14 اثر جهاني، 14خطر در كمين
كشور ما در سال 92 رتبه چهاردهم ثبت آثار ملموس و غيرملموس جهان را كسب كرد اما در زمينه حفظ و نگهداري آثار تاريخي رتبه آن چندان هم خوب نيست. وقتي يك اثر تاريخي ثبت ملي و جهاني مي‌شود در درجه اول به معناي اين است كه اين اثر ارزش زيادي دارد و بايد بيشتر از آن مواظبت كرد. در ايران اما بعد از ثبت ملي و حتي جهاني آثار تاريخي بعضا شاهد اين هستيم كه آن اثر بيش از پيش مورد تخريب قرار مي‌گيرد. تاكنون 18 اثر ملي در فهرست آثار جهاني ثبت شده است و سلطاني‌فر، رئيس سازمان ميراث فرهنگي وعده داده است اين آثار ثبت شده در يونسكو در سال جاري به 20 عدد برسد. با اين وجود تنها ثبت يك اثر تاريخي حاوي ارزش و اهميت نيست زيرا اگر در زمينه مراقبت و توجه به آن اثر تاريخي اقدامي صورت نگيرد دير يا زود تخريب شده و به دست عوامل طبيعي و غيرطبيعي نابود مي‌شود. از اين 18 اثر تاريخي 14 اثر آن در معرض تخريب هستند. اين 15 اثر عبارتند از:
چغازنبيل
چغازنبيل، نخستين اثري از ايران است كه در فهرست ميراث جهاني جاي گرفته تا جهانيان يكي از مهم‌ترين دستاوردهاي بشري را بشناسند. بر اساس آخرين اخبار، چغازنبيل به محلي براي عبور احشام تبديل شده و گردشگران از وضعيت بد اين محوطه باستاني به‌دليل انباشت فضولات حيواني و بوي تعفن پساب‌هاي نيشكر شكايت دارند، تا جايي‌كه برخي از آنها از ورود به چغازنبيل و بازديد از آن خودداري مي‌كنند.
تخت‌جمشيد
تخت‌جمشيد که ساليان سال پايتخت تشريفاتي امپراتوري ايران در زمان هخامنشيان بود، دومين اثري است كه در فهرست ميراث جهاني به نام ايرانيان ثبت شده است. اين پايگاه دستاوردهاي بسياري داشته كه اگر اين دستاورها گاهي اوقات چالش‌برانگيز بوده، همچون مرمت‌هاي صورت گرفته كه برخي از آنها باعث ايجاد فشار بيشتر به سر ستون‌ها شده و در بدنه شكاف ايجاد كرده است. گفته مي‌شود كه تعيين حريم تخت جمشيد نيز پس از 33 سال كه از ثبت جهاني آن مي‌گذرد، اخيرا مورد بازنگري قرار گرفته و تصويب شده است با اين وجود شنيده مي‌شود كه اين تعيين حريم چندان با نظر بسياري از كارشناسان حريم همخواني ندارد و مورد تاييد آنها نيست. اجراي نامناسب راهكارها براي هدايت آب باران در تخت جمشيد باعث شده كه هر ساله با شروع بارندگي‌ها، محوطه‌هاي مختلف اين بنا به آب انبارهاي بزرگي تبديل كه در نهايت منجر به متلاشي شدن سنگ‌هاي تاريخ تخت جمشيد شود.
نقش جهان!
ميدان نقش جهان، سومين اثر از ايران است كه نامش در فهرست ميراث جهاني ماندگار شد! اما بعد سي‌سال همچنان اين ميدان در محاصره خطرهايي است كه از هر سو به آن وارد مي‌شود. هنوز هم خبر مي‌رسد كه احتمال خروج اين اثر شاخص ايراني از ثبت جهاني وجود دارد. مسعود علويان‌صدر همچنين در اين مورد گفته بود كه براساس گزارشي كه در زمان حضور كارشناسان يونسكو در ايران ارائه شد، مسئولان قطار شهري اصفهان در اجراي محور‌هاي شرقي ـ غربي كه از زير ميدان نقش جهان مي‌گذرد، اصرار دارند و اين موضوع خطري جدي براي ميدان نقش جهان و مجموعه اطراف آن محسوب مي‌شود.
تخت‌سليمان
نام محوطه تاريخي بزرگي در نزديكي تكاب و روستاي تخت سليمان در استان آذربايجان غربي كه به عنوان چهارمين اثر ميراث جهاني ثبت شده است. اين محوطه تاريخي از هجوم عوامل طبيعي و غيرطبيعي در امان نبوده و به دليل استخراج معادن سنگ‌هاي قيمتي در اطراف آن به‌شدت آسيب ديده است.
ارگ بم
ارگ بم، بزرگ‌ترين بناي خشت و گلي دنياست كه در نزديكي شهر بم در استان كرمان و در جنوب شرقي ايران قرار دارد. اين بنا پيش از سده 5 پيش از ميلاد ساخته شده و تا حدود سال 1850 ميلادي مورد استفاده بوده است. در تاريخ 5 دي 1382، زمين‌لرزه‌اي شديد در اين منطقه روي داد كه باعث شد اين بنا تا حدود زيادي تخريب شود. پس زلزله بود كه اين بنا در فهرست ميراث جهاني جاي گرفت. با اين وجود اين بنا هنوز هم در فهرست ميراث در خطر شناخته مي‌شود. با آنكه جهانيان براي نجات اين اثر از ويراني بسيج شدند اما تاكنون اين همه اقدامات نتوانسته است كه اين بنا را فهرست ميراث در خطر خارج كند. بنايي كه پس از سال‌هاي سال هنوز از فهرست ميراث در خطر خارج نشده است.
پاسارگاد
پاسارگاد مجموعه‌اي از آثار باستاني برجاي‌مانده از دوران هخامنشي است كه در 135 كيلومتري شمال شيراز در منطقه پاسارگاد استان فارس واقع شده است. شرايط پاسارگاد به عنوان ميراث جهاني مانند ساير آثار شرايط مناسبي نيست كه بتوان به آن مفتخر شد. سد سيوند و رطوبت ناشي از آن باعث شده تا اين اثر با مشكلاتي مواجه شود. هرچند در سال‌هاي گذشته مرمت سقف آن به اتمام رسيد و اكنون گلسنگ‌زدايي هم مي‌شود؛ اما كارشناسان بر اين باورند كه در درازمدت رطوبت درياچه سيوند روي اين اثر تاثير مي‌گذارد.
گنبد سلطانيه
گنبد سلطانيه، بزرگ‌ترين گنبد آجري جهان و مقبره اولجايتو است. پس از ثبت و از سال 1387 مشكلات اين بنا با آنكه در فهرست ميراث جهاني جاي داشت، آغاز شد. خبرها حاكي از آن بود كه ساخت و سازهاي اخير در عرصه شهر تاريخي سلطانيه و حريم درجه يك گنبد سلطانيه به حدي شدت گرفته است كه احتمال آن مي‌رود اين اثر ميراث جهاني، در خطر پيوستن به فهرست ميراث در خطر يونسكو قرار گيرد. هنوز جنجال‌ها بر سر خروج اين اثر تاريخي از فهرست ميراث جهاني برجاي خود باقي بود كه كاشي‌هاي مرمت‌شده آن پس از يك سال فرو ريخت!
بيستون
اين اثر در سال 2006 ميلادي به ثبت جهاني رسيد. ابناي بيستون، بنايي در معرض خطر گذر جاده و شركت پتروشيمي است! با اين وجود از سال 84، دومساله اين سنگ نوشته را تهديد مي‌كند؛ يكي اصرار براي ساخت يك شركت پتروشيمي ديگر در كنار شركت پيشين كه حريم منظري بيستون را در خطر قرار داده است و ديگري اصرار استانداري مبني بر گذر جاده بيستون به كرمانشاه از کنار آن.
قره كليسا
قره کلیسا یا کلیسای تادئوس مقدس یا کلیسای طاطائوس - طاطاووس، نام کلیسایی تاریخی در استان آذربایجان غربی ایران است. این کلیسا در جنوب ماکو و ۲۰ کیلومتری شمال شرقی چالدران در کنار روستایی به همین نام واقع شده‌است. اگر چه مرمت و ساماندهي اين كليساها پس از ثبت آغاز شد اما هنوز تكميل نشده و به نظر مي‌رسد كه مرمت آن همچنان با چالش‌هاي جدي رو‌به‌رو است.
سازه‌هاي آبي شوشتر
سازه‌هاي آبي شوشتر به عنوان دهمين اثر ايراني ثبت شد. اما از آن روز به بعد اين سازه‌هاي آبي روي خوشي را به خود نديدند و هر چه بود، بوي فاضلاب بود و شكستن پل گرگر و هشدارهاي دوستداران ميراث فرهنگي! گفته مي‌شود كه نشت فاضلاب از ديواره‌هاي ساحلي و ديگر نقاط به قدري زياد است كه از مدت‌ها پيش مكاتبات و مذاكرات متعددي در اين مورد صورت گرفته است ولي تاكنون دستگاه‌هاي متولي اقدام خاصي را در اين باره انجام نداده‌اند.
بازار تبریز
بازار تبريز، يكي از بزرگ‌ترين و مهم‌ترين بازارهاي سرپوشيده در سطح ايران و قاره آسيا به‌شمار مي‌رود. بازار تبريز در همان روزهاي اول ثبت شدنش در فهرست ميراث جهاني به دليل بروز آتش سوزي تهديد به خروج شد! با اينكه سازمان ميراث فرهنگي تلاش‌هاي بسياري براي نجات دادن اين اثر كرد و موفق هم شد اما همچنان سيستم برق و آب اين بازار تاريخي آشفته است.
باغ‌هاي ايراني
ثبت باغ هاي ايراني در فهرست ميراث جهاني حركتي بسيار مهم بود كه سال گذشته از سوي كارشناسان ميراث فرهنگي در يونسكو انجام دادند و باغ‌هاي ايراني پاسارگاد، ارم، چهلستون، فين، عباس‌آباد، شازده، دولت‌آباد، پهلوان‌پور، اكبريه نامشان براي هميشه جاودان شد. با اين وجود، آخرين پيگيري‌ها درباره وضعيت اين باغ‌ها نشان مي‌دهد كه چندان حال خوشي ندارند و بيابان‌زدگي آنها را تهديد مي‌كند.
مسجد جامع اصفهان
مسجد جامع اصفهان چهاردهمين اثري است از ايران كه در حافظه جهاني ماندگار شد. اين بنا زخم خورده موشك‌اندازي رژيم صدام است و هنوز هم در دوره‌هاي مختلف به دليل نبود حفاظت‌هاي لازم و ضروري و بي‌توجهي مسئولان و كاربري اين مسجد طي دوره‌هاي مختلف دچار صدمات جبران‌ناپذير شده است. از جمله اين آسيب‌ها مي‌توان به رطوبت شديد مسجد و همچنين ساخت و سازها در پي اقدام به احيای ميدان عتيق اصفهان اشاره كرد كه منتقدان بي‌شماري دارد.
برج قابوس
گفته مي‌شود كه طي عمليات ليزر در سال گذشته، انحراف برج قابوس به سمت شمال غرب شناسايي و عمليات حفاظت از آن آغاز شده است؛ اما هنوز هم اين بنا از وجود يادگار نوشته‌ها، رشد گياهان هرزه و فضله‌هاي پرندگان بر بدنه رنج مي‌برد. با اينكه سال‌هاست گلسنگ‌ها حيات اين برج آجري را به خطر انداختند، هنوز مشخص نيست كه چه تدابيري براي مراقبت از آن انديشيده و چقدر از اين تدابير اجرايي مي‌شود.
