
سن مصرف مواد آرایشی در ایران به 10 سال رسید
*دکتر فرید براتی سده
بر اساس آمارها، ایرانی ها یکی از پرمصرف ترین محصولات و مواد آرایشی هستند. هر چند رتبه ایران سالانه در این رده بندی متفاوت است، اما پرسش استفاده زیاد از مواد آرایشی در ایران باز باقی می ماند. میکاپ، آرایش ابرو، دور چشم، گونه ها، لب، کاشت ناخن، لاک زدن و آرایش آن، کاشت پروتز، تزریق ژل، بوتاکس، جراحی بینی و پلک و هزاران نوع آرایش دیگر، همه روزه در چهره زنان و حتی مردان در خیابان ها و انظار عمومی به چشم می خورد.
گروهی معتقدند، آرایش کردن امری تاریخی است و از دیرباز در بین زنان و حتی به نوعی در بین مردان نیز وجود داشته است و نوعی هنجار اجتماعی است که در دوره های تاریخی مختلف فقط شکل آن تغییر می کند و ماهیت آن امری غیر عادی و ناهنجار نیست.
گروهی دیگر اما با اشاره به افراط هایی که در آرایش چهره رخ می دهد، این مسئله را نوعی ناهنجاری اجتماعی و فردی می دانند که به خصوص در سال های اخیر تحت تاثیر فرهنگ و رسانه های غربی و پدیده مدرنیته، آسیب های جدی فردی و اجتماعی به وجود آورده است.
آمارها نشان می دهد، با اینکه ایران هفدهمین کشور دنیا از نظر جمعیت است اما از نظر مصرف لوازم آرایشی هفتمین کشور دنیاست.
موضوع مصرف یا افزایش مصرف لوازم آرایشی در کشور از دو نگاه قابل بحث است. یکی نگاه پاتولوژیک یا آسیب شناسانه با این رویکرد که مصرف لوازم آرایشی به خصوص در بین خانم ها یک مسائل چالش برانگیز است و دوم اینکه مصرف لوازم آرایشی در بین خانم ها یک امر طبیعی است و جلوه دادن و زیبا شدن یک امر طبیعی در بین زنان است. متاسفانه الان سن استفاده از محصولات آرایشی در ایران به 10 سال رسیده است. گرایش به آرایش تحقیر نیست زیرا خواسته خود فرد است و اجباری در آن نیست اما مسئله این است که آرایش در جایی انجام می شود که نباید باشد، مثلا در بین دختران 10 ساله و این افراطی است که باید آسیب شناسی شود.
افرادی که با نگاه آسیب شناسانه به این مسئله نگاه می کنند، گاهی معتقدند که افزایش مصرف لوازم آرایشی به خصوص در زنان که موضوع اصلی مورد بحث ماست، به علت کمبود اعتماد به نفس و برای جبران این کمبود است.
در این نگاه فرض بر این است که برخی زنان تصور می کنند که در حالت عادی زشت هستند و سعی می کنند با لوازم آرایشی ضعف اعتماد به نقش خود را بپوشانند و به نوعی احساس کمبود می کنند.
به نظر من برای فهم بهتر این موضوع باید بحث را از سطح روانشناسی فردی بالاتر ببریم و در سطح روانشناسی اجتماعی، این موضوع را کند و کاو و بررسی کنیم، در این سطح به این مقوله بر می خوریم که برخی زنان تصور می کنند هنگامی که زیباتر هستند و با لوازم آرایشی خودشان را زیبا می کنند، کارهایشان در جامعه آسان تر پیش می رود و در واقع لوازم آرایشی نوعی کارکرد تسهیل سازی در روابط اجتماعی را دارد و به همین علت زیاد مصرف می شود.
در نگاه روانشناسی تکاملی و جنسی این موضوع مطرح است که زن می داند که مرد به او نگاه می کند و با دیدن او تحریک می شود بنابراین طبیعی است که زنان تلاش می کنند، جلوه گری کنند.
**11 میلیون دختر در سن ازدواج
از نظر من در جامعه ما یک مساله بسیار مهم دیگر نیز وجود دارد و آن دخترانی هستند که ازدواج نکرده و به دنبال شوهر می گردند، آمارها نشان می دهد که حدود 11 میلیون دختر در کشور داریم که در سن ازدواج هستند اما ازدواج نکرده اند و طبیعی است که یک بازار رقابتی شدیدی برای جلب نظر مردان در بین این افراد به وجود بیاید.
به نظر من اینکه عده زیادی از دختران به دنبال شوهر می گردند، برای فهم افزایش مصرف لوازم آرایشی در کشور موضوع بسیار مهمی است و از سال ها قبل این موضوع قابل پیش بینی بود.
برخی از افرادی که بیش از حد از لوازم آرایشی استفاده می کنند ممکن است دچار نوعی بیماری هم باشند اما نمی توانیم در مورد اکثریت زنان، این طور قضاوت کنیم و نباید تصور کنیم که با نوعی بحران هویت و کمبود اعتماد به نفس در بین زنان مواجه هستیم.
مساله دیگری که در این فضا قابل بحث است، مساله حجاب است،عده ای از زنان شاید تصور کنند که به علت حجاب هیچ امکانی برای جلوه گری ندارند و به همین علت به لوازم آرایشی پناه می برند.
** حجاب ناهنجاری های عصبی را کم می کند
حجاب به لحاظ بهداشت روانی مزایایی دارد زیرا آمارها نشان می دهد که به علت استفاده از حجاب برخی ناهنجاری ها اجتماعی در کشورهای اسلامی کمتر است به عنوان مثال افرادی که چاق هستند به علت پوشش حجاب چاقی آنها پوشیده می شود و به این ترتیب بی اشتهایی عصبی در بین آنان کم می شود.
در جامعه ما خیلی از کارشناسان مساله افزایش لوازم آرایشی را با نگاه به موضوع حجاب و برای جبران ضعف در اعتماد به نفس توجیه می کنند و نگاه پاتولوژیک و آسیب شناسانه به این مساله دارند و می گویند چون در اروپا این مسائل نیست از لوازم آرایشی هم کمتر استفاده می شود.
اما از نظر من این مساله طبیعی است که زن می خواهد جلوه گری کند و چون تمام بدن او پوشیده است، طبیعی است که تلاش می کند از طریق زبیاتر کردن صورت خود به این خواسته برسد.
**لوازم آرایش برای هنرپیشه ها و زنان سالمند
در برخی کشورها استفاده از زیاد از لوازم آرایشی فراگیر نیست و بیشتر در بین هنرپیشگان یا افراد خاص مشاهده می شود در مقابل آن البته در برخی کشورها مانند پاکستان نیز می بینیم که زنان زیاد آرایش می کنند اما چون زیر برقه هستند، دیده نمی شود.
مصرف لوازم آرایشی در بین زنان از جنبه پزشکی نیز قابل بحث است و بسیاری از مواد تشکیل دهنده لوازم آرایشی ممکن است عوارض پوستی داشته باشد و خطراتی برای سلامت ایجاد کند که در این مورد باید پزشکان و متخصصان پوست و مو بیشتر صحبت کنند.
به نظر من نگاه آسیب شناسانه به این موضوع ما را به فهم درست این موضوع نمی رساند. نمی توانیم بگوییم، دختری که زیاد از لوازم آرایشی استفاده می کند، حتما اعتماد به نفس ندارد.
**سیاسی کردن آرایش زنان، کاری بیهوده است
برخی نیز تلاش برای مخالفت سیاسی را علت افزایش مصرف لوازم آرایشی می دانند که به نظر من این نگاه نیز نگاه سطحی است باید هر چه می گوییم بر مبنای شواهد علمی و آمار و اطلاعات دقیق باشد به نظر من سیاسی کردن این موضوع کاری بیهوده است.
چرا باید بیهود برای خودمان مساله درست کنیم و برای کشور مخالف درست کنیم، استفاده از لوازم آرایشی در بین زنان یک امر طبیعی است.
درصد کمی از زنانی که لوازم آرایشی مصرف می کنند، اختلال شخصیتی دارند، البته آمار افسردگی در بین زنان به طور کلی بالا هستند اما این مساله علت افزایش مصرف لوازم آرایشی نیست.
نگاه سیاستگذاران به مساله زنان نیز بسیار در این زمینه مهم است و به نظر من در خیلی جاها نگاه سیاستگذاران این حوزه دینی نیست. در نگاه دینی این حدیث را داریم که اگر زن در جامعه امیر باشد به سمت آرایش نمی رود در حالی که عده ای از نگاه دینی این طور برداشت می کنند که عقل زنان کمتر از مردان است و این تصور اشتباه گاهی تبلیغ می شود.