کنگره آمریکا و جمهوریخواهان بیش از هر زمان دیگری مخالفت‌هایی سازماندهی شده را در آمریکا سامان می‌دهد که هر بار با مخالفت‌های باراک اوباما روبه‌رو شده است.

به گزارش روز نو٬ مذاکرات هسته‌ای ایران با گروه ١+۵ به روزهای حساس و مراحل نهایی خود رسیده است؛ کمتر از ۶۰ روز تا به پایان پرونده‌ای که بیش از ١٣ سال است که کشورمان و جامعه بین‌المللی را درگیر خود کرده، باقی مانده است. با اینهمه در این فضا هر روز بر حاشیه‌هایی که می‌توانند روند مذاکرات را تحت‌الشعاع خود قرار دهند، افزوده شده است.

پس از ١٨ ماه مذاکره، روند تدوین و تنظیم نگارش متن برنامه جامع اقدام مشترک «برجام» از روز چهارشنبه تا جمعه هفته‌ای که گذشت در وین انجام شد. بلافاصله پس از بازگشت تیم معاونان و کار‌شناسی مذاکره‌کننده هسته‌ای، مذاکره‌کنندگان با هدایت محمدجواد ظریف راهی نیویورک شدند تا در حاشیه اجلاس بازنگری NPT با برگزاری دیدارهای دوجانبه و چندجانبه روند تدوین نگارش را با سرعت بیشتری پیش ببرند. در این فضا تلاش‌های مخالفان رسیدن به توافق در کنگره آمریکا بیش از هر زمان دیگری بیشتر از پیش شده است. هم‌اینک کنگره آمریکا و جمهوری‌خواهان بیش از هر زمان دیگری مخالفت‌هایی سازماندهی شده را در آمریکا سامان می‌دهد که هر بار با مخالفت اوباما روبه‌رو شده است.

طرح تشدید تحریم‌ها در کنگره آمریکا

کنگره آمریکا که از آغاز سال ۲۰۱۵ که کار خود با چینش جدید اکثریت جمهوری‌خواه را شروع کرده٬ از همان نخست بنای مخالفت با توافق هسته‌ای با ایران را در سر داشت. نخستین گام آن‌ها، طرحی بود که بر اساس آن‏، تحریم‌های این کشور علیه ایران تشدید می‌شد. طرحی که از‌‌‌ همان ابتدا، تنش‌ها و جنجال‌های بسیاری میان کاخ سفیده و کنگره ایجاد کرد.

«باب کروکر»، سناتور ارشد جمهوریخواه ایالت تنسی و رئیس جدید کمیته روابط خارجی آمریکا به همراه «رابرت منندز»، سناتور ارشد دموکرات ایالت نیوجرسی و رئیس پیشین کمیته روابط خارجی آمریکا با همراهی همدیگر از مدت‌ها پیش، طرحی را طراحی کردند که هدف از آن اعمال تحریم‌های سختگیرانه‌تر علیه ایران٬ در صورت متزلزل شدن مذاکرات هسته‌ای بود.

این طرح که اولین بار در دسامبر سال ۲۰۱۳ و پس از دستیابی به توافق ژنو ارائه شده بود به دلیل اینکه سنا در اختیار هم‌حزبی‌های باراک اوباما قرار داشت، برای رای‌گیری به صحن سنا راه نیافت. با این حال، کاخ سفید از‌‌‌ همان ابتدا آن را تهدید به وتو کرد و از سوی دیگر، شدیدا تلاش کرد از پیوستن سناتورهای دموکرات به جبهه سناتورهای جمهوری‌خواه در قبال توافق هسته‌ای با ایران جلوگیری کند.

بنا به گزارش «پلتیکو»، مقامات ارشد کاخ سفید و حتی شخص باراک اوباما رئیس جمهور آمریکا با سناتورهای هم‌حزبی خود در این خصوص لابی کرد تا مانع از تصویب لایحه پیشنهادی «کروکر - منندز» شوند. با این وجود، طرح تشدید تحریم‌ها در کمیته بانکی سنا به تصویب رسید٬ اما به دلیل لابی‌های کاخ سفید و ترس از رای نیاوردن این طرح در صحن کنگره و وتوی اوباما طرح آن به صحن منوط به شکست مذاکرات هسته‌ای شد.

خیمه شب‌بازی سیاسی نتانیاهو

سخنرانی «نتانیاهو» در کنگره را باید جنجال‌آمیز‌ترین اقدام جمهوری‌خواهان در راستای مخالفت با هرگونه توافق احتمالی را باید در دعوت از «بنیامین نتانیاهو» برای سخنرانی در کنگره آمریکا دانست. جمهوری‌خواهان به سرکردگی «جان بینر»، رییس مجلس نمایندگان آمریکا از نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی دعوت کرد در جلسه مشترک مجلس نمایندگان و سنای آمریکا که ماه آینده برگزار می‌شود، شرکت و سخنرانی کند.

این اقدام یک روز پس از آن صورت گرفت که باراک اوباما، رییس جمهوری آمریکا سخنرانی نطق سالانه خود را در کنگره انجام داد. «اوباما» در آن سخنرانی به مسائل مختلفی از جمله برنامه هسته‌ای ایران پرداخت. ابتدا قرار بود سخنرانی «نتانیاهو» در روز ۲۲ بهمن و همزمان با سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی صورت گیرد که سپس به ۱۲ اسفند موکول شد.

سرانجام روز موعد فرا رسید. ۱۹۹۵، ۱۹۹۶، ۲۰۰۲، ۲۰۰۹، ۲۰۱۲ بزنگاه‌های تاریخی که در تک به تک آن‌ها «بنیامین نتانیاهو» در خصوص خطرناک بودن برنامه هسته‌ای ایران هشدار داده بود و نخست‌وزیر رژیم صیهونیستی در این تاریخ‌ها‌‌، گاه فاصله ایران تا رسیدن به بمب را سه تا پنج سال خوانده و‌‌ گاه این رقم به کمتر از یک سال و سه تا شش ماه نیز تغییر یافته است.

این سناریو باز هم در کنگره آمریکا تکرار شد و نتانیاهو مجددا به ایراد‌‌‌ همان سخنان دروغین تکراری پرداخت و البته این بار برای نخستین‌بار در تاریخ روابط استراتژیک و تنگاتنگ اسراییل - آمریکا، ۶۰ نماینده دمکرات عضو کنگره شرکت در جلسه سخنرانی نتانیاهو را ممنوع کرده و به نشانه بایکوت در آن شرکت نکردند.

حضور «نتانیاهو» در کنگره آمریکا و در مقابل جمهوری‌خواهانی که کنگره خود را در اختیار یک نخست‌‌وزیر خارجی آن هم در آستانه انتخابات داخلی در اسراییل قرار دادند، به سوژه‌ای برای تحقیر این حرکت خارج از عرف جمهوری‌خواهان تبدیل شد.

همزمان با سخنرانی «نتانیاهو»، ده‌ها تحلیلگر و روزنامه‌نگار آمریکایی و اروپایی در فضای مجازی اقدام به تمسخر اظهارنظرهای وی یا انتقادهای کوبنده از جمهوری‌خواهانی که جایگاه کنگره را به سخره گرفتند، کردند. ‌

خیمه‌شب‌بازی سیاسی شاید بهترین تعبیری باشد که بتوان برای سخنرانی نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی در کنگره به کار برد. نمایش سیاسی در واشنگتن برای برد سیاسی در انتخابات داخلی. نتانیاهو در این سخنرانی که نزدیک به یک ساعت طول کشید برای چندمین بار ایران را تهدیدی برای امنیت جهانی خواند و تلاش کرد پرونده هسته‌ای ایران را به پرونده‌های غیرهسته‌ای ارتباط دهد. در شرایطی که ایران و ۱+۵ تنها در خصوص مسائل هسته‌ای مذاکره می‌کنند، نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی شکل گرفتن توافق جامع هسته‌ای را منوط به تحقق رویاپردازی‌های منطقه‌ای خود در خاورمیانه کرد.

پس از پایان سخنرانی نتانیاهو در کنگره، بسیاری از روزنامه‌نگاران آمریکایی اقدام وی را به فیلمنامه‌ای هالیوودی تشبیه کردند؛ «نانسی پلوسی»، رهبر اقلیت دموکرات در مجلس نمایندگان، سخنرانی نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی را توهین به شعور آمریکا‌یی‌ها دانست و گفت: در جریان صحبت‌های وی نزدیک بود از تحقیر فهم آمریکایی توسط وی به گریه بیفتم.

«باراک اوباما» رئیس جمهور آمریکا نیز که قبلا اعلام کرده بود، نخست وزیر اسرائیل را در این سفر به حضور نمی‌پذیرد و حتی گفت که سخنرانی وی را در کنگره هم از تلویزیون ندیده و در واکنش به سخنرانی طولانی نخست‌وزیر رژیم صیهونیستی گفت: این سخنان حرف تازه‌ای نبود.

به گزارش «آسوشیتدپرس»، او در جمع خبرنگاران در کاخ سفید ضمن اشاره به این مطلب گفت که «نتانیاهو» با وجود مخالفت با توافق نهایی هسته‌ای با ایران، هیچ راه جایگزینی را در سخنان خود پیشنهاد نکرد.

«اوباما» با اشاره به اینکه متن سخنرانی «نتانیاهو» در کنگره را خوانده است، اظهار داشت: هیچ چیز جدیدی در این سخنرانی نبود و پیشنهاد نتانیاهو به جای توافق با ایران٬ عدم توافق است.

سخنگوی وزارت خارجه کشورمان دروغ پردازی‌های مداوم نتانیاهو درباره اهداف و نیات برنامه صلح آمیز هسته‌ای ایران را بسیار تکراری و کسالت آورخواند.

نامه ۴۷ سناتور آمریکایی به رهبر ایران

سومین اقدام سناتورهای جمهوری‌خواه برای شکست مذاکرات هسته‌ای، نامه‌نگاری آن‌ها برای رهبر ایران بود. آن‌ها دست به نامه‌نگاری به دولتمردان ایران زدند تا به ظن خود سنگ‌اندازی جدیدی در مسیر رسیدن به توافق کنند.

۴۷ سناتور امریکایی در نامه‌ای سرگشاده هشدار دادند هرگونه توافقی با ایران تنها تا پایان ریاست‌جمهوری «باراک اوباما» معتبر خواهد بود. این ادعای سناتورهای تندرو آمریکایی واکنش تند «محمدجواد ظریف»، وزیر امور خارجه ایران را به همراه داشت.

وزیر امور خارجه کشورمان در پاسخ به سوالی در‌خصوص نامه اخیر ۴۷ سناتور امریکایی گفت: به اعتقاد ما این نامه هیچ ارزش حقوقی ندارد و صرفا یک ترفند تبلیغاتی است. جالب‌تر اینکه در حالیکه مذاکرات هنوز به نتیجه نرسیده و توافقی حاصل نشده، گروه‌های فشار در امریکا آنچنان نگران شده‌اند که با توسل به شیوه‌های غیرمتعارف بیش از هر چیز نشان می‌دهند که همانند نتانیاهو با هر نوع توافقی مخالفند.

ظریف با اظهار تعجب از اینکه چگونه ممکن است برخی نمایندگان مجلس یک کشور علیه رییس‌جمهور و دولت خود به رهبران کشور دیگری نامه بنویسند، اظهار داشت که نامه سناتورهای مزبور نشان می‌دهد که آن‌ها نه تنها با مقررات حقوق بین‌الملل بیگانه‌اند، بلکه حتی به‌طور کامل با ریزه‌کاری‌های قانون اساسی خود در مورد اختیارات رییس‌جمهور آمریکا در اجرای سیاست خارجی نیز آشنا نیستند.

رئیس‌جمهور آمریکا هم در مصاحبه‌ای با شبکه «وایس‌نیوز» گفت که از نامه ۴۷ سناتور جمهوری‌خواه به مقام‌های ایرانی «شرمسار» شده است.

«جان کری» وزیر امور خارجه آمریکا نیز در واکنش به نامه هشدارآمیز ۴۷ سناتور کنگره آمریکا به ایران گفت که این نامه از نظر او فوق‌العاده باورنکردنی است. او گفت که این نامه نمی‌تواند تغییری در توافق احتمالی بین ایران و آمریکا ایجاد کند. وزیر امور خارجه آمریکا در ادامه افزود که ارسال چنین نامه‌ای تقریبا بی‌سابقه است.

مقام معظم رهبری نیز در دیدار رئیس و اعضای مجلس خبرگان، نامه اخیر سناتورهای امریکایی را حاوی نشانه‌های متعدد فروپاشی اخلاق سیاسی در نظام آمریکا برشمردند و افزودند: همه کشورهای جهان طبق مقررات پذیرفته شده بین‌المللی، پس از تغییر دولت‌هایشان نیز به تعهدات خود پایبندند اما سناتورهای امریکایی رسماً اعلام می‌کنند اگر این دولت برود تعهدات او کأن لم یکن تلقی می‌شود، آیا این ‌‌‌نهایت فروپاشی اخلاق سیاسی و متلاشی شدن درونی نظام امریکا نیست؟

طرح نظارت بر توافق هسته‌ای

پس از سخنان آتشین نتانیاهو در کنگره، سنای تحت کنترل جمهوری‌خواهان توجهش را بیشتر بر روی سیاست خارجی معطوف کرده است. اکنون جمهوری‌خواهان آخرین تلاش‌هایشان را بر اساس طرح سناتور «باب کروکر» رئیس کمیته روابط خارجی سنا و دیگر سناتور جمهوری‌خواه «لیندسی گراهام» معطوف به نظارت بر توافق و تصویب آن در کنگره آمریکا کرده‌اند.

براساس این طرح، دولت آمریکا هرگونه توافق نهایی را باید برای تصویب به کنگره بفرستد و کنگره هم ۶۰ روز زمان دارد تا با آن موافقت یا مخالفت کند. در این بازه زمانی رئیس جمهور نمی‌تواند تحریم‌ها را لغو کند. اگر کنگره به توافق رای منفی دهد، رئیس جمهور اجازه نخواهد داشت هرگونه تحریمی علیه ایران را لغو کند.

اگر کنگره تصمیم بگیرد که رای ندهد یا با آن موافقت کند، رئیس جمهور باید هر ۹۰ روز به کنگره درباره انجام تعهدات از سوی ایران گزارش دهد. این طرح نیز با واکنش‌کاخ سفید روبه‌رو شد و اوباما آن را تهدید به وتو کرد. با این حال نتیجه جدال چندماهه کاخ سفید با انجام اصلاحاتی در طرح مذکور از سوی باراک اوباما پذیرفته شد و کمیته روابط خارجی سنا سرانجام به اتفاق آرا طرح را به تصویب اولیه رساند و قرار است این طرح در صحن سنای آمریکا هم مهر تایید نهایی را دریافت کند.

رای‌گیری برای این طرح در کمیته روابط خارجی سنا زمانی انجام شد که «جاش ارنست»، سخنگوی کاخ سفید اعلام کرد که رییس‌جمهور با توجه به اصلاحاتی که در این طرح صورت گرفته حاضر به امضای آن است. یکی از اصلاحاتی که روی این طرح انجام گرفته کاهش دوره ممنوعیت لغو تحریم از ۶۰ به ۳۰ روز بوده است. رییس‌جمهور آمریکا همچنین ملزم است هر ۹۰ روز پایبندی ایران به مفاد توافق هسته‌ای را به کنگره گزارش دهد.

وزن جمهوری‌خواهان در سنا آنچنان نیز که به نظر می‌رسید، ‏ نیست؛ سناتورها در اولین جلسه بررسی طرح بازبینی کنگره در توافق هسته‌ای در صحن عمومی مجلس سنا که روز سه‌شنبه هفته گذشته برگزار شد متمم تبدیل توافقنامه ایران به معاهده با الزامات حقوقی مترتب بر آن را رد کردند. اعضای سنای آمریکا تلاش جمهوری‌خواهان برای افزودن متمم الزام عدم حمایت ایران از تروریسم به توافق هسته‌ای این کشور و گروه ۱+۵ را رد کرد.

وزیر امور خارجه، اعضای تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای ایران، سخنگوی وزارت امور خارجه و نمایندگان مجلس هر کدام جداگانه به این طرح واکنش نشان دادند و بیان کردند که جمهوری اسلامی ایران در مذاکرات هسته‌ای نه‌فقط با آمریکا بلکه با ١+۵ در حال مذاکره است و تاکید کردند که ایران دولت آمریکا را مسوول اجرای مذاکرات می‌داند و دولت این کشور باید پاسخگوی شرایط داخلی‌اش باشد. به موازات این طرح، مجلس شورای اسلامی ایران خود را برای آغاز یک دوئل سخت با کنگره و تصویب طرحی شبیه به آنچه کنگره در دست تصویب دارد، آماده می‌کند.

آخرین تلاش‌ها؛ آخرین امید‌ها

با وجود تمام سنگ‌اندازی‌های کنگره آمریکا، تلاش برای تدوین و تنظیم نگارش متن توافق نهایی از چهارشنبه هفته گذشته آغاز شده است. ورود مذاکرات به جزییات نهایی، تلاش تیم‌های مذاکره‌کننده برای ورود به فاز نگارش متن، کاستن گام به گام از اختلاف‌ها و افزودن بر پرانتزهای بسته شده در متن برنامه جامع مشترک اقدام «برجام» اقدامی بود که با برگزاری نخستین دور از مذاکرات ایران و ۱+۵ در سطح مدیران سیاسی پس از نشست نفس‌گیر لوزان در وین پایتخت اتریش به پایان رسید و این تلاش در نیویورک نیز ادامه دارد.

خبرهای رسیده از وین حاکی از این بود که همان‌گونه که پیش از این هم از زبان مذاکره‌کننده ارشد ایران شنیده شده بود، تحریم‌ها اصلی‌ترین محور گفت‌وگوهای سه‌جانبه در دو روز نخست مذاکرات و همین طور روز سوم و دیدارهای حاشیه‌ای و دوجانبه بوده است.

«سیدعباس عراقچی» درباره آن نشست و در پاسخ به این سوال که آیا درباره ابهاماتی که آمریکایی‌ها درباره لغو تحریم‌ها ایجاد کرده‌اند هم گفت‌وگو شد، گفت: در این باره هم طرف آمریکایی و هم اروپایی، روشنگری‌های بسیار خوبی داشتند. با این وجود، تیم مذاکره‌کننده کشورمان با ریاست و هدایت مجمدجواد ظریف به اجلاس بازنگری NPT در نیویورک سفر کرده و روز گذشته نیز دیدارهایی با وزیر امور خارجه آمریکا و «یوکیا آمانو» مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی صورت گرفت.

اینک باید به انتظار نشست و دید که راه پر فراز و نشیب مذاکرات در روزهای پیش رو چگونه پیش خواهد رفت.