دوچرخه در جدال با غول آلودگي

بنابر پيش‌بيني‌هاي صورت گرفته تا كمتر از شش ماه ديگر جمعيت تهران از مرز 12ميليون نفر مي‌گذرد. جمعيت نزديك به 12 ميليوني تهران در حال حاضر آن را در رده پرجمعيت‌ترين شهرهاي جهان كه در آستانه يك انفجار جمعيتي هستند قرار داده است. چنين حجم وسيعي از جمعيت با خود مشكلات و عواقب ناخواسته بسياري را به دنبال دارد كه آلودگي‌هاي مختلف و به ويژه آلودگي هوا تنها بخش كوچكي از عواقب اين پديده است. پژوهش‌ها نشان مي‌دهند كه روزانه بالغ بر يك‌هزار و ۱۹۲ تُن مواد آلاينده در هواي تهران منتشر مي‌شود و با توجه به اينكه 88 درصد آلودگي هواي تهران ناشي از آلايندگي وسايل نقليه است، توجه به وسايل نقليه‌اي كه آلودگي كمتري دارند اهميت ويژه‌اي پيدا مي‌كند. طرح دوچرخه يكي از پروژه‌هاي شهرداري تهران در جهت ترويج فرهنگ استفاده از دوچرخه به عنوان يك وسيله حمل و نقل درون‌شهري است. در توضيح اهداف اين طرح گفته شده است كه «هدف از اجراي اين طرح در سطح شهر تهران دستيابي به يك سيستم حمل و نقل پايدار و دوستدار محيط زيست است به نحوي كه در بلندمدت نيز بتواند علاوه بر پاسخ به نياز سفر درون‌منطقه‌اي شهروندان حداقل اثرات زيست محيطي را به شهر وارد ساخته و از طرف ديگر باعث ايجاد نشاط و سلامتي شهروندان تهراني شود.» طرح دوچرخه از سال 1388 در منطقه هشت تهران آغاز شد و به مرور مناطق ديگري از شهر تهران را پوشش داد. در حال حاضر حدود 160 خانه دوچرخه در شهر تهران وجود دارند كه هفت هزار و 600 دستگاه دوچرخه را در اختيار شهروندان تهراني قرار مي‌دهند. 

 استفاده از دوچرخه براي تفريح

يكي از انتقادهاي عمده‌اي كه در ساليان اخير به طرح دوچرخه وارد مي‌شد ناديده گرفتن حق استفاده خانم‌ها از دوچرخه بود. با توجه به اينكه زنان نيمي از جمعيت شهر تهران را شكل مي‌دهند كه قسمت اعظمي از آنها هم جزو جمعيت فعال اين شهر هستند، اين طرح زماني مي‌تواند به موفقيت مورد نظر خود برسد كه تمام افراد يك جامعه را پوشش دهد. آن‌گونه كه مشاهدات ما نشان مي‌دهد و بنابر اظهارات مسئولان ايستگاه‌ها در ماه‌هاي اخير خانم‌ها هم حق استفاده از طرح دوچرخه را پيدا كرده‌اند. استفاده زنان از اين طرح را مي‌توان يك گام مهم در به ثمر نشستن اهداف مورد نظر آن دانست. مهسا 22 ساله يكي از استفاده‌كنندگان از طرح دوچرخه است، او حداقل هفته‌اي سه بار زماني كه از سر كار به منزل مي‌رود از ايستگاه دوچرخه ميدان وليعصر، يك دوچرخه قرض مي‌گيرد و از ميدان وليعصر تا پارك لاله را ركاب مي‌زند. او به «آرمان» مي‌گويد: «من از بچگي عاشق دوچرخه‌سواري بودم و از اينكه جديدا در اجراي اين طرح محدوديت‌ها كمتر شده و خانم‌ها هم مي‌توانند از دوچرخه استفاده كنند خيلي خوشحالم.» او از دوچرخه بيشتر به عنوان يك وسيله تفريحي استفاده مي‌كند، ولي هنگامي كه از او درباره استفاده از دوچرخه به عنوان يك وسيله حمل و نقل سوال مي‌كنيم، مي‌گويد: «به نظر من استفاده از دوچرخه براي جابه‌جايي به ويژه درباره افرادي مثل من كه فاصله خانه تا محل كارشان زياد نيست، فكر خيلي خوبي است. چون استفاده از دوچرخه در عین حال که روحيه آدم را شاد مي‌كند، از ضررهایی كه استفاده از بقيه وسايل عمومي در آلودگي هوا دارند، كم می‌كند.» فاطمه 28 ساله يكي ديگر از افرادي است كه از اينكه مي‌بيند به‌تازگی خانم‌ها هم امكان استفاده از طرح دوچرخه را پيدا كرده‌اند خيلي خوشحال است و به همراه دوستش قصد دارد با ثبت نام الكترونيك در طرح دوچرخه، كارت هوشمند دريافت كنند و استفاده‌شان را از اين طرح بيشتر كنند. او از انتقاداتي كه به اين طرح دارد به «آرمان» مي‌گويد: «به نظر من فقط گذاشتن چند ايستگاه و چند دستگاه دوچرخه به تنهايي كافي نيست و بايد زيرساخت‌ها و ساير امكانات اين طرح در كشور ما به وجود آيند تا اين طرح بتواند موفق باشد. براي نمونه بايد مسيرهاي مشخصي براي دوچرخه سواري وجود داشته باشند تا استفاده از دوچرخه موجب مشكلات ديگري نشود». او ادامه مي‌دهد: «در كنار فراهم كردن زيرساخت‌ها بايد فرهنگ استفاده از دوچرخه هم در كشور شكل بگيرد و برنامه‌هاي لازم براي فرهنگ‌سازي در اين زمينه وجود داشته باشند. اگر اين طرح با برنامه اجرا شود می‌تواند بسیار مفید باشد». 

 طرح دوچرخه يك طرح مثبت و مفيد است

يك كارشناس محيط زيست با اشاره به اينكه سوخت خودروها يكي از آلاينده‌هاي اصلي هواست كه تأثيرش بيشتر از دود كارخانه‌ها و ساير منابع آلاينده است، به «آرمان» مي‌گويد: «هر حركتي كه تردد خودروها را در شهر كم كند يك طرح مثبت است كه از آلودگي هوا مي‌كاهد، اين طرح مي‌تواند ترويج استفاده از وسايل عمومي يا ترويج استفاده از دوچرخه باشد». هومان خاكپور مي‌افزايد: «استفاده از دوچرخه از سوی شهروندان علاوه بر اينكه به كاهش آلودگي هوا در شهر تهران كمك مي‌كند به افزايش سلامت شهروندان و گرايش آنها به سمت ورزش كردن نيز منتهي مي‌شود». او با بيان اينكه اين طرح بايد در تمام كلان‌شهرهاي كشور كه از آلودگي هوا رنج مي‌برند اجرايي شود، تصريح مي‌كند: «براي اجراي اين طرح بايد از يك سو زيرساخت‌هاي آن فراهم شوند و از سوي ديگر بايد از سوي مردم مورد استقبال قرار گيرد، كه دسترسي آسان به دوچرخه‌ها مي‌تواند در افزايش استقبال مردم از اين طرح نقش زيادي داشته باشد».