فساد؛ جرمی که عادی شده است

به مناسبت نزدیک‌شدن به روز جهانی مبارزه با فساد، بد نیست که به مسئله فساد در کشور خودمان از زاویه تازه‌ای بنگریم. آنچه که امروز از نگاه من بزرگ‌ترین چالش مبارزه با فساد در کشور محسوب می‌شود، «عادی‌شدن» آن است. تا جایی که خاطراتم را در روزهای اول انقلاب اسلامی پیگیری می‌کنم به یاد نمی‌آورم که در آن زمان، مسئله فساد در کشور تا این حد عادی شده باشد که امروز است. هم‌نسلان من به یاد دارند که در اوایل انقلاب، اگر رشوه‌ای در یک اداره کوچک ردوبدل می‌شد، مردم شهر با شگفتی از آن سخن می‌گفتند و حالا کار به جایی رسیده که در مواجهه با اختلاس‌های بزرگ و کلان نه کسی تعجب می‌کند و نه کسی تکان می‌خورد! 

چه بر سر ما رفته که شگفتی عمومی‌مان را در برابر فساد با یک عکس‌العمل عادی جایگزین کرده‌ایم تا جایی که می‌شود گفت فساد در جامعه ما، عادی‌سازی شده است. پژوهشگران و جامعه‌شناسان احتمالا تنها بخشی از جامعه هستند که می‌توانند به سؤالاتی از این دست پاسخ دهند و راهکارهایشان، قطعا روی کاهش آمار فساد در جامعه اثرگذار خواهد بود. 

در چنین شرایطی، برگزاری دادگاه فردی با نام مستعار «ب.ز» که ٨٠‌ میلیون جمعیت ایران، نام او را به‌خوبی می‌دانند چه واکنشی از سوی مردم خواهد داشت؟ آیا پنهان‌کردن نام او، قدمی در جهت عادی‌سازی مسئله فساد در جامعه نیست؟ و اگر جامعه‌ای به سمت عادی‌سازی فساد پیش برود آیا نباید آن را به زیرسؤال‌رفتن ارزش‌های اخلاقی‌اش متهم کرد؟ شگفت‌انگیز است که هم‌زمان با عادی‌ترشدن مسئله فساد در جامعه، نمودار افزایش فساد هم اوج گرفته و هم‌پای آن، شاهد کاسته‌شدن از ارزش‌های اخلاقی جامعه نیستیم؟ 

هر چیزی را تا مدتی می‌توان پنهان کرد اما به‌خفابردنش، زمینه رشد آن را در محیطی پنهان و امن فراهم می‌کند تا جایی که آن چیز، خودش را از پستو بیرون می‌کشد و به جامعه عرض‌اندام می‌کند؛ رواج رشوه، پول زیرمیزی، دروغ‌های مصلحت‌آمیز و... همه‌وهمه نشانه‌ای از زیست پنهانی فساد در جامعه دارد و اگر وادار به آشکارشدنش نکنیم، شاهد روزهای نگران‌کننده‌تری هم باید باشیم. قدمی که می‌توان پس از افشاسازی فساد برداشت، رسیدگی سریع و قدرتمند به آن است چراکه همه می‌دانیم، به غیر از اجرای عدالت، جامعه راه دیگری برای بازسازی و بازپیرایی خود ندارد.  نهم دسامبر (هجدهم آذر) که در تقویم جهانی روز مبارزه با فساد است، فرصت مغتنمی است برای دولتمردان و جامعه که از زاویه‌های مختلف به این مسئله بپردازند، آن را تحلیل کنند و زوایای نادیده‌اش را بگشایند به این امید که دوباره، شگفتی از بروز فساد، جای عادی‌بودن آن را در جامعه بگیرد.