فوتبال يا منهاي فوتبال؟
روزنو :
«هم‌اندیشی وزیر ورزش و جوانان با مدیران و سردبیران رسانه‌ها»؛ اين عنوان نشستي بود كه صبح شنبه در وزارت ورزش برگزار شد و سايت اين وزارتخانه ديروز بخشي از مطالب منعكس شده در آن را روي خروجي‌اش گذاشت. در روزهايي كه ورزش ايران به واسطه ناكامي رشته‌هايي مثل كشتي در مسابقات جهاني لاس‌وگاس، واليبال در جام جهاني ژاپن و بسكتبال در مسابقات قهرماني آسيا در چين زير فشار انتقادات قرار دارد، وزير ورزش بخش قابل توجهي از زمان اين جلسه را به بررسي رويكرد رسانه‌هاي ورزشي در قبال رشته‌هاي مختلف اختصاص داد و توجه زياد آنها به فوتبال را زير سوال برد.
صدرنشيني 79 درصدي فوتبال!
محمود گودرزي در اين نشست به بحث آسيب‌شناسي رسانه‌ها اشاره كرده و ابتدا سراغ تلويزيون رفته است: «آمار خرداد 93 نشان می‌دهد که ورزش همگانی 5 درصد، ورزش قهرمانی (غیرفوتبال) 33 درصد، ورزش پایه 15 درصد، ورزش بانوان نیم‌درصد و ورزش باستانی سه دهم درصد از سهم ورزش در رسانه ملی را به خود اختصاص داده‌اند.» وزير ورزش میزان توجه به برنامه‌های ورزشی به خصوص ورزش پایه و دانش‌آموزی در شبکه‌های مختلف تلویزیونی را بسیار ناچیز عنوان کرد و ادامه داد: «مدت زمان پخش برنامه‌های مربوط به ورزش پایه، ورزش زنان و برنامه‌های علمی - آموزشی مرتبط با ورزش در تلویزیون اندک است. او در ادامه گزارش آسیب‌شناسی رسانه‌ها به سهم ورزش در مطبوعات پرداخت: «این بررسی بین 10 روزنامه ورزشی و 25 روزنامه با صفحات ورزشی در ایران صورت گرفته است و نشان می‌دهد 79 درصد مطالب به فوتبال اختصاص دارد و ورزش‌هایی نظیر کشتی با 6 درصد و والیبال 2 درصد از فضای این مطبوعات را در اختیار دارند.»
يك جدال قديمي
اينكه رسانه‌هاي ورزشي به ندرت ترجيح مي‌دهند به رشته‌هايي غير از فوتبال بپردازند، يك بحث كهنه و قديمي است كه بعيد است سرانجامي داشته باشد. واقعيت آن است كه محتواي رسانه‌ها را ذايقه مخاطب تعيين مي‌كند.اگر امروز فوتبال در رسانه‌ها حرف اول را مي‌زند، دليلش تمايلي است كه جامعه نسبت به اين رشته ورزشي نشان مي‌دهد. مردم فوتبال را دوست دارند و مطالب مربوط به آن را پيگيري مي‌كنند. در اين شرايط واضح است كه رسانه‌ها و به خصوص مطبوعات خصوصي هم به اين ميل عمومي توجه مي‌كنند و براي تضمين حيات خودشان سراغ برآوردن نيازهاي مخاطب مي‌روند. در اين ميان هميشه فرضيه‌اي وجود داشته در مورد اينكه رسانه‌ها بايد تلاش كنند ذايقه مخاطب را تغيير بدهند و او را به سمت رشته‌هاي غيرفوتبالي بكشانند. اين تئوري در شرايطي مطرح مي‌شود كه تقريبا هيچ رسانه‌اي حاضر نيست تن به چنين برنامه پرخطري بدهد و براي آزمايش تغيير سليقه مردم، روي ارايه محتوايش ريسك كند. فرض كنيد شبكه سه براي اينكه ذايقه مردم را مثلا به ورزش‌هاي باستاني نزديك كند، باكس دوشنبه شب‌هايش را از نود بگيرد و به ورزش‌هاي پهلواني و باستاني اختصاص بدهد. در اين صورت چه اتفاقي براي شبكه سه و مخاطبانش رخ خواهد داد؟ حتي اگر يك بخش خبري در راديو يا تلويزيون قصد داشته باشد محتوايش را بين همه رشته‌هاي ورزشي به طور مساوي تقسيم كند، دور نخواهد بود زماني كه مخطبان از آن روي برگردانند و مطلقا امكان انتقال پيام براي آن از بين برود.
واليبال، يك مثال خوب
در شرايط فعلي به نظر مي‌رسد مطمئن‌ترين راه براي عرض اندام ورزش‌هاي غيرفوتبالي در رسانه‌ها، تقويت آنها است. شايد بهترين مثال در اين زمينه واليبال باشد، يك رشته جمعي كه سال‌ها در انزواي نسبي به سر مي‌برد و سهمش از وسايل ارتباط جمعي حتي در مقايسه با كشتي هم ناچيز به نظر مي‌رسيد. رشد واليبال اما باعث شد اين رشته ورزشي معادلات را تغيير بدهد و كم‌كم فضاي مناسبي از رسانه‌ها را در اختيار بگيرد. اين اواخر مثلا همزمان با برگزاري مسابقات ليگ جهاني بارها ديده شد كه تيتر و عكس اول مطبوعات به واليبال اختصاص پيدا كند و يا راديو و تلويزيون دست به تهيه گزارش‌هاي مفصل در مورد اين رشته ورزشي بزنند. واضح است كه اين الگو مي‌تواند پيش روي بسياري از ديگر رشته‌هاي فردي و گروهي هم باشد.
حيف از اين انرژي
اينكه چرا بايد جايي مثل وزارت ورزش بخش قابل توجهي از انرژي و بودجه‌اش را صرف بررسي رويكرد رسانه‌ها در قبال رشته‌هاي مختلف ورزشي كند، چندان مشخص نيست. واضح است كه ماموريت اين وزارتخانه بايد چيز ديگري باشد. اگر مديران اين مجموعه مقدمات بهبود و پيشرفت رشته‌هاي ورزشي گوناگون را فراهم بياورند، طبعتا هم دستاوردهاي درخشان‌تري خواهند داشت و هم نگراني آنها از بابت فوتبال‌زدگي رسانه‌ها از بين خواهد رفت. كدام روزنامه يا شبكه تلويزيوني دوست ندارد در مورد موفقيت بسكتبال يا كشتي توليد محتوا كند؟ با اين همه وقتي واليبال ما ناگهان از مسير رشد خارج مي‌شود يا كشتي ما آن نتايج را در آمريكا مي‌گيرد، بديهي است كه تمايل رسانه‌ها براي برجسته كردن آنها كاهش مي‌يابد. توليد خبر از وزارت ورزش، بازتاب دادن آن از رسانه‌ها؛ اين تقسيم وظايف منصفانه‌اي است، نه؟
