با ارسال عدد 1، یک شبه پولدار نمی‌شوید

سارا غضنفری-سریال کت جادویی را حتما خاطرتان است. کتی که هر بار دستت را داخل جیب‌هایش می‌بردی مشتی پول را بدون حساب و کتاب کف دستت می‌گذاشت و حسابش از شمارش خارج بود. چند بار هر کدام از ما در تکرار آرزوهای‌مان چشم‌مان را بستیم و دل‌مان یک کت جادویی خواست تا بدون زحمت و تلاش پول یک‌باره‌ای به‌دست بیاوریم و بی‌دغدغه خرجش کنیم. حالا حکایت سریال کت جادویی، شبیه حکایت مسابقات پیامکی ایرانسل و همراه اول شده است. مسابقاتی که با وعده یک آپارتمان یا ماشین گران‌قیمت شما را وسوسه می‌کند در آنها شرکت کنید بلکه به یک پول هنگفت بی‌دغدغه و زحمت برسید. این مسابقات مخصوصا در اوضاع حال حاضر اقتصادی کشور و معضل بیکاری جوانان، مخاطبان زیادی پیدا کرده است. افرادی که در بحران مالی این روزگار، 10سوالی که ایرانسل با وسوسه برنده شدن یک آپارتمان به ایشان می‌دهد را عملی می‌کنند و با هر سوالی که پاسخ می‌دهند مبلغی از شارژ سیم‌کارت اعتباری یا همراه اول‌شان را از دست می‌دهند و پایان کار آهی از نهاد می‌کشند چراکه در مسابقات ایرانسل و همراه اول همیشه برنده شرکت خدماتی این سیم‌کارت‌هاست و شما فقط مبلغ زیادی شارژ از دست داده‌اید تا به آپارتمانی که از اساس وجود ندارد، برسید!

 

آغاز یک صبح تبلیغاتی

در گذشته‌های نه چندان دور بود که مردم با صدای «سلام، صبح بخیر» رادیو، روز را آغاز می‌کردند. اما حالا مردم صبح را با صدای پیامک گوشی‌های همراه پیشرفته‌شان آغاز می‌کنند. هنوز آفتاب نزده که پیام تبلیغاتی می‌زنند: «می‌خواهی طالع امروزت را بدانی؟ عدد 1 را به شماره... ارسال کن تا از طالع امروزت باخبر بشی. هر پیام 50 تومان.» هنوز از طالعت باخبر نشده‌ای که پیام بعدی از راه می‌رسد؛ «دوست داری پولدار باشی؟ اصلا کی از پول بدش میاد! عدد 2 را به شماره... ارسال کن تا بی‌زحمت پولدار بشی. هر پیام 100 تومان.» قیمت پیام‌ها متفاوت است و از 35 تومان آغاز می‌شود و به 100 تومان می‌رسد. پیام‌های تبلیغاتی که از راه می‌رسد وسوسه‌انگیز است. چنان وسوسه‌انگیز که باعث می‌شود گاهی تا چندین هزار تومان جلو بروی تا متوجه بشوی چه کاری باید انجام دهی! مهسا، یکی از افرادی است که وارد این بازی‌های پیامکی شده است. هیکل چاقی دارد و مشخص است تلاش‌های زیادی می‌کند تا لاغر باشد. از باشگاه و رژیم تا انواع قرص‌های لاغری را امتحان کرده و همچنان به نتیجه‌ دلخواهش نرسیده است. چاقی نقطه ضعف اوست و بارها به همین دلیل سرش کلاه رفته است.

می‌گوید: «عطاری متقلب و قرص‌های لاغری تقلبی را دیده بودم اما تا به حال شاهد پیامک تقلبی نبودم؛ تا اینکه یک روز صبح برایم از شماره‌های تبلیغاتی اس‌ام‌اسی آمد که نوشته بود: «چگونه شکم صافی داشته باشیم؟ چه بخوریم تا زودتر لاغر شویم. عدد 1 را به شماره... ارسال کن تا سریع لاغر شوی. هزینه هر پیام 50 تومان.» وسوسه شدم. از دکتر تغذیه، باشگاه و قرص‌های لاغری خسته شده بودم و این پیام در ناامیدی به سراغم آمده بود. از دیگر سو، هرطور حساب می‌کردم واقعا 50 تا تک تومانی هزینه زیادی نبود تا این موضوع را پیگیری نکنم.» مهسا، می‌گوید: «به شماره کذایی عدد 1 را ارسال کردم و پیامک بعدی از راه رسید که نوشته بود: «برای لاغری خوش آمدید. اگر می‌خواهید لاغر شوید باید به گیاهان و سبزیجات ایمان بیاورید. عدد 1 را به شماره... ارسال کنید تا بگویم چه گیاهان و سبزیجانی به صاف شدن شکم و لاغری کمک می‌کنند. هزینه هر پیام 50 تومان.» پیامک بعدی را ارسال کردم و فقط یک چای سبز برایم ارسال شد و دوباره تکرار همان پروسه پیامک بعدی را ارسال کن و هزینه 50 تومان و باز نام تنها یک خوراکی ارسال می‌شد!» انگار خودش هم از این موضوع با تکرار خاطره‌اش خنده‌اش می‌گیرد و لبخند زنان می‌گوید: «خلاصه شاید حدود یک ساعتی مشغول ارسال پیامک بودم و اصلا متوجه نشدم در حدود 50هزار تومان قرار است آخر ماه روی قبض موبایلم بیاید و جالب‌تر اینکه از ارسال‌ پیامک‌ها هیچ اطلاعات جدیدی نصیبم نشد و تمام آنها را با یک سرچ ساده در گوگل بدون هیچ هزینه‌ای می‌توانستم دریافت کنم. اما پیامک وسوسه‌انگیز سر صبح باعث شد تا وارد این بازی پرهزینه بدون سود بشوم!»

 

ایرانسل، برنده اول و آخر مسابقات پیامکی

بعضی‌ها به شانس در زندگی اعتقاد دارند و عده دیگری به مسابقه دادن علاقه‌مندند. عده‌ای هم در این میان وجود دارند که به شانس در مسابقه زندگی اعتقاد دارند و گاهی این شانس را در بازی‌های زندگی امتحان می‌کنند. مهران. ق، از آن دسته افراد است. افرادی که به شانس و بخت و اقبال در زندگی اعتقاد دارند و دوست دارند به امید همین شانس صاحب سرمایه هنگفتی شوند. به همین دلیل او شانسش را بارها در مسابقات ایرانسلی امتحان کرده است. مهران، فوق لیسانس عمران است. سرگرمی‌اش بازی بدمینتون است و آرزو دارد مجبور نباشد هر روز سر کار برود بلکه دوست دارد فقط بدمینتون بازی کند و از کار اداری بیزار است. همین بیزاری باعث شده تا دنبال یک پول بی‌زحمت باشد تا بتواند همیشه استراحت کند. مهران، سابقه شرکت در مسابقات پیامکی ایرانسل را دارد و بسیار از این مسابقات عصبانی است و می‌گوید: «سال گذشته بود که در یکی از مسابقات پیامکی ایرانسل شرکت کردم. در متن پیام گفته شده بود: «اگر ببری چی میشه! یک دستگاه ماشین اسپورتیج در انتظارته» و بعد از آن با طرح سوالی اعلام می‌کرد که اگر به 10سوال پاسخ صحیح بدهم در قرعه‌کشی ماشین شرکت می‌کنم. سوالات قرار بود ورزشی باشد و مربوط به بازیکنان داخلی، باشگاه‌ها و مسابقات جام حذفی بود. در واقع قرار بود به 10سوال جواب بدهم و شانس خودم را برای برنده شدن در این مسابقه امتحان کنم. پس به سوالات یکی پس از دیگری پاسخ می‌دادم. هر سوالی پاسخ می‌دادم مبلغی از شارژم کم می‌شد ولی به قدری درگیر پاسخگویی بودم و فکر ماشین اسپورتیج در سرم بود که اصلا برایم مهم نبود پشت سر هم شارژ اینترنتی می‌خرم تا شاید مسابقه را ببرم.» مهران در تعریف این بخش خشمگین می‌شود و می‌گوید: «بعد از پاسخ 10سوال، خبری از برنده و بازنده شدن نبود و ایرانسل همچنان می‌پرسید کدام بازیکن در کدام باشگاه است؟! همین طور ایرانسل تشویقم می‌کرد تا سوالات بیشتری را پاسخ بدهم بلکه در قرعه‌کشی بتوانم ماشین را برنده شوم. در نهایت بدون اینکه اصلا مشخص شود قرعه‌کشی کی و کجا بود، بیش از 10سوال را پاسخ داده بودم و فقط مبلغ زیادی برای شارژ پرداخت کردم و ماشینی هم در کار نبود.» مهران همچنین تعریف می‌کند دوستانش هم در مسابقه پیامکی ایرانسل سابقه شرکت داشته‌اند و می‌گوید: «حتی یکی از دوستانم چندین شب درگیر مسابقه پیامکی بود و نزدیک چند صد هزار تومان هم شارژ ایرانسل خرید اما نه خبری از قرعه‌کشی شد نه آپارتمانی که انتظارش را می‌کشید!»

 

شباهت مسابقات پیامکی به بلیت‌های بخت‌آزمایی، ترویج شانس

فرهنگ ترویج شانس و امید به‌دست آوردن پول یک شبه از دیرباز در ایران وجود داشته، اگر پای سخن قدیمی‌ها بنشینید برای شما از بلیت‌های بخت‌آزمایی خواهند گفت که یک شبه زندگی فرد را دگرگون می‌کرد.

در اواسط دهه 1330 برای نخستین بار بلیت‌های بخت‌آزمایی در مقیاسی گسترده وارد فرهنگ کوچه و بازار شد. اما سال تاسیس قید شده روی برخی از بلیت‌های قدیمی مربوط به 1327 بود. بلیت‌های بخت‌آزمایی، ابتدا یک تومان و در اواسط دهه 40 دو تومان، در اوایل دهه 50 سه تومان، و در سال‌های پیش از انقلاب به بهای پنج تومان فروخته می‌شد. این بلیت‌ها توسط چاپخانه بانک ملی ایران چاپ می‌شد. روی هر بلیت، امضای خزانه‌دار و مدیرعامل بنگاه بخت‌آزمایی و شماره سریال مخصوص را می‌شد دید. مردم هم اقبال نشان دادند. بلیت‌ها را ابتدا به نام «بلیت بخت‌آزمایی» منتشر می‌کردند اما پس از اینکه مراجع به‌دلیل شباهت آن با قمار به آن اعتراض کردند، ناشر بلیت‌ها نام «بنگاه بخت‌آزمایی اعانه ملی» را برای آن برگزید. همچنین در سال‌های بعد نام آن را به «اعانه ملی» تغییر داد. در قسمت پایین بلیت‌های اعانه ملی نوشته شده بود؛ «به نفع موسسات خیریه» گاهی هم از سوی بنگاه بخت‌آزمایی، بیمارستان یا شیرخوارگاهی ساخته می‌شد تا نشان داده شود که همه ماجرا مربوط به پول و کسب درآمد نیست. جوایز بلیت‌های اعانه ملی، اغواکننده و متنوع بود. جایزه‌ نفر اول، صدهزار تومان بود اما در اواسط دهه 50 به دومیلیون و 500 هزار تومان هم رسید. خودرو پیکان، آپارتمان، لوازم منزل، سکه طلا و ویلا نیز به‌تدریج به فهرست جوایز بلیت اعانه ملی اضافه شد و مردم همچون گذشته با هیجان و امید اقدام به خرید بلیت بخت‌آزمایی می‌کردند. حالا شاید این مسابقات پیامکی بی‌شباهت به بلیت‌های بخت‌آزمایی نیست که گاهی در داستان‌هایی که دهان به دهان می‌شنویم فرد تمام زندگی‌اش را می‌فروشد و روی بلیت بخت‌آزمایی شرط می‌بندد و در واقع به امید بخت و اقبال و شانس زندگی می‌کند. این روزها توسط مسابقات پیامکی این اتفاق افتاده است، یعنی به‌دلیل شرایط اقتصادی مردم، ایجاد امید کاذب در جامعه شکل گرفته است و با وعده آپارتمان و ماشین گران‌قیمت از مردم سوءاستفاده می‌شود تا سود زیادی راهی اپراتور سیم‌کارت‌های دایمی و اعتباری بشود.

 

سود مسابقات پیامکی چقدر است؟

بعد ازیک ‌ساعت وقت تلف کردن می‌فهمیم‌ ای دل غافل چه کلاهی سرمان رفته است. کلی وقت هدر دادیم در ضمن پیامک‌های 15تومانی را هم همان‌طور که اول مسابقه ایرانسل گفته بود 75 تومان می‌گیرند یعنی 1500 تومان همراه با کلی وقت مفید پِر. یک کم جوش می‌آوریم، با خودمان می‌گوییم شکایت می‌کنیم. بعد می‌گوییم برای 1500تومان؟؟ بی‌خیال، اولا کی وقت داره، تازه کی با غول‌های اپراتور همراه در می‌افته. حالا بگذار ایرانسل هم به 1500تومان ما دلخوش باشد. وقت مفید هم که به جهنم!

 

اما راستی ایرانسل فقط 1500تومان سود کرده؟

فرض کنید روزی یک میلیون مشترک مثل من گول طرح‌های خنده‌دار یا مسابقات ایرانسل را بخورند، می‌شود حداقل روزی 1500*1000000 یعنی 5/1میلیارد تومان که فوقش به دو نفر هم جایزه بدهد یا ندهد باز می‌شود یک میلیارد و 400 میلیون تومان در روز سود.» نوشته بالا کامنت فردی است که در مسابقات پیامکی ایرانسل شرکت کرده و درد دلش را در فضای مجازی منتشر کرده است. در تماسی که با اپراتور ایرانسل داشتیم و حتی دفترهای خدماتی ایرانسل، هیچ کدام نمی‌دانستند سود این پیامک‌های مسابقه و تبلیغاتی صرف چه موضوعی می‌شود! حتی کارشناسان همراه اول که مشتریان را راهنمایی می‌کنند خبر نداشتند سود این پیامک‌های تبلیغاتی بی‌شمار که از اول صبح ارسال می‌شود به چه مصارفی می‌رسد.

طی سال‌های اخیر با توسعه سیستم‌های ارتباطی و به‌ویژه گسترش شبکه تلفن همراه در کشور شرکت‌های مخابراتی مخاطبان گسترده‌ای پیدا کرده‌اند و همه روزه در تلاش هستند تا امکانات مناسبی را به مخاطبان ارایه کنند. اما بدون شک یکی از پرمخاطب‌ترین خدماتی که شرکت‌های مخابراتی در ایران به مخاطبان ارایه می‌کنند، سیستم ارسال پیام کوتاه است که باوجود راه‌اندازی شبکه‌های مجازی همراه همچنان مخاطبان خود را حفظ کرده و هر روز نیز بر مخاطبان آن افزوده می‌شود.

«میلیونر شو»، «تا دیر نشده در مسابقه شرکت کن و آپارتمان را برای خودت کن» و هزار مورد پیامک دیگر که روزانه برای ما ارسال می‌شود، علاوه بر سود مادی برای شرکت‌های مربوطه، موجب اخلال در آرامش ما می‌شود. وقتی خسته از سرکار آمده‌اید و یک پیام کوتاه با این مضمون شما را وسوسه می‌کند: «چگونه پولدار شوید؟» یا در یک عصر دلگیر جمعه شما را ترغیب می‌کند وارد مسابقات پیامکی شوید. تمام اینها یک معنی دارد؛ ترویج امید کاذب در جامعه، گسترش فرهنگ یک شبه پولدار شدن و جاری کردن سود فراوان به جیب اپراتورهای سیم‌کارت‌های همراه اول و اعتباری و ایرانسل. وقتی با یک پیام شما را غرق در رویای آپارتمان‌های گران‌قیمت و ماشین‌های لوکس می‌کنند غافل از اینکه سود اصلی برای برنده اول و آخر بازی یعنی اپراتور سیم‌کارت‌ها است.