فرصت ٢٠ روزه برای بررسی اعتراض ردصلاحیتشدهها
فرایند بررسی صلاحیت کاندیداهای انتخابات مجلس در شورای نگهبان، امشب بهپایان میرسد. این موضوع را سیامک رهپیک، سخنگوی هیأت مرکزی نظارت بر انتخابات، روز گذشته در گفتوگو با خبرگزاری صداوسیما بیان کرده و در توضیح نیز گفته است: «بررسی صلاحیت داوطلبان انتخابات مجلس در پایان وقت اداری ۲۶ دی بهاتمام میرسد و دلایل ردصلاحیتشدگان بهطور مستند به آنها اعلام خواهد شد». رهپیک درباره روند بررسی صلاحیت داوطلبان انتخابات هم گفته: «بعد از بررسیهایی که در هیأت اجرائی صورت گرفت، فرصتی برای اعتراض به آرای هیأتهای اجرائی بود. در این فاصله هیأتهای نظارت استانی پروندههای داوطلبان اعم از کسانی که در هیأتهای اجرائی ردصلاحیت شدند یا غیر آنها را بررسی کردند. طبق قانون، هیأتهای نظارت استانی ضمن اینکه پروندههای داوطلبان را بررسی و اعلام نظر میکنند باید نظر هیأت مرکزی را هم کسب کنند. این کار درحال انجامشدن است و امیدواریم در مهلت مقرر باقیمانده تمام پروندههای مربوط به داوطلبان، چه کسانی که در مراحل قبلی ردصلاحیت شدند و چه کسانی که به شکل دیگری پروندهشان بررسی شده است، مورد بررسی قرار گیرد و نتایج اعلام شود». سخنگوی هیأت مرکزی نظارت بر انتخابات همچنین درباره نسبت و درصد کسانی که تأیید یا ردصلاحیت شدهاند هم گفته که درحالحاضر نمیتوانیم آمار دقیق ارائه کنیم؛ چراکه در اثنای کار هستیم و باید جمعبندی صورت بگیرد. این درحالی است که برخی مقامهای نظامی نظیر معاون فرهنگی و اجتماعی سپاه روز پنجشنبه از ریزش تعداد زیادی از تأییدصلاحیتشدگان هیأتهای اجرائی، در شورای نگهبان خبر داده بودند. یکی از نکات مهم در سخنان روز گذشته رهپیک، این موضوع بود که «دلایل ردصلاحیت کاندیداها بهطور مستند به آنها اعلام خواهد شد». او همچنین در ادامه گفته است: «بعد از اعلامی که صورت خواهد گرفت کسانی که در این مرحله تأیید صلاحیت نشوند، فرصت دارند اعتراض خود را به شورای نگهبان اعلام کنند و این در مراکز استانها نیز میتواند انجام شود و نیازی به حضور در تهران نیست. شورای نگهبان مجموعا برای زمان اعتراض و رأیگیری حدود ۲۰ روز فرصت دارد که بررسی و نتایج را اعلام کند؛ البته بعد از آن هم مهلتی برای بعضی اعتراضات دیگر وجود دارد که در زمان خودش اعلام خواهد شد». این بخش از توضیحات سخنگوی هیأت نظارت بر انتخابات، خبر از گام مثبت شورای نگهبان برای اجرای خودخواسته یکی از مواد موردنظر مجلس، در اصلاح قانون انتخابات بود.
تأکید مجلس، قانون نشد
مجلس در اصلاح قانون انتخابات بر روی ارائه مستندات و دادن فرصت دفاع به ردصلاحیتشدهها تأکید کرده بود. این مصوبه درحالی بود که برخی نمایندگان معتقد بودند شورای نگهبان در دورههای قبل نیز چنین کاری را انجام میداده و اشاره به این موضوع در اصلاح قانون انتخابات مجلس تنها از باب تأکید بوده است. دخیل عباس زارعزادهمهریزی، سخنگوی کمیسیون شوراها و امور داخلی مجلس، یعنی کمیسیونی که مسئول تهیه طرح اصلاح قانون انتخابات بوده، دراینباره به «شرق» میگوید: «براساس این قانون ردصلاحیتشدهها در سه مرحله میتوانند درخواست پیگیری کنند. اولین مرحله بعد از اعلام نظر هیأتهای اجرائی است که اگر در این مرحله کاندیدایی ردصلاحیت شود، میتواند اعتراض کند. بعد از آن هم میتوانند از طریق هیأتهای نظارت درخواست بررسی صلاحیت خود را بکنند و اگر بازهم اعتراضی بود به شورای نگهبان اعتراض میکنند و شورای نگهبان بعد از بررسی وضعیت نهایی، صلاحیت آنها را اعلام میکند. شورای نگهبان در فاصله یک هفته بعد از اعلام صلاحیتها با استماع توضیحات کاندیداهای ردصلاحیتشده درباره آنها اعلام نظر میکند». اما به نظر میرسید با توجه به کثرت تعداد ثبتنامکنندهها در دوره اخیر و احتمال زیادبودن تعداد ردصلاحیتشدهها، فرصت استماع توضیحات همه آنها برای شورای نگهبان بهوجود نیاید. بهروز نعمتی، نماینده اسدآباد، در گفتوگو با «شرق» دراینباره گفته است: «بحمدلله سیستم نظارتی اینقدر باز هست که توان استماع و رسیدگی به توضیحات همه کاندیداهایی که ردصلاحیت شدهاند را دارد». اما با وجود همه این سخنان، مصوبه اصلاح برخی از مواد قانون انتخابات، بهدلیل ایراداتی که شورای نگهبان به برخی دیگر از مادههای آن گرفته بود، به مجلس بازگشت. مجلس پس از رفع برخی از این ایرادات، مصوبه را مجددا به شورای نگهبان فرستاد. این بار شورای نگهبان به مواد مربوط به برگزاری انتخابات الکترونیکی ایراد گرفت و دوباره مصوبه به بهارستان برگشت. مجلس مواد مربوط به الزام برگزاری انتخابات الکترونیک را حذف کرد و دوباره مصوبه را به شورای نگهبان ارسال کرد. بهدلیل طولانیشدن این رفتوبرگشتها، اصلاح قانون انتخابات، هنوز به تأیید شورای نگهبان نرسیده است. اما سخنگوی هیأت نظارت بر انتخابات در گفتگوی روز گذشته خود اعلام کرده که ماده موردنظر مجلس درباره ارائه مستندات و استماع اعتراضها، اجرا خواهد شد.
نقش «مخبرها» و اهمیت شنیدن توضیحات کاندیداها
درباره اینکه چرا اجرای این ماده اهمیت دارد، سیدهادی حسینی، نماینده قائمشهر، به شرق میگوید: «اینکه شورای نگهبان موظف به استماع توضیح و پاسخ ردصلاحیتشدهها باشد، قبلا هم اعمال میشد و الان در اصلاح جدید قانون انتخابات هم موردتأکید قرار گرفته است؛ مثلا درباره خود من، وقتی در انتخابات دوره قبل ردصلاحیت شدم، یادداشتی نوشتم و آقای جنتی دستور دادند و آقایان سلیمی و علیزاده از حقوقدانان شورای نگهبان، توضیحات من را شنیدند و ابهامات رفع و مشکل حل شد. این الان بهصورت قانون درآمده و اتفاق خوبی است». او در ادامه درباره علت این نوع ردصلاحیتها میگوید: «این احتمال وجود دارد که برخی از افراد که در مسیر تشکیل پرونده نقش دارند یا بهدلیل اخبار غلطی که بهدستشان میرسد یا بهدلیل اینکه تجربه و تسلط کافی در تجزیه و تحلیل این اخبار ندارند، مواردی را در پرونده افراد درج کنند. علت هم این است که کانالهای تحقیق شورای نگهبان، نهادهایی مانند وزارت اطلاعات نیستند که نیروهایش حرفهای باشند؛ لذا در برخی موارد ممکن است اغراض شخصی را در این اظهارنظرات دخیل کنند یا اینکه برخی رقبا به شکلی وارد تعامل با عوامل شورای نگهبان میشوند و کمکم بهصورت «مخبر» آنها عمل میکنند و خبرهای دروغ درباره رقیبهای انتخاباتی خود میدهند. این اخبار جمع میشود و در پرونده فرد درج میشود و کسی که این پرونده را میخواند فکر میکند فرد موردنظر، مثلا ضدانقلاب است. من چنین مواردی را دیده ام. در این شرایط وقتی فرصت مهیا میشود و فردی که در مظان اتهام است با حضور در شورای نگهبان، مستندات خود را ارائه میکند و از خود دفاع میکند و توضیح میدهد، احتمال اینکه فرصت حضور در انتخابات را پیدا کند بیشتر است و این به پرشورترشدن انتخابات هم کمک میکند». حسینی همچنین درباره اینکه ممکن است تعداد زیاد کاندیداها، باعث شود اجرای این ماده با دشواری مواجه شود، میگوید: «استماع توضیحات کاندیداهای ردصلاحیتشده هم بهاینمعنا نیست که فقط همین ١٢ عضو محترم شورا باید پاسخها و توضیحات همه را استماع کنند. حتما کارشناسانی که ذیصلاح هستند در این مرحله بهکار گرفته خواهند شد که بهعنوان مشاور امین شورای محترم نگهبان، نظرات و پاسخهای کاندیداها را استماع خواهند کرد».
بدون مصوبه جدید هم شورا باید توضیحات را بشنود
دراینبین یکی از نکات جالبی که ایرج ندیمی، نماینده لاهیجان، به آن اشاره میکند، این است که حتی درصورت تأییدنشدن مصوبه اخیر مجلس هم، شورای نگهبان باید برای ردصلاحیتها مستندات ارائه کند و دفاعیات ردصلاحیتشدگان را بشنود. ندیمی دراینباره به «شرق» میگوید: «الان هم مصوبهای در مجمع تشخیص داریم که اجازه میدهد افراد ردصلاحیتشده، مدارک و مستندات ردصلاحیت خود را ببینند و درباره آن به مراجع نظارتی توضیح بدهند؛ یعنی اگر شورای نگهبان تمایل داشته باشد، نیازی به وضع قانون جدید نیست و در همین قوانین موجود هم این فرصت وجود دارد که عنداللزوم یا عندالامکان یا عندالاقتضا نسبت به شفافسازی اقدام کند». او درباره لزوم اجرای این مصوبه میگوید: «در برخی موارد احساس میشود به فردی ظلم شده و بیشتر مواقع هم علتش، منابع محلی هستند؛ چون فقها و حقوقدانان شورای نگهبان که نظری له یا علیه افراد ندارند؛ بلکه در هر حوزهای ممکن است برخی مواضع و نگاههای سیاسی، عقیدتی، قومی و انتخاباتی باعث شود به کسی جفا شود و لازم است فرد بتواند در مقابل این جفا از خود دفاع کند؛ بنابراین ضرورت دارد که پاسخهای افراد استماع شود تا دستکم از باب نگاه به نظام، نگاه مثبتی شکل بگیرد و درنهایت اگر هم مشکلی دارند خودشان متوجه مشکلشان بشوند. البته من بازهم تأکید میکنم که این امکان حتما وجود دارد». ندیمی با تأکید بر اینکه قانون جدید مجلس هنوز به تأیید شورای نگهبان نرسیده، میگوید: «این مصوبه به مجلس برگشت و ایرادات آن اصلاح شد و دوباره به شورای نگهبان فرستادهایم؛ اما هنوز شورای نگهبان نظر خود را اعلام نکرده است. اگر به این اصلاحات جدید ایرادی نگیرند، فعلا شورای نگهبان با مصوبه جدید موظف میشود که دلایل ردصلاحیت را با ذکر مصادیق به اطلاع ردصلاحیتشدگان برساند؛ چون تا الان فقط عنوان اعلام میشد و میگفتند بهدلیل اینکه مشمول فلان عنوان شدهاید، ردصلاحیت هستید؛ اما اگر این قانون جدید به تأیید شورای نگهبان برسد، باید با جزئیات اعلام کنند و طبیعی است که وقتی جزئیات دلایل ردصلاحیت را اعلام کنند، فرد ردصلاحیتشده هم در مقابل این جزئیات پاسخ و توضیح خود را میدهد». این همان نکتهای است که رهپیک هم در گفتوگوی روز گذشته خود بر آن تأکید کرده و گفته است: «بعد از اعلامی که صورت خواهد گرفت کسانی که در این مرحله تأیید صلاحیت نشوند، فرصت دارند اعتراض خود را به شورای نگهبان اعلام کنند و این در مراکز استانها نیز میتواند انجام شود و نیازی به حضور در تهران نیست. شورای نگهبان مجموعا برای زمان اعتراض و رأیگیری حدود ۲۰ روز فرصت دارد که بررسی و نتایج را اعلام کند؛ البته بعد از آن هم مهلتی برای بعضی اعتراضات دیگر وجود دارد که در زمان خودش اعلام خواهد شد». اعلام این خبر از سوی رهپیک، میتواند نشانهای مثبت از عزم شورای نگهبان برای ارائه مستندات و استماع توضیحات، در مرحله بررسی صلاحیتها باشد.
