پرونده هسته‌ای ایران در روند مهندسی معکوس قرارگرفته است. اگرچه فرآیند این مهندسی معکوس با چالش‌های فراوانی روبرو بوده است و کاسبان تحریم و ناخیرخواهان آن در جغرافیاهای گوناگون به‌ویژه در دو کشور اصلی واکنشگر یعنی ایران و آمریکا عزم خود را درمقاطعی چنان جزم کرده‌اند تا فرایند دیپلماسی را با چالش‌های جدی‌ای روبرو سازند اما آنچه درمجموع و برآیند این حرکت می‌توان دید تلاشهای قابل قبولی برای بازگرداندن پرونده هسته‌ای از محیطهای گفتمانی امنیتی-نظامی به سیاسی- امنیتی و سپس سیاسی و بعد از آن فنی- سیاسی بوده است. هم‌اکنون با توجه به بازگشت پرونده هسته‌ای از حالت سیاسی به فنی می‌توانیم بگوییم گام بسیار مثبتی برای بازگرداندن پرونده هسته‌ای از یک سیر تکامل منفی به یک مسیر تکامل مثبت در جهت حل‌وفصل برداشته شده است و اخبار و قرائن موجود نشان می‌دهد که امروز دیگر پرونده هسته‌ای ایران یک پرونده سیاسی- امنیتی نیست و اگرچه روزگاری به دلیل ارسال پرونده هسته‌ای به شورای امنیت سازمان ملل متحد شیبی در جهت حرکت به سمت‌وسوی امنیتی- نظامی طی کرد هم‌اکنون بسیار عالمانه سمت و سوی حرکت معکوس به یک ماهیت فنی را تجربه می‌کند. ازاین‌روست که شاهد گزارشهای مثبت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و جهت‌گیری‌های مثبت سیاسی در جهت حل‌وفصل پرونده هسته‌ای هستیم. اگرچه رهبر معظم انقلاب به‌درستی بر یک مرحله‌ای بودن توافق نهایی تکیه ‌دارند اما مذاکرات چندمرحله‌ای برای رسیدن به توافق نهایی در حال استمرار است. از سوی دیگر درعین تأکید ایشان بر یک مرحله‌ای کردن توافق نهایی، حمایت از دیپلماسی هسته‌ای در ادبیات ایشان آشکارتر شده و در همین حال ما شاهد امیدواری بیشتر ایشان نسبت به دیپلماسی هسته‌ای هستیم. از سوی دیگر در ایالات‌متحده آمریکا می‌بینیم اوباما در برابر کنگره جمهوریخواهی که بعد از جنگ جهانی دوم تاکنون سابقه نداشته است می‌ایستد؛ سپس در ارتباط با رسیدن به گام جدی در توافق موضع‌گیری می‌کند و در همین حال در مذاکرات این اطمینان به ایران داده می‌شود که آنچه در باب پرونده هسته‌ای بیان می‌کند به کشورهای پیرامونی حتی کشورهای 1+5 انتقال نخواهد یافت. ادامه تکامل سانتریفیوژها پذیرفته می‌شود ولی درعین‌حال تأکید بر پایش سانتریفیوژها برای رسیدن به انرژی هسته‌ای صلح‌آمیز مورد تأکید قرار می‌گیرد. آنچه در بازی برد - برد مطرح بود ایجاد فضای مناسبی بود که ایران به‌حق مسلم خود در دستیابی به انرژی هسته‌ای صلح‌آمیز با هزینه‌های بسیار پایین‌تر دست یابد و غرب نیز با هزینه‌های کمتر اطمینان از عدم دستیابی ایران به انرژی هسته‌ای صلح‌آمیز داشته باشد و اکنون به نظر می‌رسد گامهای بسیار کمی در توافق نهایی در جهت رسیدن به این برد از سوی هر دو طرف آماده است. از سویی اگر عقلانیت سیاسی را از خرد سیاسی جدا کنیم و خرد سیاسی را سقف عقلانیت سیاسی بدانیم ایران و آمریکا این موضوع را در جهت اهداف ملی تعریف‌شده‌شان خواهند دید که در چارچوب بازی دررسیدن به یک توافق پیش روند و هرکدام در دایره احترام متقابل، دیگری را محترم بشمارد. اگر این گام‌ها در این شش هفته‌ باقی‌مانده بسیار صادقانه و در این حال بسیط و با سرعت پیش رود رسیدن به یک توافق هسته‌ای دور از دسترس نخواهد بود.

* کارشناس امور بین‌الملل