روزنو :  
رکس تیلرسون بهار امسال در یک گفتگوی تلویزیونی گفته‌بود که شرکتش می‌تواند نگاهی به همکاری با ایران بیاندازد، چرا که ایران یکی از عظیم‌ترین دارندگان ذخایر نفت و گاز جهان است.
 
به گزارش روز نو؛ روز سه‌شنبه خبرگزاری اعلام کردند که رکس تیلرسون مدیرعامل شرکت اکسون موبیل به عنوان گزینه ترامپ به عنوان وزیر امورخارجه نهایی شده‌است.  تیلرسون نه تنها هیچ سابقه‌ای به عنوان یک دیپلمات رسمی ندارد، بلکه هیچگاه در هیچ مقام دولتی چه در سطح ایالتی و چه در سطح فدرال در آمریکا خدمت نکرده‌است.
 
مواضع سیاسی رکس تیلرسون را از آن جهت که هیچ سابقه اجرایی به عنوان مقام دولتی در آمریکا ندارد، نمی‌توان به سادگی دریافت.  با این حال گوشه‌هایی از رفتارهای و سخنان او در مصاحبه‌های و سخنرانی‌هایش نشان‌دهنده گرایش او به معامله و تعامل با کشورهای مختلف در جهان است.  او رابطه نزدیکی با روسیه دارد و در عین حال از دوستان نزدیک ایگور سچین، مدیر شرکت دولتی نفت روسیه روسنفت است.  او در عین حال همواره منتقد تحریم‌های آمریکا علیه کشورهای مختلف جهان بوده‌است.  شاید همین امروز که تحریم‌های آمریکا و اتحادیه اروپا علیه روسیه باعث کند شدن اجرای قرارداد اکتشاف و بهره‌برداری نفت شرکت اکسون‌موبیل و روس‌نفت در قطب شمال شده‌است، او از این تحریم‌ها ابراز نارضایتی کرده‌است.
 
همچنین «ولادیمیر پوتین» در سال ۲۰۱۳ مدال دوستی روسیه را به تیلرسون تقدیم کرد.
 
موضع تیلرسون در مورد ایران
 
او بلافاصله بعد از اجرای برجام در مورد ایران هم اظهار نظر کرد و در مصاحبه‌ای با شبکه سی‌ان‌بی‌سی آمریکا اواسط اسفند ماه درست یک ماه پس از اجرایی شدن برجام گفت که شرکتش مایل است که «نگاهی به همکاری با ایران در حوزه نفت» بیاندازد چرا که «ایران یکی از عظیم‌ترین صاحبان منابع نفتی در جهان است.»
 
یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های سرمایه‌گذاری‌های اکسون موبیل طی سال‌ها مدیریت رکس تیلرسون، انتخاب محل‌های سرمایه‌گذاری بر اساس ثبات سیاسی کشورها بوده‌است.  برای تیلرسون فرقی نمی‌کند کشور هدف یک سلطنت خودکامه باشد یا یک دموکراسی مردمی، فقط به تنها چیزی که توجه می‌کند، ثبات حاکمیت است چنانچه یکبار خودش اینگونه بیان کرد وقتی سرمایه‌گذاری می‌کنیم «به این فکر می‌کنیم که ۱۵ سال پس از این ۲۰ سال پس از این چه خبر خواهد بود و شرایط در کشوری که در آن سرمایه‌گذاری کرده‌ایم پس از گذشت سال‌ها چگونه خواهد بود؟»
 
در مورد ایران هم او با همین دیدگاه کاسب‌کارانه قضاوت می‌کند.  در مصاحبه اختصاصی رکس تیلرسون با شبکه سی‌ان‌بی‌سی که اسفند سال گذشته انجام شد می‌گوید: «[حتی پس از برجام هم] کمپانی‌های آمریکا امکان تجارت با ایران را ندارند.  بسیاری از رقبای اروپایی ما آنجا هستند و فعالانه در حال کار هستند.  واقعیتش را بخواهید نمی‌دانم  ... نمی‌دانم که واقعاً این به ضرر ماست یا نه.  سابقه ایرانی‌ها در سرمایه‌گذاری خارجی در گذشته، شروطی که می‌گذاشتند همواره چالش برانگیز و سخت بوده‌است، برای همین ما هیچ وقت سرمایه‌گذاری بزرگی در گذشته هم در ایران نکرده‌بودیم.  نمی‌دانم که مقامات ایرانی هنوز هم اینگونه باشند یا نه.  همه ما باید منتظر باشیم و ببینیم چون هنوز هیچ قراردادی هم بسته نشده.  همیشه اولین بودن بهترین نتیجه را نمی‌دهد.  صبر می‌کنیم تا ببینیم آیا فضا برای کار کمپانی‌های آمریکایی هم باز می‌شود یا نه، آنگاه قطعاً چشمی هم به ایران خواهیم داشت، چرا که یکی از صاحبان عظیم‌ترین منابع نفت است.»
 
سلطان نفت ایروینگ در تکزاس
 
رکس تیلرسون بلافاصله بعد از اینکه سال ۱۳۵۳ لیسانسش را در رشته مهندسی عمران از دانشگاه تکزاس در آوستین گرفت، به استخدام شرکت اکسون درآمد، او بعد از سه دهه خدمت در رده‌های مختلف این شرکت پله پله رشد کرد تا سال ۱۳۸۳ به عنوان مدیرعامل شرکت اکسون‌موبیل انتخاب شد.  او اکنون ۱۰ سال است که در بزرگ‌ترین شرکت نفتی ایالات متحده آمریکا به عنوان بلندپایه‌ترین مدیر فعالیت می‌کند.  او در ساختمان‌های ستادی اکسون موبیل در شهر ایروینگ در ایالت تکزاس امپراتوری بزرگ نفتی را اداره می‌کند، که ابعاد نفوذش گاهی از نفوذ دولت ایالات متحده آمریکا هم بیشتر است.
 
خیلی سخت نیست اگر رکس تیلرسون را یک سلطان، رییس جمهور یا پادشاه بخوانیم، او دوازده سال است که مدیر عامل شرکت اکسون-موبیل است.  تنها کافی است نگاهی به آمار و ارقام بیاندازیم، شرکت تحت مدیریت او روزانه بیش از ۳ میلیون و ۹۰۰ بشکه نفت تولید می‌کند، رقمی که از رقم کل تولید نفت ایران در روز بالاتر است.  این شرکت ۳۷ پالایشگاه در ۲۱ کشور دنیا دارد.   اکسون موبیل با ۲۴۶ میلیارد دلار درآمد خالص در سال هشتمین شرکت بزرگ جهان میان شرکت‌های خصوصی و دولتی است و پنجمین شرکت سهامی عام به لحاظ میزان درآمد است.  رقم در آمد این شرکت تقریباً با تولید ناخالص داخلی آفریقای جنوبی برابری می‌کند.
 
شرکت نفتی اکسون موبیل در سال ۲۰۱۱ و در دوران مدیرعاملی تیلرسون یک قرارداد نفتی مهم با مسکو امضاء کرد. پوتین در آن زمان گفت ارزش این توافق می‌تواند بیش از ۵۰۰ میلیارد دلار باشد.
 
حال او قرار است اکسون موبیل را رها کند تا به تیم دولت جدید آمریکا بپیوندد و به عنوان وزیر امور خارجه اولین شغل دولتی خود را تجربه کند.  رکس تیلرسون هیچ تجربه‌ای در دیپلماسی ندارد، اما اگر کمی در سوابق او دقت کنیم، می‌بینیم که به عنوان یک سلطان نفتی، عمیقاً درگیر دیپلماسی در گوشه و کنار دنیا بوده‌است.
 
رکس تیلرسون در ساختمان‌های اکسون موبیل در شهر ایروینگ ایالت تکزاس عملاً دولتی مستقل از دولت آمریکا دارد.   استیو کول (Steve Coll) در یک کتاب با عنوان «امپراتوری خصوصی: اکسون موبیل و قدرت آمریکایی» در مورد نحوه مدیریت این شرکت مفصلاً توضیح می‌دهد.   به نوشته استیو کول، این شرکت که پس از وال‌مارت بزرگ‌ترین شرکت خصوصی در ایالات متحده آمریکا محسوب می‌شود، نقشی گاه بزرگ‌تر از دولت آمریکا در سیاست خارجی دارد و گاهی مانند یک دولت مستقل عمل می‌کند.
 
استیو کول، در یادداشتی که روز دوشنبه برای وب‌سایت هفته‌نامه نیویورکر نوشته‌بود می‌نویسد: «برای مثال جمهور چاد در آفریقا را در نظر بگیرید.  یکی از فقیرترین کشورهای در قاره آفریقا.  در نزدیک به ۱۰ سال قبل کل میزان هزینه کمک‌ها و هزینه‌های نظامی آمریکا که از طریق سفارت آمریکا در پایتخت این کشور، نجامنا، وارد چاد می‌شد سالانه معادل ۲۰ میلیون دلار بود.  این رقم را مقایسه کنید با رقمی معادل بیش از ۵۰۰ میلیون دلار حق امتیاز سالانه که شرکت اکسون موبیل بر اساس توافقنامه استخراج نفت این کشور به دولت چاد پرداخت می‌کرد.  ادریس دبی، رییس جمهور خودکامه چاد، برای اینکه ببیند راضی نگه داشتن وزارت خارجه آمریکا برایش مهم‌تر است یا شرکت اکسون موبیل، اصلاً نیازی به ماشین حساب ندارد.»
 
این تمام ماجرا نیست، شاید در برخی از کشورها نفوذ اکسون موبیل بیشتر از وزارت خارجه آمریکا باشد، چرا که این کشورها برای دولت آمریکا اهمیت خاصی ندارند.  اما گاهی، زمانی که اختلاف منافع میان دولت و اکسون موبیل پیش می‌آید، این سؤال پیش می‌آید که آیا دولت آمریکا قدرت بیشتری دارد یا اکسون موبیل؟  استیو کول برای پاسخ دادن به این سؤال مثال جالبی دارد.  استیو کول می‌نویسد در شرایطی که سیاست رسمی دولت وزارت خارجه دولت آمریکا در طول دولت اوباما به رسمیت شناختن دولت مرکزی عراق در بغداد و اجتناب از بستن قراردادهای مستقیم یا روابط دیپلماتیک با دولت خودمختار اقلیم کردستان عراق بود، اکسون موبیل بدون توجه به توصیه‌ها وزارت خارجه، دولت بغداد را دور زد و مستقیماً وارد مذاکره و پس از آن عقد قرارداد با اقلیم کردستان شد.  به نوشته استیو کول: «اکسون موبیل اصولاً هیچ اجازه‌ای از وزارت خارجه نگرفت، فقط بعد از امضای قرارداد بود که به گفته یک منبع آگاه، رکس تیلرسون در یک گفتگو از طریق تله‌کنفرانس با مقامات وزارت خارجه آمریکا صحبت کرد و گفت من بهترین کاری را که برای سهام‌داران شرکتم می‌توانستم انجام دادم.»
 
گفته تیلرسون نشان دهنده عمق رقابت او با دولت آمریکاست.  در واقع او در گفتگو با مقامات وزارت امور خارجه آمریکا منافع ملی آمریکا را با منافع سهام‌داران شرکت خودش مقایسه می‌کند و البته منافع شرکت خود را برتر از منافع ملی آمریکا می‌داند.  حالا این سلطان نفتی پشت فرمان سیاست خارجی آمریکا می‌نشیند.
 
استیو کول در مورد انتخاب تیلرسون می‌نویسد: «در نامزدی تیلرسون برای وزارت خارجه، ترامپ وزارت خارجه را به شخصی می‌سپارد که تمام زندگی‌اش را صرف اداره یک شبه دولت موازی ، برای منافع سهام‌دارانش کرده‌است و به شکلی با دولت‌های خارجی روابط برقرار کرده‌است که ارتباطی با منافع دولت ایالات متحده آمریکا نداشت، یعنی گاهی این ارتباطات همسو با منافع دولت و گاهی ناهمسو بود.  تیلرسون به عنوان یک مدیر تجاری قطعاً در طول فعالیت‌های بلندمدتش برخی از مهارت‌های روزمره یک وزیر خارجه را به دست آورده‌است: کسب تحلیل‌های پیچیده سیاسی، ارزیابی رهبران خارجی، شرکت در مراسم تشریفاتی و مذاکره با دوستان و دشمنان.  تیلرسون خود را مرید آبراهام لینکولن می‌داند، در نتیجه بعید نیست که این بلندپروازی را داشته‌باشد تا به یک دولت‌مرد تبدیل شود که از جانب تمام مردم آمریکا عمل کند.  با وجود این خیلی مشکل است تصور کرد که بعد از چهار دهه کار برای اکسون موبیل و یک دهه مدیریت این شرکت، چگونه می‌تواند برداشت‌های آمریکا از جایگاهش در جهان و ایده‌های آمریکایی را به عنوان یک دیپلمات آمریکایی از منظر منافع ملی به جای منافع شخصی ببینید.»


*اميد ايرانيان