دولت با ارائه بسته جدید خروج از رکود برای تحریک بخش تقاضا در اقتصاد دست به کار شده است. همانگونه که مسئولان و کارشناسان عنوان کرده اند مشکل امروز اقتصاد که شاید یکی از مهمترین دلایل رکود باشد عدم تمایل به خرید کالاهاست. در چندماه اخیر بخش زیادی از مردم به امید ارزان تر شدن کالاها پس از لغو تحریم‌ها خرید خود را به تعویق انداختند و نتیجه این وضعیت به گونه ای شد که به قول مدیرعامل بزرگترین بانک کشور در حال حاضر حدود 9هزار میلیارد تومان کالای دپو شده در انبارها وجود دارد.اکنون دولت برای کمک به تولید کنندگان و تحریک بخش تقاضا قصد دارد تا با اجرای بسته جدید خود مردم را به خرید تشویق کند و در این خصوص، وام 25 میلیون تومانی برای خرید خودروهای داخلی و نیز کارت‌های اعتباری 10 میلیون تومانی برای خرید کالاها در نظر گرفته است. اما در این میان چند سوال اساسی وجود دارد. آیا این وام‌ها برای تحریک بخش تقاضا کافی است؟ آیا خود تولیدکنندگان نباید برای تشویق مردم به خرید، قیمت‌های محصولاتشان را کاهش داده و تخفیفاتی برای خریداران در نظر بگیرند؟ این در حالی است که برخی تولیدکنندگان نظیر خودروسازان نه تنها قیمت محصولاتشان را کاهش ندادند بلکه افزایش قیمت نیز داشته اند. به نظر می رسد در این خصوص این پرسش مطرح است که چرا برای خروج از رکود و رونق گرفتن اقتصاد کشور فقط باید مردم کوتاه بیایند و تولید کنندگان از جمله خودروسازان حاضر نیستند کمی از موضع خود عقب‌نشینی کنند؟

توصیه سیف به تولیدکنندگان

سخنان اخیر رئیس کل بانک مرکزی در جلسه شورای گفتگوی دولت و بخش خصوصی نشان می‌دهد که دولت خواهان آن است که تولیدکنندگان و فروشندگان نیز صرف نظر از وام کالا، تخفیفاتی برای فروش کالاهای خود در نظر بگیرند. رئیس کل بانک مرکزی در خصوص ارائه وام برای خرید لوازم خانگی، تصریح کرد: وامی که برای خرید لوازم خانگی به مردم ارائه می‌شود، منجر به ایجاد یک فضای رقابتی و نیز دسترسی به کالای مناسب از سوی مردم خواهد شد بنابراین فروشندگان باید این وام را پس از اعمال تخفیف لحاظ کنند، چرا که یک بازار رقابتی به‌وجود آمده و براین اساس اگر فروشندگان تخفیف ندهند، رقبای آنها کالا را با قیمتی ارزان تر در اختیار مردم می‌گذارند.وی در خصوص انگیزه بانکها برای اعطای تسهیلات ۱۶درصدی به خریداران کالا، گفت: بانکها ۲ درصد سود از این محل به‌دست می‌آورند که یک سود معقول است، این در شرایطی است که بانک مرکزی وام را با نرخ ۱۴ درصد 

به بانکهای عامل می‌دهد و آنها با سود ۲ درصدی آن را با نرخ ۱۶ درصدی در اختیار مردم می‌گذارند. وی در خصوص انگیزه بانکها برای اعطای تسهیلات ۱۶ درصدی به خریداران کالا، گفت: بانکها ۲ درصد سود از این محل به‌دست می‌آورند که یک سود معقول است، این در شرایطی است که بانک مرکزی وام را با نرخ ۱۴ درصد به بانکهای عامل می‌دهد و آنها با سود ۲ درصدی آن را با نرخ ۱۶ درصدی در اختیار مردم می‌گذارند.سیف در خصوص پیشنهاد اتحادیه لوازم خانگی مبنی بر جایگزینی سبد کالای لوازم خانگی به جای اعطای وام، تصریح کرد: نمی‌توان قدرت انتخاب را از مشتریان گرفت و به آنها تحمیل کرد که حتما در کنار خرید ماشین لباسشویی، پلوپز هم بخرند و بانک مرکزی با چنین شیوه در تحریک تقاضا موافق نیست.

تولیدکنندگان چاره ای جز تخفیف دادن ندارند

در همین حال، حامد فرنام دبیرکمیسیون انرژی اتاق بازرگانی ایران در گفتکو با آفتاب یزد تصریح کرد: در شرایط رکود کنونی، تولید کنندگان چاره‌ای ندارند جز اینکه تخفیفاتی برای خریداران قائل شوند. فرنام گفت: وقتی اقتصاد در وضعیت رکودی قرار می‌گیرد این وضعیت رکودی هم برای تقاضا کننده است و هم برای عرضه کننده. وقتی ما می‌خواهیم تحریک تقاضا ایجاد کنیم نیاز به آن داریم تا هم تولید‌کننده و هم مصرف کننده برای تحریک تقاضا همکاری کنند. وی افزود: شاید در کوتاه مدت ما احساس کنیم که تولیدکننده با تخفیفی که می‌دهد ضرر خواهد کرد 

ولی تا زمانی که موتور ماشین مصرف در جامعه روشن نشده باشد برایش فرقی نمی‌کند که حتی با تخفیف دادن ضرر هم بکند. اما وقتی آن موتور مصرف روشن شد و تقاضا افزایش پیدا کرد می‌تواند محصولات خود را با همان قیمت‌های قبلی عرضه کند. تولید کننده برای این که در دوران رکود ورشکست نشود شاید لازم باشد که این کار را انجام داده و تخفیف برای فروش خود بدهد. فرنام گفت: در اقتصاد برای بنگاه‌ها دو هزینه ثابت و جاری وجود دارد که مجموع این دو هزینه، هزینه کل می‌شود و با سودی که روی آن می‌آید قیمت کالاها محاسبه می‌شود. بنگاه‌ها زمانی که قیمت محصولاتشان هزینه ثابت را پوشش داده اما بخشی از هزینه جاری را پوشش می‌دهد 

می‌توانند به کار خود ادامه دهند اما اگر قیمت کالا ثابت را هم پوشش ندهد آن بنگاه دیگر باید تعطیل شود. وی با اشاره به لزوم ارائه تخفیف هایی از سوی تولید کنندگان گفت: آنها باید از بخشی از هزینه جاری خود صرف‌نظر کنند. وی افزود: تولید کنندگان در شرایط فعلی چاره‌ای جز تخفیف دادن ندارند زیرا ما در شرایطی هستیم که قدرت انتخاب گزینه‌های زیادی را نداریم و باید یک سری از کارها را انجام دهیم تا تولید رونق بگیرد و اگر چنین تخفیفاتی ارائه نشود باز هم محصولات روی دست تولیدکنندگان خواهد ماند.

تجربه سایر کشورها برای تحریک تقاضا

بررسی‌های خبرنگار آفتاب یزد نشان می‌دهد در بسیاری از کشورها راه‌اندازی کارت‌های اعتباری یکی از مهمترین راه‌های تشویق مردم به خرید است.روال کار هم به این صورت است که آنها به مردم اعتبار خرید می‌دهند تا مردم پول خرید کالاهایشان را بعدا پرداخت کنند اما در کشور ما برخلاف آن چیزی است که در سایر کشورها دیده می‌شود یعنی در قبال سپرده‌گذاری است که کارت‌های اعتباری داده می‌شود.تجربه کارت‌های اعتباری در کشورهای اروپایی، آمریکایی حتی آسیایی نتیجه بخش بوده است. نکته دیگر این است که در اغلب کشورهای دنیا تورم ابتدا با اجرای سیاست‌های پولی کنترل شده، ولی برای تک‌رقمی شدن نرخ تورم و حفظ آن در همان سطح اصلاحات زیرساختی اقتصادی، افزایش تعامل با اقتصاد‌های خارجی، کاهش سطح حمایت بیش از از حد از اقتصاد و صنعت داخلی و ایجاد فضای رقابتی در اقتصاد به کار گرفته شد. برطرف کردن این نوع تورم فرآیندی زمان‌بر است؛ همان‌طور که ترکیه در سال‌های ۱۹۹۲ تا ۲۰۰۲ میلادی درگیر برطرف کردن تورم ناشی از بحران طرف تقاضا بود و توانست تورم را از بالغ بر ۷۰ درصد به حدود ۱۸ درصد برساند و طی دهه بعد یعنی از سال ۲۰۰۳ میلادی تا ۲۰۱۳ میلادی هم طول کشید تا تورم را به کمتر از ۱۰درصد برساند و در همین سطح حفظ کند. البته ترکیه 

علاوه بر اجرای این سیاست‌ها اقدام به حذف صفر از پول ملی هم کرد و از ابزار خروج دولت از فعالیت‌های اقتصادی و توسعه بخش خصوصی هم بهره گرفت که هر دو سبب شد تا اقتصاد بتواند رشد بیشتری را تجربه کند.