رودست گازی اسلام‌آباد به تهران
ماجرای فروش گاز به پاکستان، مماشات تهران با اسلام‌آباد به‌خاطر آماده‌نبودن طرف پاکستانی برای دریافت گاز و نادیده‌گرفتن غرامت پرداختی پاکستان به ایران براساس قرارداد، کمتر رسانه‌ای شد تا شاید در بلندمدت جبران مافات شود، اما پاکستان نشان داد برخلاف طرف ایرانی خود میانه‌ای با مصلحت‌اندیشی ندارد و بر‌همین‌اساس رسانه‌های این کشور اعلام کردند مراسم کلنگ‌زنی خط لوله انتقال گاز ترکمنستان به شبه‌قاره هند به‌زودی و با حضور نخست‌وزیر پاکستان و رؤسای جمهوری افغانستان و ترکمنستان و معاون‌اول رئیس‌جمهوری هند برگزار خواهد شد. اسلام‌آباد با جدی‌ترکردن خط لوله تاپی، به تهران رودست زد و از این به بعد دست پیش را در مذاکرات گازی خواهد داشت، چراکه گاز ترکمنستان رقیب گاز ایران در بازار انرژی این کشور خواهد بود. این اقدام پاکستان در حالی است که کمتر از یک‌ماه پیش مدیرعامل شرکت ملی گاز ایران از منتفی‌بودن جریمه گازی پاکستان از سوی ایران خبر داد؛ جریمه‌ای که براساس قرارداد منعقد‌شده بین تهران و اسلام‌آباد، از ابتدای سال جاری میلادی، شامل حال پاکستان می‌شد.
به‌دنبال جریمه نیستیم
به گزارش «مهر» مدیرعامل شرکت ملی صادرات گاز با تأکید براینکه جریمه گازی پاکستان از سوی ایران فعلا منتفی است، گفت: نگران قرارداد جدید فروش LNG قطر به پاکستان نیستیم. «علیرضا کاملی» درباره احتمال جریمه گازی پاکستان با توجه به تأخیر نزدیک به یک‌ساله این کشور در واردات گاز طبیعی از ایران، گفت: فعلا جریمه گازی پاکستان از سوی ایران در دستور کار قرار ندارد. وی با اعلام اینکه هیچ‌گاه بحث جریمه را مد‌نظر نداشته‌ایم و با پاکستان چنین موضوعی را مطرح نکرده‌ایم، تصریح کرد: منتظر هستیم این کشور عملیات ساخت خط لوله واردات گاز طبیعی از ایران را آغاز کند. این مقام مسئول با تأکید براینکه پاکستان تاکنون هیچ‌اقدامی برای ساخت خط لوله در خاک خود برای واردات گاز از ایران را آغاز نکرده است، بیان کرد: طبیعی است اول باید خط لوله را احداث کرده و به حد مطلوبی برسانند و سپس با ایران برای خرید گاز طبیعی وارد مذاکره شوند.
رودست پاکستان به ایران
مسکوت‌ماندن بند جریمه گازی قرارداد فروش گاز به پاکستان را گروهی از کارشناسان یکی از استراتژی‌های وزارت نفت برای دراختیارگرفتن بخشی از بازار انرژی پاکستان می‌دانند. از درون این وزارتخانه نیز زمزمه‌هایی مبنی‌بر مذاکره پشت پرده با وزارت انرژی پاکستان به‌گوش می‌رسد تا با نادیده‌گرفتن حق ایران برای شکایت و دریافت جریمه، خط لوله صلح که زمانی قرار بود با عبور از پاکستان و انتقال گاز به هندوستان، رابطه این دو کشور را نیز بهبود ببخشد، به سرانجام برسد. صرف‌نظر‌ا‌زاینکه این خط لوله با انصراف هندوستان ماهیت اولیه خود را از دست داد، دولت پاکستان نیز با جدی‌ترکردن مذاکرات با ترکمنستان برای خرید گاز و آغاز احداث خط لوله از سوی هر دو طرف، نشان داده است که اجرائی‌شدن قرارداد با ایران را در اولویت خود ندارد. گواه این ادعا هم خبری بود که روزنامه‌های پاکستانی در شهریور منتشر کردند. براساس این گزارش روزنامه پاکستانی «اکسپریس تریبون»، اعلام کرد: متخصصان ترکمنستان کار ساخت خط لوله گاز تاپی از این کشور تا پاکستان را آغاز کرده‌اند. رسانه‌های دولتی ترکمنستان نیز اعلام کردند کار بر روی خط لوله گاز 1800کیلومتری از خاک این کشور را آغاز کرده‌اند؛ خط لوله‌ای که با تکمیل آن انرژی موردنیاز هند، پاکستان و افغانستان را برآورده خواهد کرد. براساس گزارش روزنامه دولتی «نیوترال ترکمنستان»، متخصصان مؤسسه شرکت دولتی گاز و نفت «ترکمن‌گاز»، کارهای مهندسی و نقشه‌برداری خط لوله گاز تاپی ترکمنستان، افغانستان، پاکستان و هند را آغاز کرده‌اند.
اصرار بر صلح، چرا؟
طراحی خط لوله صلح یا همان خط لوله انتقال گاز صادراتی ایران به هند و پاکستان در سال ۱۹۹۰ مطرح شد و قرار بود ایران با اجراشدن این پروژه حضور خود در بازار انرژی منطقه را تثبیت کند. دسترسی به بازارهای مصرف و تضمین تداوم آن برای ایران بسیار مهم بود و وابستگی اقتصاد ایران به نفت و گاز این پروژه را در اولویت قرار داده بود. از طرفی در آن زمان ایران برای هند شریک مناسبی در آسیای مرکزی و خلیج فارس به‌شمار می‌رفت و ایران نیز به یک مؤتلف قوی در آسیا نیازمند بود. اتصال ایران به یکی از مهم‌ترین حوزه‌های مصرف انرژی و امکان توسعه آن در آینده در کنار نقشی که این خط لوله می‌توانست در برقراری صلح بین پاکستان و هندوستان داشته باشد، ازجمله مواردی بود که اصرار بر خط لوله صلح را توجیه‌پذیر می‌کرد، اما امروز با انصراف هند، عملیاتی‌نشدن ساخت خط لوله در پاکستان و جدی‌ترشدن خط لوله تاپی، به‌نظر نمی‌رسد دلیلی برای اصرار و چشم‌پوشی از منافع ملی وجود داشته باشد. از طرفی اگر فرض را بر آغاز احداث خط لوله در پاکستان بگذاریم، بهره‌برداری از این پروژه تا دو سال آینده امکان‌پذیر نخواهد بود و سؤال اینجاست که آیا اگر تعلل در اجرای پروژه از طرف ایران بود، پاکستان باز هم حاضر بود از سه سال جریمه چشم‌پوشی کند؟ مسلما این کشور نیز همچون ترکیه که تاکنون دو بار از ایران طلب غرامت کرده، با طرح شکایت، خسارت هنگفتی از ایران دریافت می‌کرد.
