های قاطعانه و بهره گیری از ابزارها و اهرم های مختلفی که در اختیار داریم، پاسخی درخور و منطقی به اینگونه اظهارات مبذول داریم.
 
واکنش هایی که لزومی ندارد هزینه افزا بوده و طعم خشونت آمیز داشته باشد اما لازم است به منصه ظهور رسیده و طرف های مقابل را متنبه کرده و آنان را به بازنگری در رفتارها و گفتارهای خود وادارد که دیپلماسی کارآمدانه و منطبق بر منافع ملی نیز بر همین امر صحه می گذارد.
 
در سال های گذشته بارها دیده ایم که برخی مقامات کشورهای عربی که در هیچ عرصه و زمینه ای امکان هماوردی با ایران را ندارند، گاه و بیگاه اظهارات سخیف و نامناسبی علیه کشورمان داشته اند یا در برهه هایی با بالاگیری تنش های منطقه ای و عدم همپوشانی سیاست ها میان ایران و ترکیه، اظهارات نادرستی از سوی مقامات این کشور را شاهد بوده ایم و در آخرین نمونه رئیس پارلمان جمهوری آذربایجان در حالیکه روابط دو کشور طی سال های اخیر روند مثبتی داشته و همین چندی پیش رئیس جمهوری کشورمان با همتای آذربایجانی خود دیدار داشت، در اظهاراتی زشت و زننده، گفته است:«در صورتی که ایران بخواهد به آذربایجان حمله کند از صحنه روزگار محو خواهد شد و پنج دولت جدید در قلمرو کنونی ایران تشکیل خواهند شد.»
 
حال سئوال اینجاست که راهکار برخورد منطقی در راستای تادیب طرف مقابل و پرهیز آنان از تکرار اینگونه اظهارات نادرست، چیست؟. کشورهای دیگر در اینگونه موارد چگونه عمل کرده اند؟
 
بدون شک فارغ از واکنش رسمی مقامات وزارت امورخارجه در اینگونه موارد که به جای خود لازم و ضروری اما کافی و وافی نیست، واکنش های دیگری نیز برای پاسخ به اینگونه اظهارات می تواند در دستور کار قرار گیرد.
 
نیازی هم نیست که تنش افزایی شده و اظهارات تند و هیجانی و اقدامات غیر حساب شده به منصه ظهور رسد. خوشبختانه جمهوری اسلامی ایران با توجه به ظرفیت ها و امکانات باللقوه خود می تواند در راستای تادیب طرف های مقابل از ابزارهای مختلفی بهره بگیرد.
 
مهم ترین شق آن جلوگیری از مسافرت گردشگران و توریست های ایرانی به کشورهایی است که سالانه پذیرای میلیون ها ایرانی در کشورهای خود هستند و از این راه درآمدهای هنگفتی را از آن خود می کنند. شمار ایرانیانی که به امارات یا ترکیه و همین جمهوری آذربایجان می روند، در سال بالغ بر میلیون ها نفر می شود و اگر جمهوری اسلامی ایران با توجه به رفتارهای نادرست به منصه ظهور رسیده و در واکنش به اظهارات ناپخته مانع از ورود گردشگران ایرانی به این کشورها شود، ضرر هنگفتی به اقتصاد آنان وارد می آید و مشخص نیست چرا ما هیچ گاه از چنین ظرفیت هایی بهره نمی بریم؟! در شقوق بعدی کاهش روابط اقتصادی، جلوگیری از ظرفیت کریدوری ایران در مبادلات تجاری و ... غیره نیز می تواند در دستور کار ایران باشد.
 
به یاد بیاوریم که با افزایش تنش میان ترکیه و روسیه بر سر حمله ترکیه به هواپیمای روسی چگونه ولادیمیر پوتین در واکنش به این اقدام، دستور توقف سفر اتباع روس به ترکیه را صادر کرده و در بازه زمانی اندکی مقامات ترک را وادار به تصحیح رفتار و عذرخواهی از طرف روس کرد.
 
 چرا ما نتوانیم از این ظرفیت بهره گرفته و طرف های ماجراجو را وادار به تصحیح رفتار و گفتارهای خود کنیم؟. به خصوص که تراز تجاری صنعت توریسم ما با کشورهای همسایه به شکل فزاینده ای به نفع آنان مثبت است و این ما هستیم که هزینه های فراوان و پول های بسیاری را از این طریق به اقتصاد این کشورها تزریق می کنیم.
 
به هر روی در دنیای امروز مبادلات و مراودات اقتصادی مهم ترین رکن روابط خارجی کشورها را شامل می شود و چه خوبست ما از این ظرفیت در راستای تامین منافع ملی و تصحیح رفتارهای نابخردانه و اظهارات سخیف برخی مقامات کشورهای همسایه بهره بگیریم.


*خرداد