واکنش چهره ها به فضای بی نشاط سیاسی
فضای اجتماعی-سیاسی ایران، پس از انقلاب اسلامی و به طور ویژه پس از جنگ‌تحمیلی که تازه نوع نگرش سیاسی و تفاوت‌های آن میان گروه‌های مختلف پررنگ‌تر و مشخص‌تر شد، هر از چندگاهی در معرض بداخلاقی‌هایی قرار گرفته که هم مردم و هم اهالی سیاست را ناراحت و نگران کرده است. گاه ادبیات نامناسب برخی افراد که اتفاقا در نظام جمهوری اسلامی سمت و پستی را نیز بر عهده گرفته‌اند، سبب‌ساز چنین احساسی شده است و گاه تندروی‌های برخی چهره‌هایی که بی‌نام و نشانی و در عین حال دست بازشان در عمل، آنها را به «گروه‌های فشار» و «عناصر خودسر» معروف ساخته، باعث می‌شود سختی گفتار و کردار اغلب خشن و نامناسب بر پیکر جامعه زخم بزند. این روزها نیز ادبیاتی از جنس «دلواپسیم» سعی دارد از زبان مردم دلواپسی‌هایی که الزاما شامل دغدغه‌های مردم نیست را به حاکمیت و جامعه تلقین کند و جزای خلاف اندیشه این گروه رفتار کردن را نیز با پرخاش و فریاد و حتی سنگ و چوب بگیرد. نگرانی از چنین رفتارهایی باعث شده است که این روزها بسیاری از چهره‌ها از بروز بداخلاقی در فضای سیاسی کشور گلایه کنند و نسبت به ادامه آن هشدار دهند. به عنوان مثال، روز گذشته، آیت‌الله هاشمی رفسنجانی، در دیدار جمعی از مردم دزفول، در پاسخ به اظهارات چند تن از حاضران که نسبت به برخی از افراطی‌گری‌ها و تنزّل اخلاق در کشور انتقاد داشتند، گفت: هر فرد دلسوزی به خاطر اشکالات و مشکلاتی که در نظام اسلامی ایجاد می‌شود، ناراحت است. رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام مقابله با رذیلت‌های اخلاقی و احیای اخلاق اسلامی را یکی از اهداف مردم برای انقلاب علیه رژیم طاغوت توصیف کرد و افزود: متاسفانه در مقطعی به خاطر میدان گرفتن افراطیون، شاهد افول مکارم اخلاقی و رشد رذیلت‌ها بودیم. وی سعادت دنیوی را عامل سعادت اخروی مردم دانست و گفت: روحیه دینی در وجود مردم و به ویژه جوانان ما هست و نباید بگذاریم دشمنان انقلاب با دروغ‌های سیاسی، بین مردم و نظام جدایی بیندازند که حضور مردم باعث پیروزی‌های مشعشع در مقاطع مختلف انقلاب اسلامی شده است و هنوز هم مردم، محکم‌ترین عامل تقویت نظام هستند.
آیت‌الله هاشمی رفسنجانی پیش از این نیز چندین بار به فضای سیاست داخلی و تندروی‌های برخی گروه‌ها اشاره کرده بود. وی در پیامی به پانزدهمین یادواره سرداران و 117 شهید والامقام بخش نوق فضای امروز ایران را «در اوج بی‌صفایی سیاسی داخلی که بعضی از گروه‌ها فقط نام مردم را مصادره می‌کنند و توهین، تهمت و غیبت را به دروغ، آیین و شجاعت و غیرت می‌دانند» توصیف کرده بود. خود آیت‌الله هاشمی رفسنجانی یکی از اهداف حمله‌های تندروهاست. مثلا خاطره‌ای که وی در مورد دلیل کاندیداتوری‌اش در انتخابات ریاست‌جمهوری سال 84 و تاکید همسر مرحومه امام خمینی(ره) بر حضور وی در این عرصه گفته بود، هجمه شدیدی را متوجه آیت‌الله کرد. این هجمه‌ها در حالی بود که بیت امام(ره) بارها این روایت را به نقل از حاضران در آن جلسه تایید کردند. اخیرا نیز زهرا مصطفوی – دختر امام(ره) در نشست خبری همایش بین‌المللی امام، فلسطین و مقاومت اسلامی در پاسخ به پرسشی در خصوص نقل خاطرات آقای هاشمی و هجمه‌هایی که علیه او شکل گرفت اظهار کرده است: این هیاهوها به معنی این است که خواستند بگویند آقای هاشمی دروغ می‌گوید در حالی که او آقایی کرده و شکایت نکرده است. وی افزود: مادر بنده فوت کرده است اما بنده و فرزندانم زنده هستیم، ما همه در مجلسی که آقای هاشمی آمد و مادرم از او خواسته بود بیاید تا کارش را به او بگوید حضور داشتیم. این در حالی که سید حسن خمینی، یادگار امام(ره) نیز خود چندین بار هدف چنین حمله‌های تندرویانه‌ای قرار گرفته است؛ چه آن موقع که در زمان دولت قبل سخنرانی‌اش با شعارهای تند و تیز عده‌ای قطع شد و چه این اواخر که حضورش در یک استان از سوی گروهی تهدید به برخوردی از جنس برخورد با علی مطهری در شیراز شد.
حضور مردم؛ راه تقابل با خودسری و خودرایی
حجت‌الاسلام حسن روحانی، رئیس‌جمهوری نیز چندی پیش از مردمانی که «از جیب و جانب مردم شعار می‌دهند» انتقاد کرده بود. اسحاق جهانگیری، معاون اول دولت یازدهم نیز دیروز از کسانی گفته بود که «گاهی سعی می‌کنند خبرهای دروغ را در رسانه‌های خود بپردازند و دولت را منفعل کنند»، اما در ادامه تاکید کرد که «اما آنها نمی‌توانند با این اخبار ما را بترسانند». وی با بیان اینکه مردم باید باور کنند که صاحب دولت هستند، اظهار کرد: تضعیف این باور موجب خودسری و خودرایی عده‌ای شده و امور اجرایی را مختل می‌کند. دولت ضعیف هم نظام و سایر قوا را ضعیف می‌کند. وی مشارکت مردم را تنها راه عبور از چنین شرایطی عنوان کرد و از انتخابات پیش رو به عنوان یکی از عرصه‌های بروز آن نام برد.
از آزادی بیان تا تهدید به استیضاح وزیر کشور
تندترین اعتراض این روزها را علی مطهری نشان داد که خود اخیرا از قربانیان اخیر تندروی‌ها بوده است. از حمله به وی در هنگام نطق در صحن علنی مجلس شورای اسلامی گرفته تا حمله به این نماینده مجلس در هنگام سفرش به شیراز برای سخنرانی و اعلام تهدیدهای مکرر درباره تکرار این برخورد در برخی برنامه‌های دیگری که قرار بوده با حضور مطهری برگزار شود، وی را به یکی از چهره‌های اصلی قرار گرفته در سیبل حمله تندروها بدل کرده است. مطهری دیروز در نامه‌ای به رئیس‌جمهوری به بهانه لغو یک همایش در کرج از رفتار باب شده در این روزهای سیاست ایران انتقاد کرد. وی در این نامه با اشاره به این که همایش مذکور «به علت مخالفت و تهدید امام جمعه کرج و برخی نهادها و یکی از نمایندگان کرج و به دنبال آن سستی و بی‌مسئولیتی و عقب‌نشینی استاندار البرز و فرماندار کرج لغو شد»، افزوده است: گفته بودند «اگر این همایش برگزار شود بدتر از شیراز می‌کنیم و قلم پایشان را می‌شکنیم» و متاسفانه استاندار و فرماندار هم به جای آن که بگویند ما طبق قانون با شما برخورد می‌کنیم تسلیم قانون‌شکنان شدند. مطهری با بیان این که «قبول دارم که همیشه فشارها بر دولت‌هایی که قصد اجرای کامل قانون اساسی را دارند بیشتر است و این تهدیدها و اعمال محدودیت‌ها مثلا در دولت سابق نبود و در نتیجه فضای آزادی بیان در این دولت بسته‌تر است»، خطاب به رئیس‌جمهوری می‌افزاید: اما این عذر برای توجیه وضع موجود قابل پذیرش نیست زیرا مردم با توجه به شعارها و وعده‌های جناب‌عالی به شما رای دادند و همراهی مسئولان اجرایی با طرفداران خفقان را در این دولت برنمی‌تابند. وی در نامه خود یادآور شده است: اگر برای لغو یک برنامه بگویند در صورت حضور این فرد یا افراد در این شهر مردم شهر با هم درگیر می‌شوند پس برنامه لغو می‌شود، قابل قبول است اما این که مقامات و نهادهای حکومتی، خود بگویند اگر فلان برنامه اجرا شود ما به هم می‌ریزیم و استاندار و فرماندار هم بترسند و کوتاه بیایند و آرمان بزرگ انقلاب اسلامی یعنی آزادی بیان را زیر پا بگذارند، قابل قبول نیست. مطهری در پایان با این قصد که دولت را وادار به تحرک در برابر این تندروی‌ها کند، افزوده است: این‌جانب هشدار می‌دهم که اگر یک بار دیگر این گونه حوادث تکرار شود، با همه اعتقادی که به حمایت از دولت دارم، به کمک نمایندگان خوش‌فکر و مدافع آزادی بیان در مجلس، وزیر کشور را استیضاح خواهیم کرد. امید است اقدامات و دستورات جناب‌عالی، قبل از این اتفاق این وضع را به سامان رساند.
تندروهایی که نمی‌خواهند فضای جامعه تغییر کند
مذاکرات هسته‌ای که بعد از سکانداری حسن روحانی در دفتر ریاست‌جمهوری با شکل جدیدی ادامه یافت و اکنون به همت سرداران دیپلماسی دولت در مرحله نگارش توافق جامع نهایی به سر می‌برد، در تمامی مراحل خود از زمان آغاز به کار دولت یازدهم به عنوان یکی از اهداف اصلی و جدی حمله دلواپسان و تندروها مطرح بوده است. کشاندن چندباره محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه و سرتیم مذاکره‌کننده هسته‌ای به مجلس برای توضیح و سوال و حمله‌های همه‌جانبه در همایش‌های دلواپسانه، مناظره‌ها، گزارش‌های رسانه‌های نزدیک به جریان دلواپسان، نطق‌های تند و تیز و یادداشت‌ها و گفت‌وگوهای تهاجمی و گاه همراه با تهمت و افترا و دروغ از جمله حرکت‌های پر از بداخلاقی در این مسیر بوده است. آخرین مورد این اقدام که هنوز در ذهن‌ها مانده است، فریادهای مهدی کوچک‌زاده، نماینده عضو جبهه پایداری بر سر ظریف در پایان نشست غیرعلنی مجلس است. علی مطهری در همین باره به ایرنا گفته است: این افراد نمی‌خواهند فضای جامعه تغییر کند و جامعه به حالت عادی بازگردد. وی افزوده است: آنها دوست دارند که همیشه در یک فضای امنیتی و اضطراری باشیم تا بتوانند محدودیت ایجاد کنند و در نتیجه ، رقبای خود را کنار بزنند، چون در شرایط عادی این افراد نمی‌توانند با رقبای سیاسی خود رقابت سالم داشته باشند. نماینده مردم تهران در مجلس اضافه کرد: بیشترین نگرانی آنها این است که با به نتیجه رسیدن این مذاکرات، جامعه به شرایط عادی نزدیک شود و این امر به ضرر آنها است.
یکی به نعل، یکی به میخ
آش شور دلواپسی حتی صدای محمدرضا باهنری که این روزها در لوای وحدت و همگرایی اصولگرایان، ائتلاف با برخی گروه‌های تندروی اصولگرا را به عنوان هزینه تقابل با اصلاح‌طلبان و اعتدال‌گرایان پذیرفته است را نیز درآورد. وی در یک نشست خبری هرچند سعی کرده که دوستان پایداری‌چی خود را چندان ناراحت نکند، اما باز هم نمی‌تواند انتقاد خود از نوع رفتار آنها را کتمان کند. نایب رئیس مجلس گفته است: درباره مذاکرات هسته‌ای دلواپسی وجود دارد و باید هم باشد اما به تیم مذاکره کننده کاملا اعتماد داریم. باهنر در عین حال افزود: اما برخی آن‌قدر مساله دلواپسی را غلیظ می‌کنند که در این چارچوب به تیم مذاکره‌کننده کشورمان شک می‌کنند و حتی در برخی رسانه‌ها با واژه‌های خیلی تند و خارج از عرف، از تیم مذاکره‌کننده یاد می‌کنند. وی افزود: ما به تیم مذاکره‌کننده اعتماد داریم و البته دلواپس هستیم؛ زیرا طرف مذاکره ما مکار است و قابل اعتماد نیست. باهنر اتفاق هفته گذشته مجلس را یک اتفاق بد خواند و افزود: اینکه بعضی آن‌قدر دلواپس باشند که احساس کنند تیم مذاکره‌کننده خیانت می‌کند رویه نادرستی است، زیرا در کشور ما نظام حقوقی، آن‌قدر مقتدر و پابرجاست که مسائل حقوقی به درستی و به قوت پیگیری می‌شود. این در حالی است که غلامعلی حدادعادل، رئیس فراکسیون اصولگرایان مجلس و از چهره‌های شاخص این جناح با تاکید بر اینکه «ما نگران و دلواپسیم» سعی می‌کند این دلواپسی را در همراهی با دولت بیان کند. وی گفته است: رئیس‌جمهوری در دیدار فرمانداران تاکید کردند که دلهره مذاکرات سیاسی از دلهره در جبهه نظامی کمتر نیست؛ بنابراین همه دلواپسان با رئیس‌جمهوری همزبان هستند؛ زیرا میان دلهره و دلواپسی تفاوت چندانی نیست!
علاج واقعه قبل از وقوع باید کرد
در هر حال باید پذیرفت که این روزها ادبیات و رفتارهای خوبی در فضای سیاسی اجتماعی کشور به گوش و چشم نمی‌خورد. هرچند داد و فریاد کردن بداخلاقی‌ها و پرخاش‌ها حاصلی جز دلزدگی مردم از صاحبان این صداها و رفتارها ندارد، اما بر روحیه جامعه اثرگذار خواهد بود. بنابراین بهتر است که نهادهای مسئول در این زمینه ورود کنند تا از پس این اقدام‌های هر از چندگاه گروه‌های تندرو در لغو کنسرت‌های مجوزدار یا تهدید و حمله به چهره‌های سیاسی و نیز ادبیات زمخت، شاهد رفتارهایی از جنس برخی اتفاق‌های تلخ دوران اصلاحات نباشیم.
